Нематов Алишер Шермухаммадовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Болаларда Гиршпрунг касаллигида қорин оралиқ проктопластикадан кейинги асоратлар сабаби ва уларни коррекция қилиш услублари», 14.00.35 – «Болалар хирургияси» (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.2.PhD/Tib4738.
Илмий раҳбар: Оллабергенов Одилбек Тожиддинович, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат тиббиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Андижон давлат тиббиёт институти, DSc.04/30.12.2019.Tib.95.01.
Расмий оппонентлар: Эргашев Бахтиёр Бердиалиевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Сапаев Отабек Кодирович, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Самарқанд давлат тиббиёт университети.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: болаларда Гиршпрунг касаллигида операциядан кейинги асоратларни эрта ташҳислаш ва хирургик коррекция натижаларини яхшилашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
болаларда Гиршпрунг касаллигида қорин-оралиқ проктопластика натижалари етарли клиник материалда таҳлил қилинган ва операциядан кейинги асоратларнинг бирламчи бажарилаган усулга қараб асосий сабаблари – дастлабки коррекция усулининг асоссиз танланганлиги, тактик ва операция пайтидаги хатоликлар хамда йўғон ичакнинг носоғлом қисмини резекция қилиш орқали гипоганлиоз соҳанинг қолдирилиши эканлиги аниқланган;
Гиршпрунг касаллиги қайталанганда аганглиознинг қолдиқ соҳасини аниқлаш учун йўғон ичакнинг турли соҳаларидан эндоскопик биопсияси учун кўрсатмалар ва қарши кўрсатмалар  такомиллаштирилган;
болаларда Гиршпрунг касаллигида операциядан кейинги асоратларни тубдан реконструктив коррекция қилиш усулларини танлашда аноректал соҳа анатомик бирлиги ва сфинктер-мушак мажмуасини тиклашга қаратилган аралашувлар энг мақбул эканлиги асосланган;
Гиршпрунг касаллиги бўлган болаларда ўтказилган такрорий реконструктив коррекция амалиётларидан сўнг амалга ошириладиган консерватив терапия ва реабилитациянинг индивидуаллаштирилган усулларининг клиник самарадорлиги исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 
Ўзбекистон Республикаси соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги илмий техник кенгашнинг 2025 йил 10 июндаги 19-сонли йиғилиш баённомасига асосан илмий – тадқиқот ишларини натижаларини амалиётга тадбиғи бўйича хулосасига кўра:
биринчи илмий янгилик: болаларда Гиршпрунг касаллигида қорин-оралиқ проктопластика натижалари етарли клиник материалда таҳлил қилинган ва операциядан кейинги асоратларнинг бирламчи бажарилаган усулга қараб асосий сабаблари – дастлабки коррекция усулининг асоссиз танланганлиги, тактик ва операция пайтидаги хатоликлар хамда йўғон ичакнинг носоғлом қисмини резекция қилиш орқали гипоганлиоз соҳанинг қолдирилиши эканлиги аниқланганлиги Республика перинатал марказ Неонатал хирургия бўлими амалиётига директорнинг 2025 йил 27 март №122-сонли буйруқ ҳамда Тошкент тиббиёт академияси Ургенч филиали клиникаси Хирургия бўлими амалиётига Бош шифокорнинг 2025 йил 27 мартдаги 10-I-сонли буйруқ билан жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: таклиф этилган Гиршпрунг касаллигида лапароскпопик зинапоясимон биопсия олиш ва ташҳисни аниқлик даражасини оширувчи балл шкаласига асосланган дастур касалликак тўғри ташҳис қўйишга ва ичак резекция кўламини тўғри аниқлашга имкон яратган, бу орқали операция натижасини, хамда энг асосийси ҳаёт сифатини яхшилашга эришилган. Иқтисодий самарадорлиги: лапароскопик ассистенлик орқали Swenson усулида аганглионар соҳасини резекция қилиш, Гиршпрунг касаллигининг ректал ва ректосигмоид шаклларида 17 (7,4%) нафар беморларда бирламчи операция сифатида амалга оширилган. Йўғон ичак рекзекция кўламини аниқлашда зинапчсимон биопсия натижаларига асосланиб нормоганлиоз соҳага аниқлик киритилган. Ушбу беморларда ўтказилган операциялар натижасида нормал дефекация ҳаракати тикланишига, уларнинг жамиятдаги ижтимоий мослашувини яхшилашга эришилган. Хулоса: шундай қилиб Гиршпрунг касаллигида операциядан кейинги асоратлар фоизини камайтириш учун операция усули тўғри танланиши ва резекция кўламини аниқлаш учун зинапоясимон биопсия олиш шарт ва зарурлиги илмий асосланган. 
