Маллаев Шухрат Шерқуловичнинг 
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.    Умумий маълумотлар. 
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Болаларда ювенил идиопатик артрит: молекуляр-генетик жиҳатлари, прогнозлаш ва даволашни такомиллаштириш”, 14.00.09 – Педиатрия (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақами: B2023.3.DSc/Tib903.
Илмий маслаҳатчи: Алимов Анвар Валиевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат тиббиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент педиатрия тиббиёт институти, DSc.04/30.12.2019.Tib.29.01.
Расмий оппонентлар Шамансурова Элмира Амануллаевна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Шамсиев Фазлиддин Сайфиевич, тиббиёт фанлари доктори профессор; Белых Наталья Анатолевна, тиббиёт фанлари доктори профессор (Россия Федерацияси).
Етакчи ташкилот: Самарқанд давлат тиббиёт университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади ювенил идиопатик артрит билан касалланган болаларни эрта ташхислаш, касалликнинг патогенетик асосларини ўрганиш, молекуляр-генетик хусусиятларини ўрганиш асосида диагностиканинг самарали биомаркерларини аниқлаш, ҳамда бирламчи тиббий муассасаларда индивидуаллаштирилган даволаш-диагностик ёндашувларни такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
болаларда ювенил идиопатик артрит ташхисининг аниқлигини сезиларли даражада ошириш ва даволаш тактикасини ўз вақтида танлаш имконини берадиган сунъий интеллект технологияларига асосланган инновацион рентгенологик ўзгаришларни таҳлил қилиш дастурининг касалликнинг дастлабки босқичларида таянч-ҳаракат тизимидаги минимал таркибий ўзгаришларни аниқлашдаги клиник самарадорлиги исботланган;
ювенил идиопатик артритнинг турли тизимли шаклларининг клиник кечишининг дифференциал хусусиятларидан келиб чиққан ҳолда, касалликнинг бошқа шаклларига қараганда, полиартикуляр ва олигоартикуляр вариантлар бўғимларнинг чекланган ҳаракатланиши, аниқ функционал бузилишлар ва суяк-бўғим тизимида доимий морфологик ўзгаришларнинг шаклланиши билан бирга прогрессив кечиши исботланган;
TNFα (G-308A), IL-1β (T31C), IL-17a (C592A) и IL-6 (C174G) генларининг полиморф вариантлари ўртасида ювенил идиопатик артритнинг турли шаклларини ривожланишига мойил бўлган боғлиқликни аниқлаш асосида иккита ёки ундан ортиқ генлар бўйича номувофиқ генотипларнинг биргаликда мавжудлиги касалликнинг полиартикуляр шаклини ривожланиш хавфини 1,4 мартага ошириши, шунингдек, ушбу генетик белгиларнинг оғир касалликнинг прогнозидаги аҳамияти исботланган;
клиник, лаборатор ва инструментал кўрсаткичларни комплекс баҳолашга асосланган, касалликнинг кечишини, яллиғланиш жараёнининг фаоллик даражасини ва ювенил идиопатик артритнинг турли шакллари бўлган болаларда қайталаниш хавфини эрта башоратлаш имконини берадиган прогностик алгоритм илмий асосланган.
тана ҳароратининг кунлик ўзгаришлари ва гормонал фаоллик (секретнинг циркадиялик ритмлари) таҳлили асосида стационардан кейинги босқичда амбулатор даволанишни оптималлаштириш, мултидисиплинар ёндашувни такомиллаштириш ва бола организмининг индивидуал биоритмик хусусиятларини ҳисобга олган ҳолда клиник ремиссия даврини узайтириш бўйича тадбирларни ҳисобга олган болаларда ювенил идиопатик артритни индивидуал даволашга ёндашувлар асосланган. 
