Қўлдошева Нигораҳон Авезмуродовна
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I.Умумий маълумотлар. Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи):
“Бошланғич синф инглиз тили дарсларида ўқувчиларнинг мулоқот маданияти кўникмаларини шакллантириш методикаси” мавзусидаги 13.00.02- “Таълим ва тарбия назарияси ва методикаси” (инглиз тили).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2025.1.PhD/Ped9260
Илмий тадқиқот иши бажарилган муассаса номи: Бухоро давлат педагогика институти
Илмий раҳбар: п.ф.д. (DSc), профессор Дилова Наргиза Гайбуллаевна
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Бухоро давлат университети. PhD.03/27.09.2024.Ped.72.09
Расмий оппонентлар: п.ф.д. (DSc), профессор Самиева Шаҳноз Ҳикматовна, ф.ф.д. (DSc) , доцент Қосимова Раъно Раҳматуллаевна
Етакчи ташкилот: Самарқанд давлат педагогика институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: бошланғич синф инглиз тили дарсларида ўқувчиларнинг мулоқот маданияти кўникмаларини шакллантириш методикасини такомиллаштиришга оид илмий методик тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
бошланғич синф инглиз тили дарсларида ўқувчиларнинг мулоқот маданияти кўникмасини шакллантириш мазмуни таълим жараёнидаги метокогнитив ва метокоммуникатив ривожланишни таъминловчи реал вақт режимида мулоқотга киришишнинг сўз танлаш ва қўллаш, тил ва нутқ маданияти каби лингводидактик усулларини социолингвистика ҳамда психолингвистика тамойилларига интеграциялаш асосида аниқлаштирилган;
кичик ёшдаги ўқувчиларда инглиз тилида мулоқотга асосланган ўзаро муносабатларни таркиб топтириш технологиялари ўқув жараёнининг қадриятли-мақсадли меъёрлари билан таълим олувчиларнинг аналитик, ижодий ва танқидий фикрлаш маданияти ўртасидаги интегратив алоқадорлик жараёнинг зарурати илмий асосланган;
инглиз тилидан мулоқот маданиятини баҳолаш даражалари ўқувчиларнинг ёшга хос психологик хусусиятлари ва когнитивликни ривожланишга йўналтирилган амалий ва интерактив методик тизимдан комплекс фойдаланишга оид фаолиятли ёндашув тамойиллари мазмуни педагогик жараённинг эргономик талабларига устуворлик бериш орқали такомиллаштирилган;
бошланғич синф инглиз тили дарсларида ўқувчиларнинг мулоқот маданияти шакллантиришнинг педагогик шарт-шароитлари инглиз тилида мулоқот қилишда қизиқарли ва рағбатлантирувчи мотивацион, эвристик, рефлексив муҳитни яратувчи босқичларида когнитивликни ривожланишга йўналтирилган амалий ва интерактив методик тизимдан комплекс фойдаланишда болаларнинг индивидуал таълим траекториясини аниқлаш орқали такомиллаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Бошланғич синф инглиз тили дарсларида ўқувчиларнинг мулоқот маданияти кўникмаларини шакллантириш методикасига оид олинган илмий натижалар асосида:
бошланғич синф инглиз тили дарсларида ўқувчиларнинг мулоқот маданияти кўникмасини шакллантириш мазмуни таълим жараёнидаги метокогнитив ва метокоммуникатив ривожланишни таъминловчи реал вақт режимида мулоқотга киришишнинг сўз танлаш ва қўллаш, тил ва нутқ маданияти каби лингводидактик усулларини социолингвистика ҳамда психолингвистика тамойилларига интеграциялаш асосида аниқлаштирилган тавсиялардан олий ўқув юрти бакалавриат таълим йўналиши талабалари учун тайёрланган “Нутқ малакалари интеграцияси” номли ўқув қўлланмаси мазмунини бойитишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлигининг 2024-йил 22-майдаги 194-сонли буйруғи Рўйхатга олиш рақами 194-495). Натижада, ушбу ўқув қўлланманинг халқаро стандартлар даражасидаги талаблар ҳамда замонавий таълим ёндашувлари асосида илмий асосланганлиги ва амалий ишлаб чиқилган мулоқот кўникмаларини шакллантириш моделининг қўлланиш аудиторияси кенгайтирилган;
