Qodirov Azamat Muxriddinovichning
Pedagogika fanlari bo‘yicha falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon
I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i): “Ingliz tili darslarida yuqori sinf o‘quvchilarining kommunikativ kompetensiyasini o‘qish vositasida rivojlantirish metodikasi (ixtisoslashtirilgan maktablar misolida)” 13.00.02 – Ta’lim va tarbiya nazariyasi va metodikasi (ingliz tili).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B.2023.4 PhD/ Ped 6412
Ilmiy rahbar: Lutfullaev Po‘latxon Muxibillaevich, pedagogika fanlari bo‘yicha falsafa doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Ishoqxon Ibrat nomidagi Namangan davlat chet tillari instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi: Ishoqxon Ibrat nomidagi Namangan davlat chet tillari instituti, PhD.03/05.05.2023.Fil.163.01 raqamli Ilmiy kengash asosidagi bir martalik kengash.
Rasmiy opponentlar: Sobirova Mahbuba Yusubjanovna, pedagogika fanlari doktori (DSc), professor; Umurzakova Dilfuza Ilxomovna, pedagogika fanlari bo‘yicha falsafa doktori (PhD), dotsent.
Yetakchi tashkilot: Andijon davlat chet tillari instituti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi ingliz tili darslarida ixtisoslashtirilgan maktab yuqori sinf o‘quvchilarining kommunikativ kompetensiyasini o‘qish vositasida rivojlantirish metodikasini takomillashtirish yuzasidan taklif va tavsiyalar ishlab chiqish
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi quyidagilardan iborat:
ixtisoslashtirilgan maktab yuqori sinf o‘quvchilarining ingliz tilida kommunikativ kompetensiyasini rivojlantirishning ilmiy-nazariy asoslari o‘qishni ta’lim maqsadi va vositasi maqomida o‘rgatish va o‘rganish tamoyili asosida takomillashtirilgan;
yuqori sinf o‘quvchilarining ingliz tilida kommunikativ kompetensiyasini o‘qish vositasida rivojlantirishning lingvistik, lingvodidaktik, psixologik va psixolingvistik tamoyillari o‘quvchilarning innovatsion, analitik, dinamik, senzitiv, kognitiv, sensor va individual kabi til o‘rganish usullarini, yoshga oid psixologik xususiyatlarini inobatga olib aniqlashtirilgan;
ixtisoslashtirilgan maktab yuqori sinf ingliz tili darslarida o‘quvchilarining tilga oid kompetensiyasini o‘qish vositasida rivojlantirishga xizmat qiluvchi “Jigsaw reading” (taqsimlab o‘qish), “Parallel reading” (parallel o‘qish), “Shared reading” (almashib o‘qish), “Joint reading” (hamkorlikda o‘qish), “Jeopardy”, “Unscramble the text” (Matnning asliyatini qayta tiklash), “Run and read” texnologiyalaridan iborat uslubiy ta’minoti ishlab chiqilgan;
ingliz tilidagi matnlarni o‘qib tushunishni o‘rganish va o‘rgatishda ichki (intrinsic), tashqi (extrinsic), instrumental (vositali) va integrativ motivatsiya (ichki turtki)ni qo‘zgalishiga xizmat qiluvchi, matnda ifodalangan fikrni mustaqil idrok etilishi va fahmlanishining sodir bo‘lishini ta’minlovchi mashqlar tizimi va ulardan foydalanishning “Shadow reading”, “Bottom-Up” (Quyidan yuqoriga) va “Top-Down” (Yuqoridan quyiga), tanishuv o‘qish, kuzatuv o‘qish, o‘rganuv (sinchiklab) o‘qish turlaridan foydalanish texnologiyalari takomillashtirilgan
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. Ingliz tili darslarida yuqori sinf o‘quvchilarining kommunikativ kompetensiyasini o‘qish vositasida rivojlantirish metodikasi (ixtisoslashtirilgan maktablar misolida) mavzusidagi tadqiqot natijalaridan:
Kommunikativ yondashuv nazariyalariga asoslanib umumlashtirilgan yuqori sinf o‘quvchilari ingliz tili kommunikativ kompetensiyasini o‘qishni o‘rganish va o‘rgatish vositasida rivojlantirishning lingvistik, lingvodidaktik, psixologik va psixolingvistik asoslaridan ixtisoslashtirilgan maktablar ingliz tili darslarida amaliy mashg‘ulotlarni tashkil etishda unumli foydalanilmoqda. (O‘zbekiston Respublikasi Maktabgacha va maktab ta’limi vazirligi huzuridagi ixtisoslashtirilgan ta’lim muassasalari agentligining 2025 -yil 15- maydagi 01-20-1170-sonli ma’lumotnomasi). Natijada, yuqori sinf o‘quvchilarining kommunikativ kompetensiyasini o‘qish vositasida rivojlantirishning ilmiy-nazariy asoslari takomillashtirilgan, ta’lim o‘zbek tilida olib boriladigan ixtisoslashtirilgan maktab yuqori sinf o‘quvchilarining ingliz tilidagi kommunikativ kompetensiyasini o‘qish mashqlari vositasida rivojlantirish metodikasining samaradorligi tajribaviy o‘qitish natijalarining statistik tahlili asosida isbotlangan.
