Толибов Мансур Махмудовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Сурункали обструктив бронхит мухитидаги атопик дерматитли болаларда FLG ген полиморфизмининг клиник ва морфологик хусусиятлари” 14.00.02 – Морфология, 14.00.11 – Дерматология ва венерология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2024.2.PhD/Tib4448.
Илмий раҳбарлар: Хамидова Фарида Муиновна, тиббиёт фанлари доктори (DSc), доцент; Нарзиқулов Рустам Мардонович, тиббиёт фанлари номзоди, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат тиббиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Абу Али ибн Сино номидаги Бухоро давлат тиббиёт институти, DSc.04/29.02.2024.Tib.93.01.
Расмий оппонентлар: Хасанова Дилноза Ахроровна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Азизов Бахадир Садыкович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Х.А.Яссавий номидаги қозок турк халқаро университети (Козоғистон Республикаси).
II. Тадқиқотнинг мақсади: сурункали обструктив бронхит қўшимча атопик дерматит билан касалланган болаларда FLG ген полиморфизмининг клиник ва морфологик хусусиятларини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
сурункали обструктив бронхит билан бирга кечадиган атопик дерматитда болалар териси эпидермисида ҳужайравий гиперплазия, ядро-цитоплазматик нисбати ошиши, цитоплазма периметри, ядро майдони ҳамда зичлигининг морфометрик жиҳатдан ошганлиги, эпидермисдаги морфофункционал қайта қурилиш механизмларининг яллиғланиш ва дистрофик жараёнларга жавобан кучайиш хисобига ҳужайра фаоллиги ва пролиферациясининг ортганлиги аниқланган;
атопик дерматитда FLG гени 2282del4 мутацияси гомозигота генотипи касалликнинг оғир клиник шакллари ривожланишига олиб келиш эҳтимоли кўрсатилди, бу эса генетик таҳлилларни атопик дерматитни эрта аниқлаш, оғирлик даражасини баҳолаш ва шахсийлаштирилган терапия усулларини танлашда клиник амалиётда муҳим диагностик аҳамиятга эга эканлиги асосланган;
касалликнинг эритематоз-сквамоз шаклида FLG генининг гетерозиготли 2282del4 (N/DEL) мутацияси атопик дерматит гуруҳидаги болаларга нисбатан, сурункали обструктив бронхит билан бирга кечадиган атопик дерматит гуруҳида энг юқори частотага эга, гомозиготли 2282del4 (DEL/DEL) генотипи мутацияси эса фақат атопик дерматит билан оғриган беморлар гуруҳида аникланган;
тадқиқотда FLG p.R501X мутацияси фақат атопик дерматитнинг турли клиник шакллари бўлган болалар орасида ва сурункали обструктив бронхит билан биргаликда кечадиган атопик дерматит гетерозигот шаклида (R/X) топилган, гомозиготли ташувчилар (Х/Х) барча тадқиқот гуруҳларида, шу жумладан назорат гуруҳида топилмаганлиги аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Атопик дерматит ва сурункали обструктив бронхит билан бирга кечадиган атопик дерматитда болалар териси эпидермисидаги морфологик ўзгаришларнинг морфологик, замонавий гистокимёвий, лаборатория тадқиқотларини қиёсий таҳлил қилиш ҳамда беморлар веноз қонида FLG гени 2282del4 ва p.R501X мутацияси натижасида олинган илмий натижаларга асосланиб:
