Мухаммадиев Заррух Умаровичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Корхоналарнинг рақамли ва яшил иқтисодиётга капитал инвестициялари бухгалтерия ҳисоби методологиясини такомиллаштириш” 08.00.08 – Бухгалтерия ҳисоби, иқтисодий таҳлил ва аудит
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2025.2.DSc/Iqt548
Илмий маслаҳатчи: Уразов Комил Бахрамович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти, DSc.03/25.12.2024.I.18.01
Расмий оппонентлар: Қурбонов Зият Ниязович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор; Ризаев Нурбек Кадирович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор; Тўраев Абдурахим Нортожиевич, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор
Етакчи ташкилот: Фарғона давлат техника университети 
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади
Корхоналарнинг рақамли ва яшил иқтисодиётга капитал инвестициялари бухгалтерия ҳисоби методологиясини такомиллаштиришга оид илмий таклиф ва тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
акциядорлик жамиятлари ҳисоб сиёсатига 0810-«Капитал қурилиш, кенгайтириш, реконструкция қилиш ва уларга киритилган капитал инвестицияларни ҳисобга олувчи счётлар», 0840-«Биологик активларни харид қилиш ва уларга киритилган капитал инвестицияларни ҳисобга олувчи счётлар», 0870-«Инвестициявий мулкга киритилган капитал инвестицияларни ҳисобга олувчи счётлар» номли счётларни киритиш асосида бухгалтерия ҳисобининг ахборот имкониятини ошириш асосланган;
бевосита харажатларни ҳақиқий қиймати бўйича, билвосита харажатларни смета қиймати бўйича қурилиш объектларининг бошланғич қийматига олиб боришнинг икки поғонали тизимини жорий этиш орқали бошланғич қийматни аниқлаш, уларни ҳисоботларда акс эттириш аниқлигини ошириш ҳамда тайёр маҳсулотлар таннархини пасайтириш асосланган;
капитал қурилиш ишларига доир капитализация қилинган харажатларни объектларнинг смета қиймати бўйича тақсимлаган ҳолда объектларнинг бошланғич қийматига олиб бориш орқали молиявий ҳисоботда кўчмас мулк объектларини уларнинг ҳақиқий таннархи бўйича аниқ акс эттиришни таъминлаш асосланган;
капитал инвестицияларнинг ички ва ташқи молиялаштириш манбаларини алоҳида сатрларда акс эттириш ҳамда капитал инвестициялар учун резерв капитали, капитал инвестицияларни амалга ошириш учун грантлар кўрсаткичларини киритиш орқали бухгалтерия баланси ҳамда хусусий капитал тўғрисидаги ҳисоботнинг ахборот қамровини кенгайтириш таклиф этилган;
пул оқимлари ҳақидаги ҳисоботнинг инвестиция фаолиятида 080-сатр “Биологик активларни сотиб олиш ва сотиш”, молиявий фаолиятида 151-сатр “Капитал инвестицияларни амалга ошириш учун олинган узоқ муддатли кредитлар ва қарзлар бўйича пул тушумлари ва тўловлари” ҳамда 171-сатр “Капитал инвестицияларни амалга ошириш учун келиб тушган грантлар” бўйича ахборотларни киритиш асосида молиявий ҳисоботнинг шаффофлигини таъминлаш асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Корхоналарнинг рақамли ва яшил иқтисодиётга капитал инвестициялари бухгалтерия ҳисоби методологиясини такомиллаштириш бўйича ишлаб чиқилган таклифлар асосида:
акциядорлик жамиятлари ҳисоб сиёсатига 0810-«Капитал қурилиш, кенгайтириш, реконструкция қилиш ва уларга киритилган капитал инвестицияларни ҳисобга олувчи счётлар», 0840-«Биологик активларни харид қилиш ва уларга киритилган капитал инвестицияларни ҳисобга олувчи счётлар», 0870-«Инвестициявий мулкга киритилган капитал инвестицияларни ҳисобга олувчи счётлар» номли счётларни киритиш асосида бухгалтерия ҳисобининг ахборот имкониятини ошириш таклифи “Самарқанддонмаҳсулотлари” АЖ ва «Ховренко номидаги вино комбинати» АЖ томонидан ҳисоб сиёсатига киритилган («Самарқанддонмаҳсулотлари» АЖнинг 2025- йил 8-майдаги 87/02-02-сон ва «Ховренко номидаги вино комбинати» АЖнинг 2025-йил 18-мартдаги 01/07-35-сон маълумотномалари). Мазкур таклифнинг амалиётга жорий қилиниши капитал инвестициялар ҳисобини самарали ташкил этишга, капитал инвестицияларни уларнинг турлари бўйича ҳисобда тўғри акс эттиришга ҳамда ахборотларнинг ишончлилиги ва ҳаққонийлигини таъминлашга хизмат қилган;
