Тўлибоева Гулнура Бахадир қизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри: “Ўзбек ва қорақалпоқ шеъриятида муштарак образлар”, 10.00.06 – “Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик” (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2025.2.PhD/Fil5794.
Илмий раҳбарининг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони: Тажибаева Латофат Фарходовна, филология фанлари бўйича фалсафа доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Қорақалпоқ давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Қорақалпоқ давлат университети, PhD.03/30.04.2022.Fil.20.07.
Расмий оппонентларнинг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони: Икромхонова Фируза Икромовна, филология фанлари доктори (DSc), профессор; Мамбетов Қабил Пирназарович, филология фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот номи: Навоий давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади икки халқ шеъриятида шаклланган муштарак поетик образларни назарий жиҳатдан таҳлил қилиш орқали уларнинг бадиий, услубий, тарихий-маънавий илдизларини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ўзбек ва қорақалпоқ шеъриятидаги муштарак поетик образлар илк бор қиёсий адабиётшунослик нуқтайи назаридан тизимли равишда таҳлил қилинган ҳолда икки халқ шеъриятидаги мутаносиблик ва ўзига хосликлар илмий асосланган;
икки халқ адабиётидаги воситачилик анъаналари, муштарак образлар, лирик мотивлар асоси фолклор, мумтоз адабиёт, Шарқ поезиясига хос поетик анъаналар алоқадорлиги, “Она-табиат”, “тоғ”, “денгиз”, “сув”, “дарахт”, “чўл”, “гул”, “кўнгил” каби поетик образ ва рамзлар қиёсий аспектда илмий далилланган;
замонавий ўзбек ва қорақалпоқ шеъриятидаги муштарак образ ва поетик янгиланишлар Абдулла Орипов ва Ибрайим Юсупов ижодидаги лирик қаҳрамон руҳияти, ички кечинмалари ва образ яратишдаги услубий ўзига хослиги масалалари миллий ҳамда жаҳон бадиий-эстетик мезонлари қиёсий типологияси мисолида очиб берилган;
ўзбек ва қорақалпоқ шеъриятидаги муштарак образлар қардош халқлар ижтимоий-маданий ҳаёти, ижодий ҳамкорлик, бадиий тафаккур табиати, шоирлар бадиий маҳорати аниқ асарлар таҳлили асосида исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ўзбек ва қорақалпоқ шеъриятида муштарак образлар қиёсий тадқиқи юзасидан олинган илмий натижалар асосида:
икки халқ адабиётидаги воситачилик анъаналари, муштарак образлар, лирик мотивлар асоси фолклор, мумтоз адабиёт, Шарқ поезиясига хос поетик анъаналар алоқадорлиги, “Она-табиат”, “тоғ”, “денгиз”, “сув”, “дарахт”, “чўл”, “гул”, “кўнгил” каби поетик образ ва рамзлар қиёсига доир хулосаларидан ЎзР Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлими Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институтида 2017-2020-йилларда бажарилган ФА-Ф-1-005 “Қорақалпоқ фолклоршунослиги ва адабиётшунослиги тарихини ўрганиш” мавзусидаги лойиҳани амалга оширишда фойдаланилган (Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлими Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институтининг 2025-йил 17-июндаги 335/1-сон маълумотномаси). Натижада, лойиҳанинг ўзбек-қорақалпоқ адабий алоқалари тарихий тараққиёти, адабий ҳамкорлик масалаларига оид назарий муаммолари янги таҳлиллар билан бойитилган;
замонавий ўзбек ва қорақалпоқ шеъриятидаги муштарак образ ва поетик янгиланишлар Абдулла Орипов ва Ибрайим Юсупов ижодидаги лирик қаҳрамон руҳияти, ички кечинмалари ва образ яратишдаги услубий ўзига хослиги масалалари миллий ҳамда жаҳон бадиий-эстетик мезонлари қиёсий типологиясига доир илмий-назарий хулосаларидан Хоразм Маъмун академиясида Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 2019-йил 20-мартдаги “Муҳаммад Ризо Эрниёзбек ўгʻли Огаҳий таваллудининг 210 йиллигини нишонлаш ҳамда Хива шаҳрида Огаҳий ижод мактабини ташкил этиш тўгʻрисида”ги 238-сон қарори 3-бандига мувофиқ, А-ФА-2019-9 шифрли “Қадимий ёзма ноёб қўлёзма ва манбаларни тадқиқ қилиш, уларнинг рақамлаштирилган библиотекасини яратиш” амалий лойиҳа доирасида бажарилган Огаҳий “Асарлар” силсиласининг 6-8-9 жилдларини нашрга тайёрлаш ва чоп этишда фойдаланилган (Хоразм Маъмун академиясининг 2025-йил 23-июндаги 165/2-25-сон маълумотномаси). Натижада, адабиётда муштарак образларнинг тарихий такомили, мумтоз ва замонавий адабиётдаги ифодасини тадқиқ этишда янгича назарий таҳлилларга эришилган;
ўзбек ва қорақалпоқ шеъриятидаги муштарак поетик образлар илк бор қиёсий адабиётшунослик нуқтайи назаридан тизимли равишдаги таҳлилига доир ҳамда ўзбек ва қорақалпоқ шеъриятидаги муштарак образлар, қардош халқлар ижтимоий-маданий ҳаёти, ижодий ҳамкорлик, бадиий тафаккур табиати, шоирлар бадиий маҳоратига оид илмий хулосаларидан Қорақалпоғистон телерадиокомпаниясида “Ассалаwма алейкум Қарақалпақстан”, “Мийрас”, “Руwхıйлıқ бостанı” каби кўрсатув ва эшиттиришларини тайёрлашда фойдаланилган (Қорақалпоғистон телерадиокомпаниясининг 2025-йил 20-июндаги 05-22/366-сон маълумотномаси). Натижада, кўрсатув ва эшиттиришларнинг илмий-оммабоплиги таъминланган, янги маълумот ва илмий таҳлиллар оммалаштирилган.