биринчи илмий янгилик: сурункали обструктив бронхит билан бирга кечадиган атопик дерматитда болалар териси эпидермисида ҳужайравий гиперплазия, ядро-цитоплазматик нисбати ошиши, цитоплазма периметри, ядро майдони ҳамда зичлигининг морфометрик жиҳатдан ошганлиги, эпидермисдаги морфофункционал қайта қурилиш механизмларининг яллиғланиш ва дистрофик жараёнларга жавобан кучайиш хисобига ҳужайра фаоллиги ва пролиферациясининг ортганлиги аниқланганлиги тўғрисидаги маьлумотлар “Қайталама рецидивланувчи обструктив бронхит мухитида атопик дерматитли болалар тери қопламасини морфологик хусусиятларини ўрганиш усуллари” деб номланган услубий тавсиянома таркибига киритилган. Мазкур тавсиянома Самарканд давлат тиббиёт университетининг 2025-йил 26 февралдаги 7-сонли кенгаш қарори билан тасдиқланган. Бу таклиф Сурхондарё вилояти патологик анатомия бюроси 03 апрел 2025 йилдаги № 19-Sh-сон, Республика ихтисослаштирилган дерматовенерология ва косметология илмий-амалий тиббиёт марказининг Бухоро вилоят ҳудудий филиалининг 29 март 2025 йилдаги 45-сонли буйруқлари билан амалиётга жорий қилинган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий-техник кенгашнинг 2025 йил 10 июн 19-сонли хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: атопик дерматит ва сурункали обструктив бронхит билан бирга кечадиган атопик дерматитда болалар териси эпидермисида ҳужайравий гиперплазия, ядро-цитоплазматик нисбати ошиши, цитоплазма периметри, ядро майдони ҳамда зичлигининг морфометрик жиҳатдан ошгани илк бор қайд этилиб, бу эпидермисдаги морфофункционал қайта қурилиш механизмларининг яллиғланиш ва дистрофик жараёнларга жавобан ҳужайра фаоллиги ва пролиферациясининг ортганлиги аниқланган ўрни ва аҳамияти орқали касалликни ташхислаш ҳамда дерматолог шифокорларга самарали даволаш тактикасини танлаш имкони берган. Иқтисодий самарадорлиги: атопик дерматит ва сурункали обструктив бронхит билан бирга кечадиган атопик дерматитда болалар териси эпидермисида ҳужайравий гиперплазия, ядро-цитоплазматик нисбати ошиши, цитоплазма периметри, ядро майдони ҳамда зичлигининг морфометрик жиҳатдан ошгани илк бор қайд этилиб, бу эпидермисдаги морфофункционал қайта қурилиш механизмларининг яллиғланиш ва дистрофик жараёнларга жавобан ҳужайра фаоллиги ва пролиферациясининг ортганлиги аниқланганлигини кўрсатиб, 400000 сўм бюджетдан ташқари харажатларни тежаш мумкин; Хулоса: Атопик дерматит ва сурункали обструктив бронхит билан бирга кечадиган атопик дерматитда болалар териси эпидермисида ҳужайравий гиперплазия, ядро-цитоплазматик нисбати ошиши, цитоплазма периметри, ядро майдони ҳамда зичлигининг морфометрик жиҳатдан ошгани илк бор қайд этилиб, бу эпидермисдаги морфофункционал қайта қурилиш механизмларининг яллиғланиш ва дистрофик жараёнларга жавобан ҳужайра фаоллиги ва пролиферациясининг ортганлиги аниқланган ва механизмлар ҳолатни прогнозлаш ва диагностика қилиш харажатларини қисқартириш ҳисобига 1 та ташхис туфайли шифохонанинг бюджетдан ташқари маблағларини 400000 сўмга тежаш имконини берган;
иккинчи илмий янгилик: атопик дерматитда FLG гени 2282del4 мутацияси гомозигота генотипи касалликнинг оғир клиник шакллари ривожланишига олиб келиш эҳтимоли кўрсатилди, бу эса генетик таҳлилларни атопик дерматитни эрта аниқлаш, оғирлик даражасини баҳолаш ва шахсийлаштирилган терапия усулларини танлашда клиник амалиётда муҳим диагностик аҳамиятга эга эканлиги асосланганлиги тўғрисидаги маълумотлар “Қайталама рецидивланувчи обструктив бронхит мухитида атопик дерматитли болалар тери қопламасини морфологик хусусиятларини ўрганиш усуллари” деб номланган услубий тавсиянома таркибига киритилган. Мазкур тавсиянома Самарканд давлат тиббиёт