Шералиев Машраб Умурзаковичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Ўталегирланган купратларда БКШ-симон ферми-суюқликли ўта ўтказувчанлик рўй бериш мумкинлиги”, 01.04.07 – конденсирланган ҳолат физикаси.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2024.2.PhD/FM1119
Илмий раҳбар: Джуманов Сафарали, физика-математика фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Республикаси Фанлар Академияси Ядро физикаси институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ядро физикаси институти, DSc.02/30.12.2019.FM/Т.33.01.
Расмий оппонетлар: Рахимов Абдулла Маннабович, физика-математика фанлари доктори, катта илмий ходим;
Расулов Рустам Явкачович, физика-математика фанлари доктори, профессор
Етакчи ташкилот: Бухоро давлат университети
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади ўта легирланган купратларда ферми-суюқлик ўта ўтказувчанлигига мос БКШ-симон назариясини ривожлантириш ҳамда Купер жуфтларининг фермион табиатини ва улардаги фермион-бозон ўтишини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
кам легирланган, оптимал легирланган ва ўта легирланган купратларда характерли Ферми энергиялари аниқланди ва ўта легирланган купратларда Ферми энергияси кам легирланган ва оптимал легирланган купратлардаги Ферми энергияларидан сезиларли даражада юқори эканлиги кўрсатилган;
ўта легирланган купратларда Купер жуфтликларининг фермион табиатини аниқловчи универсал миқдорий мезонлар ишлаб чиқилган ва оптик фононлар билан ўзаро таъсирда бўлган квазиеркин ковакли ташувчиларнинг Купер жуфтлашувига мос БКШ-симон назарияси ривожлантирилган;
биринчи марта фермион Купер жуфтликлари учун Ландаунинг ўта оқувчанлик мезони аниқланган ва ўта легирланган купратларда БКШ-симон ўта ўтказувчанлик тартиб параметри ва ўта ўтказувчанликга ўтишининг критик ҳароратининг легирлаш даражасига боғлиқлиги аниқланган;
биринчи марта турли хил ўта легирланган купратларда назарий ҳисобланган ва тажрибада аниқланган ўта ўтказувчанликнинг тартиб параметрлари ва ўта ўтказувчанликга ўтишининг критик ҳароратлари ўртасида яхши мослик аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши: Ўталегирланган купратларда БКШ-симон Ферми-суюқликли ўта ўтказувчанлигни ўрганиш натижасида олинган илмий натижалар асосида:
кам легирланган, оптимал легирланган ва ўта легирланган купратларнинг Ферми энергияларини аниқлаш формулалари; ўта легирланган купратларда Купер жуфтликларининг фермион табиатини белгиловчи универсал миқдорий мезонлар ва ушбу купрат ўта ўтказгичларда квази-эркин ковак ташувчиларнинг оптик фононлар билан ўзаро таъсирлашувида Купер жуфтлашувининг БКШ-симон назарияси; фермион Купер жуфтликлари учун таклиф этилган Ландау ўта оқувчанлик мезони ва ўта легирланган купратларда БКШ-симон ўта ўтказувчанлик тартиб параметри ҳамда ўта ўтказувчанликка ўтишнинг критик ҳароратининг консентрацияга боғлиқлик тенгламалари Наманган муҳандислик-қурилиш институтининг «Физика» кафедрасида 2022-2026 йилларга моʻлжалланган ФЗ-20200929243 лойиҳаси доирасида фойдаланилган (Наманган давлат техника университетининг 2025 йил 4-июндаги №01/10-09/682 рақамли хати). Натижалардан фойдаланиш кучли электромагнит майдонда қиздирилган электронлар ва фононларнинг ярим ўтказгичли қуёш фотоелектрик элементлари ҳамда наноструктуралар хусусиятларига таъсирини ўрганишда илмий-услубий асос сифатида хизмат қилган.