Миразизова Диллола Равшановнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар:
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Коронавирус инфекциясини ўтказган беморларда сенсоневрал гарангликнинг клиник ва функционал хусусиятлари» 14.00.04 – Оториноларингология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.2.PhD/Tib2662.
Илмий раҳбар: Махкамова Нигора Эргашевна, тиббиёт фанлари доктори, профессор. 
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат стоматология институти. 
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат стоматология институти, DSc.04/30.12.2019.Тиб.59.01. 
Расмий оппонентлар: Бакиева Шахло Хамидуллаевна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Добрецов Константин Григорьевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор (Москва, Россия Федерацияси).
Етакчи ташкилот: Хўжа Ахмад Яссавий номидаги халқаро Қозоқ-Турк университети(Қозоғистон). 
Диссертациянинг йўналиши: амалий аҳамиятга молик. 
II. Тадқиқотнинг мақсади: 
коронавирус инфекциясини ўтказган беморларда ўткир сенсоневрал заифликни клиник-функционал текширув усуллари натижаларини баҳолаш ва даволаш самарадорлигини аниқлаш.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
клиник-аудиологик тадқиқотлар натижалари асосида коронавирус инфекциясини бошидан кечирган беморларда ўткир сенсоневрал эшитиш заифлиги - гаранглик даражасига қараб босқичма-босқич ортиб бориши аниқланган;
илк маротаба коронавирус инфекциясини ўтказган ўткир сенсоневрал эшитиш заифлиги (ЎСЭЗ) бўлган беморларда ички уйқу артериясини рангли карталаш билан дуплекс сканерлаш текширув натижаларида 35,6% ёшларда ва 51,4% ўрта ёшли беморларда артериянинг дистал сегментида қон оқимининг пасайиш кўрсаткичлари аниқланган;
коронавирус инфекцияси билан боғлиқ ўткир сенсоневрал эшитиш заифлигида ножўя натижалар ривожланишини олдиндан билиш учун ишончли лаборатор кўрсаткичлар аниқланган: эндотелиал дисфункцияси, яъни унинг ривожланишида - эндотелин I концентрацияси (42–56 нг/мл, меъёрида 4–36,3 нг/мл) ва гомоцистеин миқдорининг ошиши (23,5 мкмол/л, меъёрида 3–15 мкмол/л) асосий омил кўрсаткичи сифатида исботланган;
чиғаноқнинг ташқи тукли ҳужайралари холатини башорат қилувчи оқсил – престиннинг миқдори аниқланган: 342 дан 600 пг/мл гача кўтарилиши I ва II даражали ўткир сенсоневрал эшитув заифлигига мос, III даражада унинг миқдори 600 пг/мл дан ҳам юқори, бу ўз ўрнида дегенерациянинг фаол жараёни давом этаётгани, IV даражада престин миқдорининг кескин пасайиши, яъни ташқи тукли ҳужайраларнинг ҳалок бўлиши исботланган;
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 
Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги илмий техник кенгашининг 2025 йил 22 майдаги 18/41-сон хулосасига асосан қуйидагилар амалиётга жорий қилинди:     
биринчи илмий янгилик: клиник-аудиологик тадқиқот натижалари асосида коронавирус инфекциясини ўтказган беморларда ўткир сенсоневрал эшитиш заифлиги карлик даражасига қараб аста-секин ортиб бориши аниқланганлиги Тошкент тиббиёт академияси кўп тармоқли клиникасининг 2024 йил 24 майдаги 86-сонли буйруғи ва 7-шаҳар клиник шифохонасининг 2024 йил 23 майдаги 73-сонли У/Т-сонли буйруғи билан амалиётга жорий этилган; Ижтимоий самарадорлиги: коронавирус инфекциясини ўтказган беморларда ўткир сенсоневрал тўмтоқликни ўз вақтида ташхислаш беморларнинг ҳаёт сифатини яхшиланишига олиб келди. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги қуйидагилардан иборат: клиник-аудиологик тадқиқот натижалари асосида карлик даражасига қараб коронавирус инфекциясини ўтказган беморларда ўткир сенсоневрал эшитиш заифлигининг аста-секин кучайишини олдини олишга қаратилган тавсиялар ишлаб чиқилган. Хулоса: ўткир сенсоневрал эшитиш заифлигини ўз вақтида аниқлаш давлат бюджетидан 136020 сўмдан 163300 сўмгача иқтисод қилиш имконини берган; 