университетининг 2025-йил 26 февралдаги 7-сонли кенгаш қарори билан тасдиқланган. Бу таклиф Сурхондарё вилояти патологик анатомия бюроси 03 апрел 2025 йилдаги № 19-Sh-сон, Республика ихтисослаштирилган дерматовенерология ва косметология илмий-амалий тиббиёт марказининг Бухоро вилоят ҳудудий филиалининг 29 март 2025 йилдаги 45-сонли буйруқлари билан амалиётга жорий қилинган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий-техник кенгашнинг 2025 йил 10 июн 19-сонли хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: атопик дерматитда FLG гени 2282del4 мутацияси гомозигота генотипи касалликнинг оғир клиник шакллари ривожланишига олиб келиши эҳтимолини кўрсатади, бу эса генетик таҳлилларни атопик дерматитни эрта аниқлаш, оғирлик даражасини баҳолаш ва шахсийлаштирилган терапия усулларини танлашда клиник амалиётда муҳим диагностик аҳамиятга эга эканини исботланган, эрта ташхис қўйиш ва даволаш самарадорлигини оширишга имкон берган. Иқтисодий самарадорлиги: атопик дерматитда FLG гени 2282del4 мутацияси гомозигота генотипи касалликнинг оғир клиник шакллари ривожланишига олиб келиши эҳтимолини кўрсатади, бу эса генетик таҳлилларни атопик дерматитни эрта аниқлаш, оғирлик даражасини баҳолаш ва шахсийлаштирилган терапия усулларини танлашда клиник амалиётда муҳим диагностик аҳамиятга эга эканини исботланган, бу 1275000 сўмни тежаш ва беморларнинг ҳаёт сифатини яхшилаш имконини беради. Хулоса: атопик дерматитда FLG гени 2282del4 мутацияси гомозигота генотипи касалликнинг оғир клиник шакллари ривожланишига олиб келиши эҳтимолини кўрсатади, бу эса генетик таҳлилларни атопик дерматитни эрта аниқлаш, оғирлик даражасини баҳолаш ва шахсийлаштирилган терапия усулларини танлашда клиник амалиётда муҳим диагностик аҳамиятга эга эканини исботланган, касалхона бюджетидан 1 ташхис учун 1275000 сўм қўшимча маблағни тежаш имконини берган;
учинчи илмий янгилик: касалликнинг эритематоз-сквамоз шаклида FLG генининг гетерозиготли 2282del4 (N/DEL) мутацияси атопик дерматит гуруҳидаги болаларга нисбатан, сурункали обструктив бронхит билан бирга кечадиган атопик дерматит гуруҳида энг юқори частотага эга, гомозиготли 2282del4 (DEL/DEL) генотипи мутацияси эса фақат атопик дерматит билан оғриган беморлар гуруҳида аникланганлиги тўғрисидаги маълумотлар “Қайталама рецидивланувчи обструктив бронхит мухитида атопик дерматитли болалар тери қопламасини морфологик хусусиятларини ўрганиш усуллари” деб номланган услубий тавсиянома таркибига киритилган. Мазкур тавсиянома Самарканд давлат тиббиёт университетининг 2025-йил 26 февралдаги 7-сонли кенгаш қарори билан тасдиқланган. Бу таклиф Сурхондарё вилояти патологик анатомия бюроси 03 апрел 2025 йилдаги № 19-Sh-сон, Республика ихтисослаштирилган дерматовенерология ва косметология илмий-амалий тиббиёт марказининг Бухоро вилоят ҳудудий филиалининг 29 март 2025 йилдаги 45-сонли буйруқлари билан амалиётга жорий қилинган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий-техник кенгашнинг 2025 йил 10 июн 19-сонли хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: Касалликнинг эритематоз-сквамоз шаклида FLG генининг гетерозиготли 2282del4 (N/DEL) мутацияси атопик дерматит гуруҳидаги болаларга нисбатан, сурункали обструктив бронхит билан бирга кечадиган атопик дерматит гуруҳида энг юкори частотаси эга, гомозиготли 2282del4 (DEL/DEL) генотипи мутацияси эса