иккинчи илмий янгилик: Гиршпрунг касаллиги қайталанганда аганглиознинг қолдиқ соҳасини аниқлаш учун йўғон ичакнинг турли соҳаларидан эндоскопик биопсияси учун кўрсатмалар ва қарши кўрсатмалар такомиллаштирилганлиги Республика перинатал марказ Неонатал хирургия бўлими амалиётига директорнинг 2025 йил 27 март №122-сонли буйруқ ҳамда Тошкент тиббиёт академияси Ургенч филиали клиникаси Хирургия бўлими амалиётига Бош шифокорнинг 2025 йил 27 мартдаги 10-I-сонли буйруқ билан жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: лапароскопик ассистентлик орқали амалга оширилган Swenson усули билан 17 нафар беморда Гиршпрунг касаллиги бартараф этилган бўлиб, шундан 11,7% ҳолатида яъни 1 нафар беморда туширилган  ичак қисман ретракцияси ва 1 нафарида энтероколит аломатлари кузатилган. Қлинган консерватив даво чоралари орқали бу асоратлар бартараф этилган ва беморларнинг хаёт сифати яхшиланишига эришилган. Иқтисодий самарадорлиги: болаларда лапароскопик асистентлик билан бажарилган операциялардан кейин беморларнинг тез оёққа туриши, реанимация бўлимида узоқ қолиб кетмаслиги, ўз навбатида касалхонада ўтказилган ётоқ кунларининг ўртача кўрсаткичини қисқаришига ва 10,45±0,59 ётоқ кунни ташкил этиши аниқланди. Қорин оралиқ проктопластика операцияларидан кейин бу кўрсаткич 17,68±0,64 ётоқ-кунни ташкил қилди. Касалхонада беморнинг 1 ётоқ-кун учун даволаниш харажати 133238 сўмни ташкил этади. лапароскопик асистентлик билан бажарилган операциялардан кейин беморларнинг касалхонада умумий даволаниш харажатлари ўртача - 10,45х133238=1392337 сўмни, қорин оралиқ проктопластика операцияларидан кейин эса - 17,68х133238=2355647 сўмни ташкил этди. Бундан кўриниб турибдики, асосий гуруҳдаги 1 нафар бемор учун иқтисодий самарадорлик 963210 сўмни ташкил қилган. Хулоса: шундай қилиб, болаларда Гиршпрунг касаллигини даволашда минимал инвазив, хамда лапароскопик ассистентлик орқали амалга оширилган қорин-оралиқ проктопластикаларга устунликка эга эканлиги исботланган, чунки кам шикастлилиги, физиологик аралашув нуқтаи назаридан энг самарали ҳисобланади. Лапароскопик ассистентлик орқали амалга оширилган Swenson усулининг иқтисодий самрадорлиги, энг аввало косметик эффективлиги, операциядан кейинги асоратлар фоизиннг камлиги, беморларни стационарда бўлиш муддатини қисқариши, уларнинг тез оёққа туриши каби кўрсаткичлар ҳисобланади. 
учинчи илмий янгилик: болаларда Гиршпрунг касаллигида операциядан кейинги асоратларни тубдан реконструктив коррекция қилиш усулларини танлашда аноректал соҳа анатомик бирлиги ва сфинктер-мушак мажмуасини тиклашга қаратилган аралашувлар энг мақбул эканлиги асосланганлиги Республика перинатал марказ Неонатал хирургия бўлими амалиётига директорнинг 2025 йил 27 март №122-сонли буйруқ ҳамда Тошкент тиббиёт академияси Ургенч филиали клиникаси Хирургия бўлими амалиётига Бош шифокорнинг 2025 йил 27 мартдаги 10-I-сонли буйруқ билан жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: операциядан кейинги яқин ва узоқ муддатдаги натижаларни тахлил қилишда ишлаб чиқилган дастур асосида тахлил қилинганда: болаларда Гиршпрунг касаллигида операциядан кейинги асоратлар хирургик коррекциясининг натижаси тахлили, яқин даврда 93,7% холталарда яхши ва қониқарли натижа олинганини, узоқ муддатдаги даврда 87,4%  ташкил этганлиги аниқланган. Иқтисодий самарадорлиги: болаларда Гиршпрунг касаллигида даволаш натижаларини балл шкаласи бўйича баҳолаш дастурининг афзал томони ушбу дастурдан фойдаланишнинг қулайлиги, дастурдан нафақат шификорлар балки беморларнинг ота-оналари хам ўз мобил қурилмаларига ўрнатиб ўз фарзандида кузатилаётган