Xaitov Xusniddin Xasanovichaning 
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I.Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Alpomish” dostonining dialektal xususiyatlari (Fozil Yo‘ldosh o‘g‘li varianti asosida)”, 10.00.01 – O‘zbek tili (filologiya fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2023.4.PhD/Fil4038.
Ilmiy rahbar: Ermatov Ixtiyor Rizakulovich, filologiya fanlari doktori, professor. 
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Guliston davlat universiteti. 
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Andijon davlat universiteti, DSc.03/05.05.2023.Fil.60.07.
 Rasmiy opponentlar: Usmanov Farxad Faxriddinovich, filologiya fanlari doktori, dotsent; Rozikova Gulbaxor Zaylobidinovna, filologiya fanlari doktori, professor.
Yetakchi tashkilot: Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi “Alpomish” dostonining dialektal xususiyatini ta’minlagan lisoniy va nolisoniy omillarni o‘rganish, doston matniga xos dialektizmlarning lug‘aviy, ma’noviy va uslubiy xususiyatlarini ilmiy tadqiq etishdan iborat. 
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
 “Alpomish” dostonining Fozil Yo‘ldosh o‘g‘li ijrosidagi varianti leksikasida dialektallikni ta’minlagan antroponim, oronim, etnonim kabi onomastik birliklarning leksik-semantik, tarixiy-etimologik jihatlari, genetik manbalari, bu birliklarning asar mavzu va g‘oyasiga mutanosib tarzda shakl va ma’no uyg‘unligi tamoyili asosida qo‘llanishining uslubiy jihatlari asoslangan;
dostonning Fozil Yo‘ldosh o‘g‘li hamda Abdunazar Poyonov tomonidan ijro qilingan variantlar matnida baxshilarning sheva arealiga mansubligidan kelib chiqqan holda qo‘llangan irg‘alib, lo‘kcha-nor, shobir, chibich, bo‘bak, pishnadi, dalba kabi va boshqa ko‘plab dialektizmlar mavjudligi aniqlangan, bunday leksik dialektizmlar “Alpomish” dostoni matnida baxshi-jirovlar idiolektini shakllantirganligi dalillangan;
“Alpomish” dostonining izohli lug‘ati”da keltirilmagan bundayg‘achoq, mag‘an, sag‘an, buytib, ertan, berayik kabi morfologik dialektizmlarning leksik-semantik, derivatsion xususiyatlari ilk bor tavsiflangan, hozirgi qipchoq dialektida bu birliklar morfologik shakllari bilan ham aynan – bir xil qo‘llanishi doston ijrochilarining bir hududiy lahja va shevaga mansub eknligi areologik jihatdan isbotlangan;
lug‘aviy birliklar tarkibidagi turli xil kombinator va pozision tovush o‘zgarishlari asosida yuzaga kelgan ko‘plab fonetik dialektizmlar doston matnining sodda va tushunishga oson holda ifodalanishida, mahalliy kolorit, areal lahjaviy mansubliklarni o‘zida aniq va to‘liq aks ettirishda asarning areodialektal xususiyatini ta’minlovchi muhim omil ekanligi, bu lisoniy birliklar doston tilidagi nazmiy qismlarida ritmik badiiylik hosil qilinishida, bandlarda bo‘g‘inlarning mutanosibligi va uyg‘unligini ta’minlashda o‘ziga xos uslubiy vazifa bajarganligi lingvistik qonuniyatlar orqali aniqlangan. 