фақат атопик дерматит билан огриган беморлар гуруҳида аниқланиши ва беморларнинг ҳаёт сифатига ижобий таъсири баҳоланади. Иқтисодий самарадорлиги: касалликнинг эритематоз-сквамоз шаклида FLG генининг гетерозиготли 2282del4 (N/DEL) мутацияси атопик дерматит гуруҳидаги болаларга нисбатан, сурункали обструктив бронхит билан бирга кечадиган атопик дерматит гуруҳида энг юқори частотаси эга, гомозиготли 2282del4 (DEL/DEL) генотипи мутацияси эса фақат атопик дерматит билан оғриган беморлар гуруҳида аниқланганидан далолат беради, бу бюджетдан ташқари 1 275 000 сўмни тежаш ва беморларнинг ҳаёт сифатини яхшилаш имконини беради. Хулоса: Касалликнинг эритематоз-сквамоз шаклида FLG генининг гетерозиготли 2282del4 (N/DEL) мутацияси атопик дерматит гуруҳидаги болаларга нисбатан, сурункали обструктив бронхит билан бирга кечадиган атопик дерматит гуруҳида энг юкори частотаси эга, гомозиготли 2282del4 (DEL/DEL) генотипи мутацияси эса фақат атопик дерматит билан огриган беморлар гуруҳида аниқланганлиги 1 та ташхис учун бюджетдан ташқари маблағнинг 1275000 сўмни тежаш имконини берган;
тўртинчи илмий янгилик: тадқиқотда FLG p.R501X мутацияси фақат атопик дерматитнинг турли клиник шакллари бўлган болалар орасида ва сурункали обструктив бронхит билан биргаликда кечадиган атопик дерматит гетерозигот шаклида (R/X) топилган, гомозиготли ташувчилар (Х/Х) барча тадқиқот гуруҳларида, шу жумладан назорат гуруҳида топилмаганлиги аниқланганлиги бўйича “Қайталама рецидивланувчи обструктив бронхит мухитида атопик дерматитли болалар тери қопламасини морфологик хусусиятларини ўрганиш усуллари” деб номланган услубий тавсиянома таркибига киритилган. Мазкур тавсиянома Самарканд давлат тиббиёт университетининг 2025-йил 26 февралдаги 7-сонли кенгаш қарори билан тасдиқланган. Бу таклиф Сурхондарё вилояти патологик анатомия бюроси 03 апрел 2025 йилдаги № 19-Sh-сон, Республика ихтисослаштирилган дерматовенерология ва косметология илмий-амалий тиббиёт марказининг Бухоро вилоят ҳудудий филиалининг 29 март 2025 йилдаги 45-сонли буйруқлари билан амалиётга жорий қилинган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий-техник кенгашнинг 2025 йил 10 июн 19-сонли хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: тадқиқотда FLG p.R501X мутацияси фақат атопик дерматитнинг турли клиник шакллари бўлган болалар орасида ва сурункали обструктив бронхит билан биргаликда кечадиган атопик дерматит гетерозигот шаклида (R/X) топилган, гомозиготли ташувчилар (Х/Х) барча тадқиқот гуруҳларида, шу жумладан назорат гуруҳида топилмаганлиги аниқланганини исботланган. Иқтисодий самарадорлиги: тадқиқотда FLG p.R501X мутацияси фақат атопик дерматитнинг турли клиник шакллари бўлган болалар орасида ва сурункали обструктив бронхит билан биргаликда кечадиган атопик дерматит гетерозигот шаклида (R/X) топилган, гомозиготли ташувчилар (Х/Х) барча тадқиқот гуруҳларида, шу жумладан назорат гуруҳида топилмаганлиги аниқланганини исботлайди. Хулоса: тадқиқотда FLG p.R501X мутацияси фақат атопик дерматитнинг турли клиник шакллари бўлган болалар орасида ва сурункали обструктив бронхит билан биргаликда кечадиган атопик дерматит гетерозигот шаклида (R/X) топилган, гомозиготли ташувчилар (Х/Х) барча тадқиқот гуруҳларида, шу жумладан назорат гуруҳида топилмаганлиги исботлайди ва 1 та ташхис учун маблағлар 1275000 сўмни тежаш имконини берган.