Исматова Малика Мухиддиновнанинг
фан доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Энергетик ичимликларнинг тухумдон морфофункционал тузулишига,усмир кизлар репродуктив тизими холатига таьсирини бахолаш” 14.00.02 – Морфология; 14.00.01 - Акушерлик ва гинекология (тиббиёт фанлари). 
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2024.1.PhD/Tib3273.
Илмий раҳбарлар: Тешаев Шухрат Жумаевич, тиббиёт фанлари   доктори, профессор; Дустова Нигора Кахрамоновна, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Абу Али ибн Сино номидаги Бухоро давлат тиббиёт институти.  
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Абу Али ибн Сино номидаги Бухоро давлат тиббиёт институти, DSc.04/29.02.2024.Tib.93.01. 
Расмий оппонентлар: Зокирова Наргиза Баходировна, тиббиёт фанлари доктори; Рузиева Нодира Хакимовна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: С.Д.Асфендияров номидаги Козокистон тиббиёт университети (Қозоғистон Республикаси).  
II. Тадқиқот мақсади: энергетик ичимликлар таъсирида экспериментал каламуш тухумдонлари морфофункционал ўзгаришларини ҳамда ўсмир ёшдаги қизларда репродуктив тизим гормонал ҳолатини аниқлашдан иборат. 
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор энергетик ичимликларнинг қисқа муддат истеъмол қилган тажриба каламушлари тухумдонлари девори шиллиқ қаватининг ҳусусий пластинкасида лимфоцитларнинг диффуз тўплами ошганлиги кузатилиб, узоқ муддат истеъмоли оқибатида эса тухумдон қавати қалинлиги ва микроқонтомирлар девори қалинлиги кўрсаткичлари назорат гуруҳи каламушларникига нисбатан камайганлиги аниқланган;
 энергетик ичимликларни узоқ муддат қабул қилиш ва биологик коррекциялаш шароитида тухумдонлар девори ички қавати қалинлиги микроқонтомирларининг девор қалинлиги кўрсаткичлари седана мойи истеъмолидан кейин назорат гуруҳи каламушлари тухумдонлари меъёр кўрсаткичларига яқинлашганлиги аниқланган; 
илк бор ультратовуш текширувида энергетик ичимликларнинг ўсмир қизлар тухумдонлари қавати қалинлашишига, антрал фолликулалар сони камайиши ва фолликулаларнинг кистоз атрезияси белгилари пайдо бўлиши аниқланган;
 энергетик ичимликлар таркибий қисмларининг ўсмир қизлар гормонал мувозанатига салбий таъсири, жумладан, мунтазам равишда энергетик ичимликларни истеъмол қиладиган қизларда тухумдонларнинг овариал резерви камайганлигини кўрсатадиган анти-Мюллер гормони даражасининг сезиларли пасайиши ва ҳайз циклининг иккинчи босқичида прогестерон миқдорининг камайиши аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Кенг қамровли морфологик, иммунокимёвий, гормонал ва ультратовуш текширувлари асосида энергетик ичимликларнинг тухумдон морфофункционал тузилишига, ўсмир қизлар репродуктив тизими ҳолатига таьсирини баҳолашда олинган илмий натижалар асосида: 