иккинчи илмий янгилик: илк бор коронавирус инфекциясини ўтказган ЎСЭЗ билан оғриган беморларда ички уйқу артериясини рангли хариталаш билан дуплекс сканерлашдан фойдаланиш органик шикастланишлар бўлмаганда 35,6% ёш ва 51,4% ўрта ёшли беморларда артериянинг дистал сегментида қон оқимининг пасайишини кўрсатди. Натижалар Тошкент тиббиёт академияси кўп тармоқли клиникасининг 2024 йил 24 майдаги 86-сонли буйруғи ва 7-шаҳар клиник шифохонасининг 2024 йил 23 майдаги 73 У/Т-сонли буйруғи билан амалиётга жорий этилган; Ижтимоий самарадорлиги: даволаш жараёнида юзага келиши мумкин бўлган асоратлар ва хатолар сонини минималлаштирадиган тўғри диагностика йўналишини аниқлаш; асоратлар частотасини камайтириш орқали беморлар ижтимоий-меҳнат фаолиятига тезроқ қайтади. Иқтисодий самарадорлик: касалликни келтириб чиқарувчи омилларни аниқлаш бўйича 1 нафар бемор ҳисобига 893000 сўм иқтисод қилинган. Хулоса: коронавирус инфекциясини ўтказган ЎСЭЗ билан оғриган беморларни тўғри текширув тактикаси давлат бюджети харажатларини камайтиради;
учинчи илмий янгилик: коронавирус инфекциясидан кейин ривожланган ўткир сенсоневрал эшитиш заифлигида ножўя натижалар ривожланишини олдиндан билиш учун ишончли лаборатор кўрсаткичлар аниқланган: эндотелиал дисфункцияси, яъни унинг ривожланишида - эндотелин I концентрацияси 42–56 нг/мл ва гомоцистеин миқдорининг ошиши 23,5 мкмол/л асосий омил кўрсаткичи сифатида исботланган. Натижалар Тошкент тиббиёт академияси кўп тармоқли клиникасининг 2024 йил 24 майдаги 86-сонли буйруғи ва 7-шаҳар клиник шифохонасининг 2024 йил 23 майдаги 73 У/Т-сонли буйруғи билан амалиётга жорий этилган; Ижтимоий самарадорлиги: даволашдан олдин ва кейин эндотелиал дисфункциянинг лаборатор кўрсаткичларини ўрганиш асосида эрта ташхислаш ўтказилган коронавирус инфекцияси натижасида юзага келадиган асоратлар ривожланишини ва жараённи сурункали шаклга ўтиш олдини олади. Иқтисодий самарадорлиги: касалликни келтириб чиқарувчи омилларнинг аниқланишига кўра 1 нафар бемор учун 2870000 сўм иқтисод қилинди. Хулоса: коронавирус инфекциясини ўтказган ўткир сенсоневрал эшитиш заифлиги билан хасталанган беморларни лаборатор текширувидан ўтказиш протоколини оптималлаштириш давлат бюджети маблағларига сарфланишини камайтиради; 
туртинчи илмий янгилик: чиғаноқнинг ташқи тукли ҳужайралари холатини башорат қилувчи оқсил – престиннинг миқдори аниқланган: (нормал ҳолатда 20–320 pg/ml оралиғида) унинг 342–600 pg/ml гача кўтарилиши I ва II даражали, кўрсаткичлари 600 pg/ml дан юқори – III даражали ўткир сенсоневрал эшитув заифлигига мос (дегенерация жараёнини ошиши натижаси), IV даражада престин миқдорининг кескин пасайиши, яъни ташқи тукли ҳужайраларнинг ҳалок бўлиши исботланган. Натижалар Тошкент тиббиёт академияси кўп тармоқли клиникасининг 2024 йил 24 майдаги 86-сонли буйруғи ва 7-шаҳар клиник шифохонасининг 2024 йил 23 майдаги 73-сонли У/Т-сонли буйруғи билан амалиётга жорий этилган; Ижтимоий самарадорлиги: коронавирус инфекциясини ўтказган беморларда ўткир сенсоневрал эшитиш заифлигини эрта аниқлаш ва олдини олиш; самарали комплекс даволашни аниқлаш ва эшитиш заифлиги ва карлик ривожланишининг олдини олиш, беморларнинг ҳаёт сифатини яхшилаш. Иқтисодий самарадорлик: коронавирус инфекциясини ўтказган ўткир сенсоневрал эшитиш заифлиги бўлган беморларнинг эшитиш фаолияти 78,6% беморларда яхшиланди ҳамда узоқ муддатли даврда (6 ой) 87,8% ҳолатда самарали бўлди. Хулоса: янги диагностик таҳлилни амалиётга жорий этиш даволаш тактикасини такомиллаштириш ва асоратлар ривожланишининг олдини олиш имконини беради, бу эса ўз навбатида давлат бюджетидан коронавирус инфекциясидан кейин ривожланган ўткир сенсоневрал эшитиш заифлигини ташхислаш тадбирлари учун 746869 сўм, ҳамда стационар даволаниш кунларини 2 кунга қисқартирди, харажатлар миқдори 25,06% га камхарж бўлиб (773350 сўм камайтириш имконини берди). бу ўз ўрнида бемор учун иқтисодий жиҳатдан қулай ва манфаатлидир