Жаримбетова Толғаной Қурбонбаевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри: “Қорақалпоқ адабиётида бадиий-ҳужжатли асарларнинг жанрлик стиллик хусусиятлари”, 10.00.12 – “Қорақалпоқ адабиёти” (филология фанлари). 
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.2.PhD/Fil2709.
Илмий раҳбарининг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони: Бекбергенова Зияда Утеповна, филология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: ЎзР ФАҚБ Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий тадқиқот институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Қорақалпоқ давлат университети, DSc.03/30.04.2021.Fil.20.01.
Расмий оппонентларнинг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони: Нуржанов Пердебай Эржанович, филология фанлари доктори (DSc), профессор; Нурабуллаев Баҳамдулла Хожамбетович, филология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD).
Етакчи ташкилот номи: Навоий давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади қорақалпоқ адабиётида бадиий-ҳужжатли асарлар жанрий-услубий ўзига хослигини аниқлаш, тараққиёт тамойиллари ва бадиийлик мезонларига мувофиқлиги даражасини ўрганишдан иборат.
III.Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
        истиқлол йиллари қорақалпоқ адабиётида бадиий-ҳужжатли асарлар мустақил жанр сифатидаги поетик тараққиётга эришган ҳолда ҳужжатли очерк, адабий портрет, ҳужжатли қисса, ҳужжатли роман каби жанрий кўринишлар касб этгани аниқланган; 
        1990–2020-йиллар мобайнида яратилган очерклар жанрий табиати, тематикаси, ифода усулларига кўра 1) портрет очерк; 2) сафарнома очерк; 3) муаммоли очерк; 4) суд очерки; 5) бадиий-ҳужжатли очерк; 6) илмий очерк каби турлари мавжудлиги ҳамда уларда публицистика етакчилик қилса-да, давр ва қаҳрамон муносабатларини бадиий ифодалаш устунлик қилиши илмий асосланган;
         Мустақиллик йиллари қорақалпоқ адабий танқидчилигида бадиий-ҳужжатли проза, хусусан, адабий портрет жанри, аксарият, адабиёт майдонида миллий ва умумбашарий муаммолар тасвири билан ўз ўрнига эга бўлган ижодкорлар ҳақида ёзилганлиги аниқланган. Шунингдек, жанр табиатида ижодий шаклланиш даври ҳамда унда ижтимоий ва адабий муҳитнинг тутган ўрни, ижодкор шахси ва индивидуал услубининг тараққиёт тамойиллари, асар тилининг эса илмийликдан кўра кўпроқ кенг оммага тушунарли бўлган содда усулда баён этилганлиги аниқ мисоллар таҳлили билан далилланган;
        А.Султановнинг “Туҳмат” (“Дóҳмет”), А.Қарлибаевнинг “Марказ юборган жаллодлар ва бегуноҳ қурбонлар” (“Орай жиберген жáлладлар ҳáм бийгúна қурбанлар”), Ш.Уснатдиновнинг “Ибрайим Юсупов. Шоирнинг ёшлиги”  (“Ибрайıм Юсупов. Шайıрдıń жаслıǵı”) ва бошқа ёзувчилар ҳужжатли асарларида қатағонлик даври сиёсатининг жамият ва халқ қисматидаги аҳамияти миллий руҳда ифодалиниши зарурий эҳтиёж сифатида ривожланиши, уларда бадиий тўқимадан кўра реал фактларга таянилиши ҳужжатли асарларнинг жанр табиатини аниқлашда муҳим омил эканлиги очиб берилган;
        ҳозирги қорақалпоқ насридаги ҳужжатли асарларда замон ва макон муносабати яхлит ҳолда сюжет ва композицион функсия бажарганлиги, ижодкорлар асар қаҳрамонлари характери, руҳияти, маънавий оламини тасвирлашда мавжуд фактларни бадиий компонентлар, тасвирий воситалар билан бойитганлиги илмий-назарий асосланган.      
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Қорақалпоқ адабиётида бадиий-ҳужжатли прозанинг вужудга келиши, тараққиёт тадрижи ва жанрий ўзига хослиги тадқиқ этиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
бадиий-ҳужжатли проза жанрлари шаклланиши ва ғоявий-мавзувий ўзига хосликларига оид материаллар ҳамда илмий-назарий хулосалардан Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлими, Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институти томонидан 2017–2020-йилларда бажарилган ФА-Ф-1-005 “Қорақалпоқ фолклоршунослиги ва адабиётшунослиги тарихини ўрганиш” мавзусидаги лойиҳасини амалга оширишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Фанлар академияси Қорақалпоғистон бўлими, Қорақалпоқ гуманитар фанлар илмий-тадқиқот институтининг 2025-йил 13-май 273/1-сон маълумотномаси). Натижада, лойиҳанинг қорақалпоқ насрида эпик жанрлар (ҳужжатли очерк, ҳужжатли қисса, ҳужжатли роман ва ҳ.к.) ўрганилишига бағишланган илмий-назарий таҳлиллар билан такомиллаштирилган;
бадиий-ҳужжатли насрий жанрларнинг ғоявий-бадиий хусусиятлари, бадиий-эстетик тамойиллар, ёзувчилар ижодининг шаклий ва услубий ўзига хослиги, бадиий маҳорати таҳлиллари билан боғлиқ илмий хулосалардан Қорақалпоғистон телерадиокомпаниясининг “Ассалом Қорақалпоғистон”, “Давр ва адабиёти”, “Маънавият гулшани” кўрсатув ва радиоешиттиришлари тайёрлашда фойдаланилган (Қорақалпоғистон телерадиокомпаниясининг 2024-йил 28-октябрдаги 05-22/473-сон маълумотномаси). Натижада, кенг жамоатчиликда қорақалпоқ ёзувчиларининг ҳужжатли проза жанрлари тараққиётида тутган ўрни, ижодий ўзига хослиги юзасидан тушунчалари шаклланган, кўрсатув ва эшиттиришлар илмий-оммабоплиги таъминланган ҳолда янги манба ва маълумотлар билан бойитилган;
 қорақалпоқ адабиётида проза жанридаги бадиий-ҳужжатли асарларидаги факт, ҳужжатни қўллаш усули, аҳамияти, илмий-назарий хулосалари, шунунгдек, бадиий сўзнинг хизмати ва шоирларнинг ижодий маҳоратида қўлланилган бадиий тасвирлаш воситалари моҳияти, ўзига хос хусусиятлари ҳамда ўқувчиларга таъсирчанлиги ҳақидаги хулосалардан (Қорақалпоғистон Ёзувчилар Уюшмасининг 2014-йил 29-октябрдаги 96-сон маълумотномаси) фойдаланилган. Натижада, Ёзувчилар уюшмасида ўтказилган семинар мажлисларда ёш истеъдод эъгалари амалий томондан фойдаланиб келмоқда ва маърузалари ёш ёзувчи ва шоирларни тарбиялашда, асосан, бадиий-ижодий маҳоратини ортишига эришилган.