Ixtisoslashtirilgan maktab yuqori sinf o‘quvchilarining yoshga oid psixologik xususiyatlarini inobatga olib aniqlashtirilgan innovatsion, analitik, dinamik, senzitiv, kognitiv, sensor va individual kabi til o‘rganish usullari, o‘rganish ehtiyojlariga ko‘ra darslarni tashkil etish, til o‘rganishni davom ettirishga bo‘lgan ijobiy munosabatni shakllantirish, o‘qib tushunish strategiyalari va o‘qib tushunishga o‘rgatishning kommunikativ metodikasi borasida fikrlaridan O‘zbekiston Milliy teleradiokompaniyasi “O‘zbekiston - 24” ijodiy birlashmasi “O‘zbekiston” teleradiokanali tomonidan tayyorlangan “Ta’lim va taraqqiyot”, “Bolalar va biz” nomli teleradioeshittirishlarning 2025-yil yanvar va mart sonlarida dasturlarni mazmunan boyitish maqsadida foydalanilgan. (O‘zbekiston milliy teleradiokompaniyasi, “O‘zbekiston 24” ijodiy birlashmasi davlat muassasasining 2025-yil 6-maydagi 05-09-607-sonli ma’lumotnomasi) Natijada ingliz tili o‘rganishning innovatsion, analitik, dinamik, senzitiv, kognitiv, sensor va individual usullari teletomoshabinlar orasida ommalashtirilgan.
2024-2025 yillarda bajarilayotgan “ERASMUS+ Capacity Building Project 101129076 EMPOWER: Women Entrepreneurship, Empowerment, employability and self-confidence” loyihasi doirasida foydalanilgan. Xususan, ixtisoslashtirilgan maktab yuqori sinf ingliz tili darslarida o‘quvchilarining kommunikativ kompetensiyasini o‘qishni ta’lim maqsadi maqomida o‘rgatish va o‘rganish tamoyili asosida rivojlantirishga xizmat qiluvchi “Jigsaw reading” (taqsimlab o‘qish), “Parallel reading” (parallel o‘qish), “Shared reading” (almashib o‘qish), “Joint reading” (birga o‘qish), “Jeopardy”, “Run and read”, “Unscramble the text” (matnning asl tartibini tiklash) texnologiyalaridan iborat uslubiy ta’minotidan seminar-trening va vebinarlar tashkil etishda foydalanilgan (Namangan davlat chet tillari instituti tomonidan berilgan 732-03-sonli ma’lumotnoma). Natijada, loyiha ishtirokchilarining ingliz tilidagi autentik, yarim autentik, sof-ilmiy, o‘quv-ilmiy, ilmiy ommabop matnlarni o‘qib tushunish kompetensiyasini rivojlantirishning uslubiy ta’minoti boyitilgan.
2023-2024 yillarda bajarilgan KA107/2023-2024 raqamli “Erasmus+ mobility program” loyihasi doirasida tadqiqotchi tomonidan takomillashtirilgan ingliz tilidagi matnlarni o‘qib tushunishni o‘rganish va o‘rgatishda ichki (intrinsic), tashqi (extrinsic), instrumental (vositali) va integrativ motivatsiya (ichki turtki)ni qo‘zg‘alishiga xizmat qiluvchi, matnda ifodalangan fikrni mustaqil idrok etilishi va fahmlanishining sodir bo‘lishini ta’minlovchi mashqlar tizimi va ulardan foydalanishning “Shadowing”, “Bottom-Up” (Quyidan yuqoriga) va “Top-Down” (Yuqoridan quyiga), tanishuv o‘qish, kuzatuv o‘qish, o‘rganuv (sinchiklab) o‘qish turlaridan foydalanish texnologiyalaridan dastur ishtirokchilarining akademik o‘qish kompetensiyasini rivojlantirishda foydalanilgan. (Namangan davlat chet tillari instituti tomonidan berilgan 733-03-sonli ma’lumotnoma). Natijada ishtirokchilarning autentik matnlarni o‘qib tushunish kompetensiyasini takomillashtirishning uslubiy ta’minoti takomillashtirilgan.