Batirov Zafar Lutfullaevichning

fan doktori (DSc) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.

Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «Dalani pushtali ekishga tayyorlashda mineral o‘g‘itlarni solish texnologiyasi va texnik vositalarini takomillashtirishning ilmiy-texnik echimlari», 05.07.01 – Qishloq xo‘jaligi va melioratsiya mashinalari. Qishloq xo‘jaligi va melioratsiya ishlarini mexanizatsiyalash (texnika fanlari).

Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2019.1.DSc/T253.

Ilmiy maslahatchi: Mamatov Farmon Murtazovich, texnika fanlari doktori, professor.

Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Qarshi muhandislik-iqtisodiyot instituti.

IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: Toshkent irrigatsiya va qishloq xo‘jaligini mexanizatsiyalash muhandislari institututi, DSs.27.06.2017.T.10.01.

Rasmiy opponentlar: Xadjiev Abdumutallib, texnika fanlari doktori, professor, akademik; Murodov Nusrat Murtazoevich, texnika fanlari doktori, dotsent; Igamberdiev Asqar Kimsanovich, texnika fanlari doktori, dotsent.

Yetakchi tashkilot: «BMKB-Agromash» AJ.

Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.

II. Tadqiqotning maqsadi: tuproqni ekishga sifatli tayyorlash, o‘g‘itlash samaradorligini oshirish va energiya-resurstejamkorlikni ta’minlash uchun tuproqni pushta hosil qilib, ekishga tayyorlash bilan bir vaqtda o‘g‘itlarni qavatlab mahalliy soluvchi texnologiyalar va texnik vositalarni  ishlab chiqishdan iborat.

III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:

chigitni pushtalarga ekish uchun tuproqni tayyorlash bilan bir vaqtda chigit ekiladigan qatorlar ostiga mineral o‘g‘itlarni solish texnologiyasi ishlab chiqilgan; 

bir o‘tishda tuproqni yumshatish va chigit ekiladigan qatorlar ostiga uch qavatga o‘g‘it solish bilan birga pushta shakllantiradigan kombinatsiyalashgan agregatning konstruksiyasi ishlab chiqilgan;

o‘g‘itni o‘simlik ildiz tizimi rivojlanadigan qatlamga solish jarayonida ishchi organlarning yuzasi bo‘yicha o‘g‘itlar harakatini tavsiflaydigan mexanik-matematik modellar asosida o‘g‘it soshniklari parametrlari aniqlangan;

g‘o‘zapoyasi yig‘ishtirib olingan dalalarda mavjud pushtalar o‘rniga yangi pushtalar va mavjud egatlar o‘rnida yangi egatlar hosil qilish bilan bir vaqtda o‘g‘it solish texnologiyasi ishlab chiqilgan;

paxtadan bo‘shagan dalalarni pushtalarga chigit ekishga tayyorlash bilan bir vaqtda va bir o‘tishda o‘g‘it solish uchun universal chizel`-kul`tivator-o‘g‘itlagichining konstruksiyasi ishlab chiqilgan.

IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.

Bir yo‘la pushta olishda unga qatlamlab mineral o‘g‘itlarni soladigan kombinatsiyalashgan mashina va  universal chizel`-kul`tivator-o‘g‘itlagichlarni ishlab chiqish va ularning parametrlarini asoslash bo‘yicha olingan natijalar asosida:

chigitni pushtalarga ekish uchun tuproqni tayyorlash bilan bir vaqtda chigit ekiladigan qatorlar ostiga mineral o‘g‘itlarni solish texnologiyasi va uni amalga oshiradigan kombinatsiyalashgan mashina Koson tumani fermer xo‘jaliklarida joriy etilgan (O‘zbekiston Republikasi Qishloq xo‘jalik vazirligining 2018 yil 8 maydagi 02/023-22-son ma’lumotnomasi). Natijada o‘g‘itni o‘simlik ildiz tizimi rivojlanadigan qatlamga solish bilan birga dalalarni pushtalarga chigit ekish uchun tayyorlashda yonilg‘i-moylash materiallari sarfi 36,3 foizga, o‘g‘itlar sarfi esa 25 foizga kamaytirish imkonini bergan;

paxtadan bo‘shagan dalalarni pushtalarga chigit ekishga tayyorlash bilan bir vaqtda va bir o‘tishda o‘g‘it solish uchun universal chizel`-kul`tivator-o‘g‘itlagich kombinatsiyalashgan mashina va takomillashgan chizel`-kul`tivator-o‘g‘itlagich Qarshi tumani fermer xo‘jaliklarida joriy etilgan (O‘zbekiston Republikasi Qishloq xo‘jalik vazirligining 2018 yil 8 maydagi 02/023-22-son ma’lumotnomasi). Natijada o‘g‘itni o‘simlik ildiz tizimi rivojlanadigan qatlamga solish bilan birga dalalarni pushtalarga chigit ekish uchun tayyorlashda o‘g‘it sarfi 20 foizga, ekspluatatsiya xarajatlari esa 29,6 foizga kamaytirish imkonini bergan;

tuproqni yumshatish va chigit ekiladigan qatorlar bo‘ylab uch qavatga o‘g‘it solish bilan birga pushta shakllantiradigan kombinatsiyalashgan agregat Qashqadaryo viloyati fermer xo‘jaliklarida joriy etilgan (O‘zbekiston Republikasi Qishloq xo‘jalik vazirligining 2018 yil 8 maydagi 02/023-22-son ma’lumotnomasi). Natijada o‘g‘it solish va dalalarni pushta olib chigit ekishga tayyorlashda yonilg‘i-moylash materiallari sarfi 41,6 foizgacha, mehnat xarajatlari esa 39,4 foizgacha kamaytirish imkonini bergan;

kombinatsiyalashgan mashina va takomillashgan chizel`-kul`tivator- o‘g‘itlagichlarni ishlab chiqarishni o‘zlashtirish uchun loyiha-konstruktorlik hujjatlari (texnikaviy shartlar va chizmalar) «BMKB-Agromash» AJ da ishlab chiqarish jarayoniga joriy etilgan (O‘zbekiston Respublikasi Qishloq xo‘jaligi vazirligining 2018 yil 27 iyundagi 02/023-171-son ma’lumotnomasi). Natijada yuqori samarali kombinatsiyalashgan mashina va takomillashgan chizel`-kul`tivator-o‘g‘itlagichlarni ishlab chiqarish imkoni yaratilgan.