биринчи илмий янгилик: илк бор энергетик ичимликларнинг қисқа муддат истеъмол қилган тажриба каламушлари тухумдонлари девори шиллиқ қаватининг ҳусусий пластинкасида лимфоцитларнинг диффуз тўплами ошганлиги кузатилиб, узоқ муддат истеъмоли оқибатида эса тухумдон қавати қалинлиги ва микроқонтомирлар девори қалинлиги кўрсаткичлари назорат гуруҳи каламушларникига нисбатан камайганлиги аниқланган. Энергетик ичимликларнинг тухумдон морфофункционал тузилишига, ўсмир қизлар репродуктив тизими ҳолатига таьсирини баҳолаш илмий тадқиқот натижалари асосида ишлаб чиқилган ва «Метод вывления морфофункциональных изменений яичников у крыс после воздействия энергетических напитков» номли услубий тавсиянома тасдиқланган (Абу Али ибн Сино Бухоро давлат тиббиёт институти Эксперт кенгашининг 2025 йил 30 январдаги 25-m/1006-сонли маълумотномаси) ва ўтқазилган тадқиқотлар натижаси Қорақалпоғистон Республикаси патологик анатомияси бюроси бўйича буйруқ (25.05.2025 йилдаги 19-сон буйрук) ва Бухоро вилояти патологик анатомия бюроси бўйича буйруқ (14.04.2025 йилдаги 13-сон буйрук) амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш ҳузуридаги илмий техник кенгашнинг 2025 йил 7 июлдаги 21/59-сонли хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: тузатиш чоралари энергия ичимликлари таъсирига боғлиқ бўлган ўсмирларда репродуктив бузилишларни олдини олишда муҳим аҳамиятга эга экани исботланди. Фолликуляр аппаратнинг қисман тикланиши ва тухумдонларнинг тузилмавий параметрларининг мустаҳкамланиши узоқ муддатли репродуктив потенциални сақлашга хизмат қилади, бу эса бепуштлик ва эндокрин касалликлар хавфини камайтиради. Олинган маълумотлар ўсмирлар орасида соғлом турмуш тарзига масъулиятли муносабатни шакллантириш учун тушунтириш дастурларини ўтказиш зарурлигини асослайди. Иқтисодий самарадорлиги тавсия этилган методикаларни қўллаш оркали дастлабки харажатларнинг 36% иқтисодиётга тенгдир. Бу кўрсаткич тиббиёт тизими ва беморлар учун молиявий юкни сезиларли даражада камайтиради.
иккинчи илмий янгилик энергетик ичимликларни узоқ муддат қабул қилиш ва биологик коррекциялаш шароитида тухумдонлар девори ички қавати қалинлиги микроқонтомирларининг девор қалинлиги кўрсаткичлари седана мойи истеъмолидан кейин назорат гуруҳи каламушлари тухумдонлари меъёр кўрсаткичларига яқинлашганлиги аниқланган ва «Метод вывления морфофункциональных изменений яичников у крыс после воздействия энергетических напитков» номли услубий тавсиянома тасдиқланган (Абу Али ибн Сино Бухоро давлат тиббиёт институти Эксперт кенгашининг 2025 йил 30 январдаги 25-m/1006-сонли маълумотномаси) ва ўтқазилган тадқиқотлар натижаси Қорақалпоғистон Республикаси патологик анатомияси бюроси бўйича буйруқ (25.05.2025 йилдаги 19-сон буйрук) ва Бухоро вилояти патологик анатомия бюроси бўйича буйруқ (14.04.2025 йилдаги 13-сон буйрук) амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш ҳузуридаги илмий техник кенгашнинг 2025 йил 7 июлдаги 21/59-сонли хулос Ижтимоий самарадорлиги: тадқиқот натижалари кўрсатдики, қора седана ёғи билан тузатиш тухумдонларнинг морфофункционал ҳолатини мустаҳкамлашга ёрдам беради. Фолликуллар атрезияси сезиларли даражада камайгани қайд этилди, стромаль фиброз камайган ва текага қуёқнинг қатиқлиги қисман тикланган. Бу энергия ичимликлари таъсири билан келиб чиққан дегенератив ўзгаришларнинг камайгани ва патологик жараёнларнинг секинлашишига ишора қилади, бу эса репродуктив функцияни сақлашга ёрдам беради. Иқтисодий самарадорлиги тузатиш усули билан даволаш харажатларини аниқлаш Қора седана ёғи қўлланилиши билан даволаш харажатлари қуйидагича камайади.