кичик ёшдаги ўқувчиларда инглиз тилида мулоқотга асосланган ўзаро муносабатларни таркиб топтириш технологиялари ўқув жараёнининг қадриятли-мақсадли меъёрлари билан таълим олувчиларнинг аналитик, ижодий ва танқидий фикрлаш маданияти ўртасидаги интегратив алоқадорлик жараёнинг зарурати илмий асосланган тавсиялардан Самарқанд давлат чет тиллар институтида Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2022-йил 12-декабрдаги 2/24-4/7-690-сонли хатига асосан 2022-2024 йилларда амалга оширилган ва Тошкент шаҳридаги АҚШ элчихонаси ҳамда Халқаро таълим бўйича Америка Кенгаши билан ҳамкорликда АҚШ давлат департаменти томонидан молиялаштириладиган “Энглиш Аccесс Миcросчоларшип Програм” лойиҳасини амалга ошириш жараёнида диссертациянинг илмий натижаларидан фойдаланилган (Самарқанд давлат чет тиллар институтининг 2025-йил 7-июлдаги 1874/15-сон маълумотномаси). Натижада, ушбу лойиҳада бошланғич синф инглиз тили дарсларида ўқувчиларнинг мулоқот маданияти кўникмасини шакллантириш ҳамда инглиз тилда эркин мулоқотга кириша олиш даражасини оширишга эришилган.
инглиз тилидан мулоқот маданиятини баҳолаш даражалари ўқувчиларнинг ёшга хос психологик хусусиятлари ва когнитивликни ривожланишга йўналтирилган амалий ва интерактив методик тизимдан комплекс фойдаланишга оид фаолиятли ёндашув тамойиллари мазмуни педагогик жараённинг эргономик талабларига устуворлик бериш орқали такомиллаштирилган таклиф ва тавсиялардан Бухоро, Навоий, Қашқадарё вилояти умумтаълим мактабларининг бошланғич синфларида инглиз тили ўқитиш жараёнига тадбиқ этилган (Олий таълимни ривожлантириш тадқиқотлари маркази 2025-йил 18-июлдаги 02/01-01-290-сон маълумотномаси). Натижада, бошланғич синф ўқувчиларининг инглиз тилидан мулоқот маданиятини шакллантиришга йўналтирилган замонавий таълим ёндашувларидан фойдаланиш имконияти ошган;
бошланғич синф инглиз тили дарсларида ўқувчиларнинг мулоқот маданияти шакллантиришнинг педагогик шарт-шароитлари инглиз тилида мулоқот қилишда қизиқарли ва рағбатлантирувчи мотивацион, эвристик, рефлексив муҳитни яратувчи босқичларида когнитивликни ривожланишга йўналтирилган амалий ва интерактив методик тизимдан комплекс фойдаланишда болаларнинг индивидуал таълим траекториясини аниқлаш орқали такомиллаштирилган таклифлардан “Умумтаълим мактабларининг 5-6 синф адабиёт дарсларида ИТ технологияларини қўллаш методикаси”(2024-2025-йй.) мавзусидаги олима аёллар инновацион лойиҳани амалга ошириш жараёнида фойдаланилган. (Қори Ниёзий номидаги Тарбия педагогикаси миллий институтининг 2025-йил 5-августдаги 01-09/329-сон маълумотномаси). Натижада, ўқувчиларнинг ёшга хос психологик хусусиятлари ва когнитив ривожланиш даражасига мос тарзда тузилган амалий ва интерактив методик тизим асосида уларнинг инглиз тилида мулоқот маданиятини шакллантириш ва баҳолаш самарадорлигини оширишга муайян даражада эришилган.