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. “Alpomish” dostonining dialektal xususiyatlarini  tadqiq etish jarayonida erishilgan ilmiy natijalar asosida:
lug‘aviy birliklar tarkibidagi turli xil kombinator va pozision tovush o‘zgarishlari asosida yuzaga kelgan ko‘plab fonetik dialektizmlar doston matnining sodda va tushunishga oson holda ifodalanishida, mahalliy kolorit, areal lahjaviy mansubliklarni o‘zida aniq va to‘liq aks ettirishda asarning areodialektal xususiyatini ta’minlovchi muhim omil ekanligi, bu lisoniy birliklar doston tilidagi nazmiy qismlarida ritmik badiiylik hosil qilinishida, bandlarda bo‘g‘inlarning mutanosibligi va uyg‘unligini ta’minlashda o‘ziga xos uslubiy vazifa bajarganligi lingvistik qonuniyatlar orqali aniqlanganliga doir nazariy ma’lumotlardan Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universitetida bajarilgan OT-F1-030  “O‘zbek adabiyoti tarixi” ko‘p jildlik monografiyani (7-jild) chop etish” fundamental loyihasida foydalanilgan (Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universitetining 2024-yil 1-apreldagi 04/1-788-son ma’lumotnomasi). Natijada, monografiyaning folklor, xalq og‘zaki ijodi namunalariga oid qismi adabiy tur va janrlar takomili, adabiy an’ana va o‘ziga xoslik masalalarida yangi ma’lumotlar bilan boyishiga erishilgan; 
dostonning Fozil Yo‘ldosh o‘g‘li hamda Abdunazar Poyonov tomonidan ijro qilingan variantlar matnida baxshilarning sheva arealiga mansubligidan kelib chiqqan holda qo‘llangan irg‘alib, lo‘kcha-nor, shobir, chibich, bo‘bak, pishnadi, dalba kabi va boshqa ko‘plab dialektizmlar mavjudligi aniqlangan, bunday leksik dialektizmlar “Alpomish” dostoni matnida baxshi-jirovlar idiolektini shakllantirganligi dalillangan va aniqlangan o‘rinlardan BV-Atex-2018-(143)-raqamli “Ko‘zi ojiz shaxslar uchun kompyuter texnikasidan foydalanish, matnlarni o‘qish va yozish imkonini beruvchi o‘zbek tiliga asoslangan gapiruvchi dasturiy ta’minot va ovoz sintezatorini ishlab chiqish” mavzusidagi amaliy loyihada foydalanilgan (Alisher Navoiy nomidagi Toshkent davlat o‘zbek tili va adabiyoti universitetining 2024-yil 1-apreldagi 04/1-787-son ma’lumotnomasi). Natijada, mazkur grant loyihasi doirasida tayyorlangan o‘quv-uslubiy lug‘atda o‘zlashma so‘zlarning semantik tabiatini to‘laqonli tavsiflash, izohlashga erishilgan.
lug‘aviy birliklar tarkibidagi turli xil kombinator va pozision tovush o‘zgarishlari asosida yuzaga kelgan ko‘plab fonetik dialektizmlar doston matnining sodda va tushunishga oson holda ifodalanishida, mahalliy kolorit, areal lahjaviy mansubliklarni o‘zida aniq va to‘liq aks ettirishda asarning areodialektal xususiyatini ta’minlovchi muhim omil ekanligi, bu lisoniy birliklar doston tilidagi nazmiy qismlarida ritmik badiiylik hosil qilinishida, bandlarda bo‘g‘inlarning mutanosibligi va uyg‘unligini ta’minlashda o‘ziga xos uslubiy vazifa bajarganligi lingvistik qonuniyatlar orqali aniqlangan nazariy xulosalardan O‘zbekiston Milliy teleradiokompaniyasi Sirdaryo viloyati teleradiokompaniyasining “Til – millat ko‘zgusi”, “Mavzu”, “Minbar so‘zlaganda” ko‘rsatuvlari ssenariysini tayyorlashda foydalanilgan (Sirdaryo viloyati teleradiokompaniyasining 2023-yil 9-martdagi 01-01/48-ma’lumotnomasi) Natijada, mazkur teleko‘rsatuvlar uchun tayyorlangan materiallarning mazmuni mukammallashgan holda ilmiy dalillarga boy bo‘lishi ta’minlangan.