IV.Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
ЮИА билан касалланган бемор болаларда клиник, лаборатор текширувлар орқали касалликнинг ўзига хос хусусиятларини ўрганиш ҳамда комплекс диагностика ва даволаш усулларини такомиллаштириш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: болаларда ювенил идиопатик артрит ташхисининг аниқлигини сезиларли даражада ошириш ва даволаш тактикасини ўз вақтида танлаш имконини берадиган сунъий интеллект технологияларига асосланган инновацион рентгенологик ўзгаришларни таҳлил қилиш дастурининг касалликнинг дастлабки босқичларида таянч-ҳаракат тизимидаги минимал таркибий ўзгаришларни аниқлашдаги клиник самарадорлиги исботланганлиги Тошкент тиббиёт академияси мувофиқлаштирилган эксперт кенгаши томонидан 2023-йил 20-июнда 06-23/89-т билан тасдиқланган «Молекулярно-генетические аспекты ювенильного идиопатического артрита у детей», 2023-йил 20-июнда 06-23/94-т билан тасдиқланган «Клинико-лабораторные особенности ювенильного идиопатического артрита у детей» номли услубий тавсияномаларда акс эттирилган ва Тошкент шаҳар 4-сон болалар клиник шифохонаси 2023 йил 15 августда №95 буйруқ, Тошкент вилояти Қибрай тумани “Яланғоч” ОП 2023 йил 7 августда №68 сонли буйруғи билан клиник амалиётга жорий этилган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги хузуридаги Илмий техник кенгашининг 2025 йил 10 июндаги №19-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: олинган маълумотлар ЮИАда суяк метаболизмида бузилишларни, суяк емирилишини эрта аниқлаш ва оқибатларини башорат қилиш сифатини яхшилайди. Иқтисодий самарадорлиги: ҳавф омиллари диагностик прогнозлаш мезонларига киритилиши ЮИА клиник кўринишини башорат қилишга ёрдам бериб, диагностикасини такомиллаштиришга олиб келади, натижада рецидивлар сони камайиб, қайта мурожаатлар камаяди ва шифохонада ётиш кунлари қисқаради, ҳар бир беморнинг 10 кунлик шифохонага ётқизилиши учун ўртача 4000000 сўмгача маблағни тежаш имконини берган, 126 бемор учун 12726000 сўмни ташкил этган. Хулоса: ЮИА билан оғриган беморларда эрта диагностика қилиш бюджет ва бюджетдан ташқари маблағларни бир беморга 4000000 сўмни иқтисод қилиш имконини берган;
иккинчи илмий янгилик: ювенил идиопатик артритнинг турли тизимли шаклларининг клиник кечишининг дифференциал хусусиятларидан келиб чиққан ҳолда, касалликнинг бошқа шаклларига қараганда, полиартикуляр ва олигоартикуляр вариантлар бўғимларнинг чекланган ҳаракатланиши, аниқ функционал бузилишлар ва суяк-бўғим тизимида доимий морфологик ўзгаришларнинг шаклланиши билан бирга прогрессив кечиши исботланганлиги Тошкент тиббиёт академияси мувофиқлаштирилган эксперт кенгаши томонидан 2023-йил 20-июнда 06-23/89-т билан тасдиқланган «Молекулярно-генетические аспекты ювенильного идиопатического артрита у детей», 2023-йил 20-июнда 06-23/94-т билан тасдиқланган «Клинико-лабораторные особенности ювенильного идиопатического артрита у детей» номли услубий тавсияномаларда акс эттирилган ва Тошкент шаҳар 4-сон болалар клиник шифохонаси 2023 йил 15 августда №95 буйруқ, Тошкент вилояти Қибрай тумани “Яланғоч” ОП 2023 йил 7 августда №68 сонли буйруғи билан клиник амалиётга жорий этилган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги хузуридаги Илмий техник кенгашининг 2025 йил 10 июндаги №19-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: олинган маълумотлар ЮИАда суяк тизимидаги ўзгаришлар сунъий интеллект орқали рентгенологик белгиларнинг эрта аниқлаш ва оқибатларини башорат қилиш сифатини яхшилайди. Иқтисодий самарадорлиги: ҳавф омиллари диагностик прогнозлаш мезонларига киритилиши ЮИА клиник кўринишини башорат қилишга ёрдам бериб, диагностикасини такомиллаштиришга олиб келади, натижада рецидивлар сони камайиб, қайта мурожаатлар камаяди ва шифохонада ётиш кунлари қисқаради, ҳар бир беморнинг 10 кунлик шифохонага ётқизилиши учун ўртача 4000000 сўмгача маблағни тежаш имконини берган, 154 бемор учун 61600000 сўмни ташкил этган. Хулоса: ЮИА билан оғриган беморларда эрта диагностика қилиш бюджет ва бюджетдан ташқари маблағларни бир беморга 4000000 сўмни иқтисод қилиш имконини берган;
учинчи илмий янгилик: TNFα (G-308A), IL-1β (T31C), IL-17a (C592A) и IL-6 (C174G) генларининг полиморф вариантлари ўртасида ювенил идиопатик артритнинг турли шаклларини ривожланишига мойил бўлган боғлиқликни аниқлаш асосида иккита ёки ундан ортиқ генлар бўйича номувофиқ генотипларнинг биргаликда мавжудлиги касалликнинг полиартикуляр шаклини ривожланиш хавфини 1,4 мартага ошириши, шунингдек, ушбу генетик белгиларнинг оғир касалликнинг прогнозидаги аҳамияти исботланганлиги Тошкент тиббиёт академияси мувофиқлаштирилган эксперт кенгаши томонидан 2023-йил 20-июнда 06-23/89-т билан тасдиқланган «Молекулярно-генетические аспекты ювенильного идиопатического артрита у детей», 2023-йил 20-июнда 06-23/94-т билан тасдиқланган «Клинико-лабораторные особенности ювенильного идиопатического артрита у детей» номли услубий тавсияномаларда акс эттирилган ва Тошкент шаҳар 4-сон болалар клиник шифохонаси 2023 йил 15 августда №95 буйруқ, Тошкент вилояти Қибрай тумани “Яланғоч” ОП 2023 йил 7 августда №68 сонли буйруғи билан клиник амалиётга жорий этилган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги хузуридаги Илмий техник кенгашининг 2025 йил 10 июндаги №19-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: олинган маълумотлар ЮИАда суяк метаболизмида бузилишларни, суяк емирилшини эрта аниқлаш ва оқибатларини башорат қилиш сифатини яхшилайди. Иқтисодий самарадорлиги: ҳавф омиллари диагностик прогнозлаш мезонларига киритилиши ЮИА клиник кўринишини башорат қилишга ёрдам бериб, диагностикасини такомиллаштиришга олиб келади, натижада рецидивлар сони камайиб, қайта мурожаатлар камаяди ва шифохонада ётиш кунлари қисқаради, ҳар бир беморнинг 10 кунлик шифохонага ётқизилиши учун ўртача 4000000 сўмгача маблағни тежаш имконини берган, 82 бемор учун 32800000 сўмни ташкил этган. Хулоса: ЮИА билан оғриган беморларда эрта диагностика қилиш бюджет ва бюджетдан ташқари маблағларни бир беморга 4000000 сўмни иқтисод қилиш имконини берган;
тўртинчи илмий янгилик: клиник, лаборатор ва инструментал кўрсаткичларни комплекс баҳолашга асосланган, касалликнинг кечишини, яллиғланиш жараёнининг фаоллик даражасини ва ювенил идиопатик артритнинг турли шакллари бўлган болаларда қайталаниш хавфини эрта башоратлаш имконини берадиган прогностик алгоритм илмий асосланганлиги Тошкент тиббиёт академияси мувофиқлаштирилган эксперт кенгаши томонидан 2023-йил 20-июнда 06-23/89-т билан тасдиқланган «Молекулярно-генетические аспекты ювенильного идиопатического артрита у детей», 2023-йил 20-июнда 