Баратова Дилафруз Олимжоновнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақидаги эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Нотўлиқ оилаларда фарзанд тарбиясининг ижтимоий-психологик хусусиятлари”. 19.00.05 – Ижтимоий психология. Этнопсихология.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.3.PhD/P582.
Илмий раҳбар: Файзиева Мавлуда Худаяровна, психология фанлари доктори (DSc), доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Қарши давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК номи: Бухоро халқаро университети, PhD 03/04.01.2025.P.190.01 рақамли илмий кенгаш.
Расмий оппонентлар: Усманова Манзура Наимовна, психология фанлари номзоди, профессор, Шарафутдинова Хадичахон Гулямутдиновна, психология фанлари доктори(DSc), доцент;
Етакчи ташкилот: Урганч давлат университети.
Диссертация йўналиши назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: Нотўлиқ оилаларда тарбияланаётган болаларнинг ижтимоий психологик хусусиятларини эмпирик жиҳатдан ўрганиш ва амалий тавсиялар ишлаб чиқиш.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
нотўлиқ оилаларда она ва бола муносабатларининг ижтимоий-психологик хусусиятларига кўра ёлғиз аёлнинг руҳий ҳолатини фарзанд дунёқараши, психоемоционал ривожланиши, оилавий ҳаёт ҳақидаги қарашларига эмоционал таъсири туфайли онанинг “мен-она” образи ва фарзанднинг “идеал она” ҳақидаги тасаввурларини ўзаро таъсирлашувига боғлиқ кечинмалар ижтимоий рефлекция негизида конструктив тус олиши асосланган;
нотўлиқ оилаларда фарзанд тарбиясининг ижтимоий психологик хусусиятларига кўра аёлнинг ўзаро муносабатлар тизимида тутган ўрнига мувофиқ қизларда “нуклеар”, “уюшқоқ”, “ҳамфикрлилик” (эгалитар) оила типлари ҳақидаги тасаввурларнинг шаклланишига олиб келишига асосланиб онанинг болага нисбатан симбиоз муносабати аффектив-ҳиссий тажрибаларининг “лидер она” образи негизида индивидул рефлекцияга боғлиқ ўзгариши далилланган;
нотўлиқ оилаларда она ва бола орасидаги эмоционал муносабатлар шахслараро мулоқотда ижтимоий-масофа ва “бегоналашув”нинг мавжудлиги, тенгдошларига нисбатан авторитар, худбин ва агрессиянинг устунлиги туфайли ота образини идеаллаштириш таъсиридаги ижтимоий роллар билан боғлиқ хавотирланиш ҳиссини кучли ифодаланишига олиб келиши далилланган;
ёлғиз онанинг фарзанд тарбиясига нисбатан симбиотик ёндашувига кўра қизлардаги оилавий ҳаёт билан боғлиқ тушунчалар ижтимоий перцепсиянинг селективлиги ва ота образи ҳақидаги тасаввурлардаги индивидуаликнинг шаклланишига олиб келганлиги туфайли боланинг шахслараро муносабатларда ролли кутилмалар тизими билан боғлиқ ижтимоий-масофани сақлаш ва “бегоналашув”нинг мавжудлиги далилланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши нотўлиқ оилаларда она ва бола муносабатларининг ижтимоий-психологик хусусиятларига кўра ёлғиз аёлнинг руҳий ҳолатини фарзанд дунёқараши, психоемоционал ривожланиши, оилавий ҳаёт ҳақидаги қарашларига эмоционал таъсири туфайли онанинг “мен-она” образи ва фарзанднинг “идеал она” ҳақидаги тасаввурларини ўзаро таъсирлашувига боғлиқ кечинмалар ижтимоий рефлекция негизида конструктив тус олиши асосланганлигига оид маълумотлар Тошкент давлат педагогика университети Психология ўқув илмий марказининг 2025 йил 3-мартдаги ПМ-318-сон буйруғига асосан “Ижтимоий психология” модулига киритилган .(Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университети Психология ўқув илмий марказининг 2025-йил 10-мартдаги ПМ-318а-сон маълумотномаси). Натижада оналарнинг болаларнинг шахсига позитив таъсири самарадорлигини таъминлашга хизмат қилувчи ижтимоий-психологик тренинглар дастури ишлаб чиқилганлиги, нотўлиқ оилаларда фарзанд тарбиясининг ижтимоий-психологик хусусиятлари шакилланишига таъсир этувчи қадрятлар тизимини ўрганиш имкони кенгайтирилган;
нотўлиқ оилаларда фарзанд тарбиясининг ижтимоий психологик хусусиятларига кўра аёлнинг ўзаро муносабатлар тизимида тутган ўрнига мувофиқ қизларда “нуклеар”, “уюшқоқ”, “ҳамфикрлилик” (эгалитар) оила типлари ҳақидаги тасаввурларнинг шаклланишига олиб келишига асосланиб онанинг болага нисбатан симбиоз муносабати аффектив-ҳиссий тажрибаларининг “лидер она” образи негизида индивидул рефлекцияга боғлиқ ўзгариши далилланганлигига оид хулосалар Тошкент давлат педагогика университети Психология ўқув илмий марказининг 2025 йил 3-мартдаги ПМ-318-сон буйруғига асосан “Ижтимоий психология” модулига киритилган. (Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университети Психология ўқув илмий марказининг 2025-йил 10- мартдаги ПМ-318а-сон маълумотномаси). Мазкур илмий хулосалар юзасидан олинган натижалар мактаб амалиётчи психологлари фаолиятига жорий қилинган. Натижада нотўлиқ оилаларда фарзанд тарбиясининг ижтимоий-психологик хусусиятлари билан боғлиқлигини ўрганишга шароит яратилган;
нотўлиқ оилаларда она ва бола орасидаги эмоционал муносабатлар шахслараро мулоқотда ижтимоий-масофа ва “бегоналашув”нинг мавжудлиги, тенгдошларига нисбатан авторитар, худбин ва агрессиянинг устунлиги туфайли ота образини идеаллаштириш таъсиридаги ижтимоий роллар билан боғлиқ хавотирланиш ҳиссини кучли ифодаланишига олиб келиши далилланганлигига оид таклифлар Тошкент давлат педагогика университети Психология ўқув илмий марказининг 2025 йил 3-мартдаги ПМ-318-сон буйруғига асосан “Ижтимоий психология” модулига киритилган. (Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университети Психология ўқув илмий марказининг 2025-йил 10- мартдаги ПМ-318а-сон маълумотномаси). Натижада нотўлиқ оилаларда фарзанд тарбиясининг ижтимоий-психологик хусусиятлари билан боғлиқлигини ўрганиш самарадорлиги ошган;
ёлғиз онанинг фарзанд тарбиясига нисбатан симбиотик ёндашувига кўра қизлардаги оилавий ҳаёт билан боғлиқ тушунчалар ижтимоий перцепсиянинг селективлиги ва ота образи ҳақидаги тасаввурлардаги индивидуаликнинг шаклланишига олиб келганлиги туфайли боланинг шахслараро муносабатларда ролли кутилмалар тизими билан боғлиқ ижтимоий-масофани сақлаш ва “бегоналашув”нинг мавжудлиги далилланганлигига оид хулосалар Тошкент давлат педагогика университети Психология ўқув илмий марказининг 2025 йил 3-мартдаги ПМ-318-сон буйруғига асосан “Ижтимоий психология” модулига киритилган. (Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университети Психология ўқув илмий марказининг 2025-йил 10-мартдаги ПМ-318а-сон маълумотномаси). Натижада нотўлиқ оилаларда фарзанд тарбиясининг ижтимоий-психологик хусусиятларини боғлиқлигини аниқлашга эришилган.