учинчи илмий янгилиги илк бор ультратовуш текширувида энергетик ичимликларнинг ўсмир қизлар тухумдонлари қавати қалинлашишига, антрал фолликулалар сони камайиши ва фолликулаларнинг кистоз атрезияси белгилари пайдо бўлиши кузатилган ва «Метод вывления морфофункциональных изменений яичников у крыс после воздействия энергетических напитков» номли услубий тавсиянома тасдиқланган (Абу Али ибн Сино Бухоро давлат тиббиёт институти Эксперт кенгашининг 2025 йил 30 январдаги 25-m/1006-сонли маълумотномаси) ва ўтқазилган тадқиқотлар натижаси Қорақалпоғистон Республикаси патологик анатомияси бюроси бўйича буйруқ (25.05.2025 йилдаги 19-сон буйрук) ва Бухоро вилояти патологик анатомия бюроси бўйича буйруқ (14.04.2025 йилдаги 13-сон буйрук) амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш ҳузуридаги илмий техник кенгашнинг 2025 йил 7 июлдаги 21/59-сонли хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: тузатиш чоралари энергия ичимликлари таъсирига боғлиқ бўлган ўсмирларда репродуктив бузилишларни олдини олишда муҳим аҳамиятга эга экани исботланди. Фолликуляр аппаратнинг қисман тикланиши ва тухумдонларнинг тузилмавий параметрларининг мустаҳкамланиши узоқ муддатли репродуктив потенциални сақлашга хизмат қилади. Иқтисодий самарадорлиги тузатиш усули билан даволаш харажатларини аниқлаш Қора седана ёғи қўлланилиши билан даволаш харажатлари қуйидагича камайади. 
туртинчи илмий янгилиги энергетик ичимликлар таркибий қисмларининг ўсмир қизлар гормонал мувозанатига салбий таъсири, жумладан, мунтазам равишда энергетик ичимликларни истеъмол қиладиган қизларда тухумдонларнинг овариал резерви камайганлигини кўрсатадиган анти-Мюллер гормони даражасининг сезиларли пасайиши ва ҳайз циклининг иккинчи босқичида прогестерон миқдорининг камайиши аниқланган ва «Метод вывления морфофункциональных изменений яичников у крыс после воздействия энергетических напитков» номли услубий тавсиянома тасдиқланган (Абу Али ибн Сино Бухоро давлат тиббиёт институти Эксперт кенгашининг 2025 йил 30 январдаги 25-m/1006-сонли маълумотномаси) ва ўтқазилган тадқиқотлар натижаси Қорақалпоғистон Республикаси патологик анатомияси бюроси бўйича буйруқ (25.05.2025 йилдаги 19-сон буйрук) ва Бухоро вилояти патологик анатомия бюроси бўйича буйруқ (14.04.2025 йилдаги 13-сон буйрук) амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш ҳузуридаги илмий техник кенгашнинг 2025 йил 7 июлдаги 21/59-сонли хулосаси) Ижтимоий самарадорлиги: тузатиш чоралари энергия ичимликлари таъсирига боғлиқ бўлган ўсмирларда репродуктив бузилишларни олдини олишда муҳим аҳамиятга эга экани исботланди. Фолликуляр аппаратнинг қисман тикланиши ва тухумдонларнинг тузилмавий параметрларининг мустаҳкамланиши узоқ муддатли репродуктив потенциални сақлашга хизмат қилади, бу эса бепуштлик ва эндокрин касалликлар хавфини камайтиради. Олинган маълумотлар ўсмирлар орасида соғлом турмуш тарзига масъулиятли муносабатни шакллантириш учун тушунтириш дастурларини ўтказиш зарурлигини асослайди. Иқтисодий самарадорлиги: тавсия этилган методикаларни қўллаш даволаш харажатларини 1840000 сўмга қисқартириш имконини беради, бу эса дастлабки харажатларнинг 36% иқтисодиётга тенгдир. Бу кўрсаткич тиббиёт тизими ва беморлар учун молиявий юкни сезиларли даражада камайтиради.