симптомларни белгилаш орқали натижани тахлил қилиши мумкин. Бу орқали беморга ўз вақтида амбулатор ёки стациоанр даво ўтказиш орқали бемораларнинг хаёт сифатини ва турмуш тарзини яхшилаш мумкин. Хулоса: Ўтказилган тадқиқотлар ва олинган натижалар асосланган холда “Болаларда Гиршпрунг касаллигида даволаш натижаларини балл шкаласи бўйича баҳолаш” номли Ўзбекистон Республикаси интелектуал мулк агентлигида 2025 йил 16 апрел санаси билан рўйхатдан ўтган гувохнома олинган. Ҳозирги сунъий интелект яратиш бўйича кўплаб тадбирлар олиб борилаётган бир пайтда, ушбу дастурнинг яратилиши  болаларда Гиршпрунг касаллигини даво натижаларини тўғри ва қисқа муддатларда балл шкаласи ёрдамида баҳолаш имконини беради. Баҳолаш параметрида келтирилган текшириш усуллари ва беморда кузатилаётган қабзият, инконтиненция ёки хаёт тарзини қай даражада ўзгаришини аниқлаш ва дастурга белгилаш ва натижа тугмасини босишнинг ўзи кифоя. Дастур нафақат беморда операция натижасини, балки кейинги қилиниши лозим бўлган чора тадбирлар режасини тавсия этади. 
тўртинчи илмий янгилик: Гиршпрунг касаллиги бўлган болаларда ўтказилган такрорий реконструктив коррекция амалиётларидан сўнг амалга ошириладиган консерватив терапия ва реабилитациянинг индивидуаллаштирилган усулларининг клиник самарадорлиги исботланганлиги Республика перинатал марказ Неонатал хирургия бўлими амалиётига директорнинг 2025 йил 27 март №122-сонли буйруқ ҳамда Тошкент тиббиёт академияси Ургенч филиали клиникаси Хирургия бўлими амалиётига Бош шифокорнинг 2025 йил 27 мартдаги 10-I-сонли буйруқ билан жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: 38 нафар беморларда консерватив даво олиб боришда “Bowel managmet” (University of Colorado School of Medicine. 2025) дан фойдаланган холда хар бир беморга аниқланган асоратларнинг характерига қараб индивидуал тарзда даво ишлаб чиқилган. Яъни анастомоз сохасида 11 нафар беморда стеноз аниқланган, ушбу беморларга консерватив даволаш чора-тадбирлар комплексига қуйидагилар киритилган: анал тешик чандиқли торайишида калибрловчи бужлаш (бужлаш давомийлиги стеноз даражаси ва узунлигига боғлиқ), ич сурувчи воситалар ёшига ва бристоль шкаласи бўйича 3 ва4 типдаги нажас олгунга қадар дозалар индивидуал тарзда олиб борилди. Ушбу комплекс тарзда олиб борилган консерватив даво чораларини қўллаш орқали беморлар ўзларини жамиятда эркин тутишига ва ижтимоий мослашувини яхшиланишига эришилди. Иқтисодий самарадорлиги: қайта коррекцияловчи даво чоралари ўтказилган 98 нафар беморларнинг яқин давр натижалари тахлил қилинганда қуйдаги натижалар олинди. 38 нафар консерватив даво олиб борилган беморларда тўлиқ шификор назорати ва ота-оналарга реабилитация чораларни ўз вақтида олиб бориш лозимлиги бўйича тушинритиш ишлари  олиб борилганлиги, даво ўз вақтида тўғри олиб борлиши оқибатида 33 (86.8%) нафар беморларда яхши ва қониқарли натижаларга эришилди. 5 (13.2%) нафар беморларда қониқарсиз натижа сабалари, анастомоз соҳасидаги стенознинг бужлаш орқали тўлиқ бартараф этилмаганлиги, давом этувчи энтероколит ва сурукали колостаз эканлиги аниқланди. Ушбу беморларга реабилитация жараёнларни давом эттириш лозим топилган. Хулоса: шундай қилиб, Гиршпрунг касаллигида ҳаёт сифатини яхшилашга қаратилган консерватив терапия ва реабилитация қилишнинг самарали комплекс усулини қўллаш орқали яқин ва узоқ муддатдаги даврда яхши натижага эришиш мумкин. Шифокор ва ота-оналарнинг бир олиб бориладиган хамжихат харакати орқали беморларни тез оради нормал хаёт тарзига қайтариш мумкин ва ногиронлик фоизини камайтииш имкониятига эга бўлинади.

Yangiliklarga obuna bo‘lish