бевосита харажатларни ҳақиқий қиймати бўйича, билвосита харажатларни смета қиймати бўйича қурилиш объектларининг бошланғич қийматига олиб боришнинг икки поғонали тизимини жорий этиш орқали бошланғич қийматни аниқлаш, уларни ҳисоботларда акс эттириш аниқлигини ошириш ҳамда тайёр маҳсулотлар таннархини пасайтириш таклифи “Самарқанддонмаҳсулотлари” АЖ ва «Ховренко номидаги вино комбинати» АЖ томонидан ҳисоб сиёсатига киритилган («Самарқанддонмаҳсулотлари» АЖнинг 2025-йил 8-майдаги 87/02-02-сон ва «Ховренко номидаги вино комбинати» АЖнинг 2025-йил 18-мартдаги 01/07-35-сон маълумотномалари). Мазкур таклифнинг амалиётга жорий этилиши қурилиш объектларининг бошланғич қийматини аниқлашга, уларни ҳисоботларда реал акс эттиришга ҳамда тайёр маҳсулотлар таннархини пасайтиришга хизмат қилган;
капитал қурилиш ишларига доир капитализация қилинган харажатларни объектларнинг смета қиймати бўйича тақсимлаган ҳолда объектларнинг бошланғич қийматига олиб бориш орқали молиявий ҳисоботда кўчмас мулк объектларини уларнинг ҳақиқий таннархи бўйича аниқ акс эттиришни таъминлаш таклифи “Самарқанддонмаҳсулотлари” АЖ ва «Ховренко номидаги вино комбинати» АЖ томонидан ҳисоб сиёсатига киритилган (Ўзбекистон Савдо-саноат палатасининг 2025-йил 13-майдаги 04-07-27-5050-сон маълумотномаси). Мазкур таклифнинг амалиётга жорий этилганлиги корхоналарда бир вақтнинг ўзида иккита объект бўйича қурилиш ишларига доир капитализация қилинган харажатларни объектларнинг смета қиймати бўйича тақсимлаган ҳолда уларнинг бошланғич қийматига олиб борилганлиги молиявий ҳисоботда кўчмас мулк объектларини уларнинг ҳақиқий таннархи бўйича аниқ акс эттиришга имкон берган;
капитал инвестицияларнинг ички ва ташқи молиялаштириш манбаларини алоҳида сатрларда акс эттириш ҳамда капитал инвестициялар учун резерв капитали, капитал инвестицияларни амалга ошириш учун грантлар кўрсаткичларини киритиш орқали бухгалтерия баланси ҳамда хусусий капитал тўғрисидаги ҳисоботнинг ахборот қамровини кенгайтириш таклифи Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг низомлари, буйруқлари ва услубий тавсияларига киритилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2025-йил 14-апрелдаги 06/26-4-05/2293-сон маълумотномаси). Мазкур таклифнинг амалиётга жорий этилганлиги капитал инвестициялар бўйича ахборотларни ҳисобот шаклларида тавсия этилган сатрлар орқали акс эттирилиши ички ва ташқи ахборот фойдаланувчиларга капитал инвестициялар бўйича кенг қамровли ахборотлар билан таъминлаш имконини берган;
пул оқимлари ҳақидаги ҳисоботнинг инвестиция фаолиятида 080-сатр “Биологик активларни сотиб олиш ва сотиш”, молиявий фаолиятида 151-сатр “Капитал инвестицияларни амалга ошириш учун олинган узоқ муддатли кредитлар ва қарзлар бўйича пул тушумлари ва тўловлари” ҳамда 171-сатр “Капитал инвестицияларни амалга ошириш учун келиб тушган грантлар” бўйича ахборотларни киритиш асосида молиявий ҳисоботнинг шаффофлигини таъминлаш таклифи Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг низомлари, буйруқлари ва услубий тавсияларига киритилган (Ўзбекистон Республикаси Қишлоқ хўжалиги вазирлигининг 2025-йил 14-апрелдаги 06/26-4-05/2293-сон маълумотномаси). Мазкур таклифнинг амалиётга жорий этилганлиги корхоналарда капитал инвестицияларга оид ахборотларни ҳисоботларда молиявий ҳисоботнинг халқаро стандартлари асосида ҳаққоний акс эттиришга имкон берган.