06-23/94-т билан тасдиқланган «Клинико-лабораторные особенности ювенильного идиопатического артрита у детей» номли услубий тавсияномаларда акс эттирилган ва Тошкент шаҳар 4-сон болалар клиник шифохонаси 2023 йил 15 августда №95 буйруқ, Тошкент вилояти Қибрай тумани “Яланғоч” ОП 2023 йил 7 августда №68 сонли буйруғи билан клиник амалиётга жорий этилган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги хузуридаги Илмий техник кенгашининг 2025 йил 10 июндаги №19-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: олинган маълумотлар ЮИАда таянч харакат тизимидаги деструктив бузилишлар, суяк емирилишини эрта аниқлаш ва оқибатларини башорат қилиш сифатини яхшилайди. Иқтисодий самарадорлиги: ҳавф омиллари диагностик прогнозлаш мезонларига киритилиши ЮИА клиник кўринишини башорат қилишга ёрдам бериб, диагностикасини такомиллаштиришга олиб келади, натижада рецидивлар сони камайиб, қайта мурожаатлар камаяди ва шифохонада ётиш кунлари қисқаради, ҳар бир беморнинг 10 кунлик шифохонага ётқизилиши учун ўртача 4000000 сўмгача маблағни тежаш имконини берган, 105 бемор учун 42000000 сўмни ташкил этган. Хулоса: ЮИА билан оғриган беморларда эрта диагностика қилиш бюджет ва бюджетдан ташқари маблағларни бир беморга 4000000 сўмни иқтисод қилиш имконини берган;
бешинчи илмий янгилик: тана ҳароратининг кунлик ўзгаришлари ва гормонал фаоллик (секретнинг циркадиялик ритмлари) таҳлили асосида стационардан кейинги босқичда амбулатор даволанишни оптималлаштириш, мултидисиплинар ёндашувни такомиллаштириш ва бола организмининг индивидуал биоритмик хусусиятларини ҳисобга олган ҳолда клиник ремиссия даврини узайтириш бўйича тадбирларни ҳисобга олган болаларда ювенил идиопатик артритни индивидуал даволашга ёндашувлар асосланганлиги Тошкент тиббиёт академияси мувофиқлаштирилган эксперт кенгаши томонидан 2023-йил 20-июнда 06-23/89-т билан тасдиқланган «Молекулярно-генетические аспекты ювенильного идиопатического артрита у детей», 2023-йил 20-июнда  06-23/94-т билан тасдиқланган «Клинико-лабораторные особенности ювенильного идиопатического артрита у детей» номли услубий тавсияномаларда акс эттирилган ва Тошкент шаҳар 4-сон болалар клиник шифохонаси 2023 йил 15 августда №95 буйруқ, Тошкент вилояти Қибрай тумани “Яланғоч” ОП 2023 йил 7 августда №68 сонли буйруғи билан клиник амалиётга жорий этилган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги хузуридаги Илмий техник кенгашининг 2025 йил 10 июндаги №19-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: олинган маълумотлар ЮИАда клиник-лаборатор ўзгаришларни, суяк тизимадаги остеопеник ўзгаришларни эрта аниқлаш ва оқибатларини башорат қилиш сифатини яхшилайди. Иқтисодий самарадорлиги: ҳавф омиллари диагностик прогнозлаш мезонларига киритилиши ЮИА клиник кўринишини башорат қилишга ёрдам бериб, диагностикасини такомиллаштиришга олиб келади, натижада рецидивлар сони камайиб, қайта мурожаатлар камаяди ва шифохонада ётиш кунлари қисқаради, ҳар бир беморнинг 10 кунлик шифохонага ётқизилиши учун ўртача 4000000 сўмгача маблағни тежаш имконини берган, 216 бемор учун 86400000 сўмни ташкил этган. Хулоса: ЮИА билан оғриган беморларда эрта диагностика қилиш бюджет ва бюджетдан ташқари маблағларни бир беморга 4000000 сўмни иқтисод қилиш имконини берган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish