Нарзуллоев Мухаммад Азаматовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Қовушқоқ-эластик тўлдирувчили уч қатламли пластинкаларнинг тебранишлари ва тўлқин тарқалиши” (Колебания и распространение волн трехслойных пластин с вязкоупругим заполнением) 01.02.04-Деформацияланувчан қаттиқ жисм механикаси (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2025.4.PhD/Т1073
Илмий раҳбар: Тешаев Мухсин Худойбердиевич физика математика фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Бухоро давлат техника университети
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Бухоро давлат техника университети ҳузуридаги илмий даража берувчи PhD.03/27.02.2021.FM.101.02 рақамли илмий кенгаш.
Расмий оппонентлар: Исмайилов Кубаймурад – Самарқанд давлат архитектура-қурилиш университети “техника фанлари доктори, профессор; Юлдашев Шарофиддин Сайфиддинович – “Наманган давлат техника университети” профессори, техника фанлари доктори, профессор;
Етакчи ташкилот номи: Тошкент давлат транспорт университети
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: тўлдирувчили уч қатламли пластинканинг қовушқоқ-эластик хусусиятларини ҳисобга олиб, хос ва мажбурий тўлқинларнинг тарқалиши масалаларини ўрганиш (комплекс частота, фаза тезлиги, тўлқин сони ва тебраниш формасини аниқлаш, кўчиш амплитуда-частотасини характеристикасини қуриш) учун услубиёт ва алгоритм ишлаб чиқиш ҳамда сонли натижалар олиб, уни таҳлил қилишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
уч қатламли диссипатив бир жинсли бўлмаган пластинкаларнинг тебранишлари ва тўлқин тарқалиши масалаларини ечишда материалнинг релаксация жараёнларини ҳисобга олувчи Болсман-Волтера интеграл муносабатларида Ржаницин-Колтунов ядросидан фойдаланиш методикаси ва алгоритими ишлаб чиқилган;
илк марта уч қатламли қовушоқ-эластик (диссипатив бир жинисли ва бир жинисли бўлмаган) пластинкаларнинг сўнувчи тебранишлари ва хос тўлқин тарқалишини тўлқин узунлиги, комплекс тўлқин сони ва частотасига боғлиқлиги комплекс аргументли тригонометрик ва трансендент функсиялар орқали ифодаланувчи дисперсион тенгламаси олинган;
уч қатламли диссипатив бир жинисли ва бир жинисли бўлмаган пластинкаларда тарқаладиган хос тўлқин узунлиги сўниш коеффиценти биринчи, икинчи ва учинчи хос частоталарнинг мавхум қисмларига номанотон боғлиқлиги сонли натижалар асосида топилган;
уч қатламли қовушқоқ-эластик пластинкада мажбурий тўлқин тарқалганда муҳит кўчишлари ва кучланишлари амплитудаларини тўлдирувчи бикрлигига боғлиқ ўзгаришида диссипатив бир жинисли бўлмаган ҳолатда энергия диссипациясини паст частотали соҳалларда интинсив бўлиши, юқори частоталарда эса интенсивликни пасайиши самараси топилган;
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Тадқиқотдаги тўлдирувчили уч қатламли пластинкада тўлқин тарқалиши ва тебранишлари масалаларининг динамик кучланганлик-деформацияланганлик ҳолатини ҳисоблаш усуллари ва алгоритми бўйича олинган натижалар асосида;
диссертацияда ишлаб чиқилган қовушқоқ-эластик тўлдирувчили уч қатламли пластинкаларда хос тўлқин тарқалишини ифодаловчи дисперсион муносабатлардан Тошкент кимё-технология институти Давлат илмий-техника дастури доирасида бажарилган ОТ-Ф4-01 “Қовушқоқ суюқлик оқувчи кўп қатламли композит қувурлар эгри чизиқли бўлакларининг ҳарорат ва динамик юкланишлар таъсирида чизиқли бўлмаган динамик кучланиш-деформация ҳолатини ўрганиш усулларини ишлаб чиқиш ва назариясини ривожлантириш” мавзусидаги фундаментал лойиҳада фойдаланилган (Тошкент кимё-технология институтининг 2025-йил 8-июлдаги 1/01-2410-сонли маълумотномаси) фойдаланилган. Натижада, динамик юкланишлар таъсиридаги қовушқоқ суюқлик оқувчи кўп қатламли композит қувурларда энергияни бошқариш имконияти яратилган;
механик системанинг ташқи кучлар таъсиридаги вужудга келадиган кўчишлари ва кучланишлари резонанс амплитудаларини камайтириш услубидан “Аму-Бухоро машина канлидан фойдаланиш бошқармаси” ташкилотида механизмларнинг резонанс кўчишлари амплитудасини камайтиришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси сув хўжалиги вазирлигининг 2025-йил 30-июл 04/19 № 4214-сон маълумотномаси). Натижада, 24 НДС (Д6300-80) русумли насоснинг резонанс амплитудасини 27% гача камайтиришга эришилган.