Ачилов Феруз Қодировичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «COVID-19 ўтказган юракғ қон томир хасталиги билан оғриган кекса ёшдаги беморларда хаётга хавф туғдирадирувчи аритмияларнинг профилактикаси», 14.00.06 - Кардиология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2022.4.PhD/Tib 3139.
Илмий рахбар: Талипова Юлдуз Шавкатовна, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тиббиёт ходимларининг касбий малакасини ривожлантириш маркази.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Республика ихтисослаштирилган кардиология илмий–амалий тиббиёт маркази, DSc.04/30.12.2019.Tib.64.01.
Расмий оппонентлар: Зокиров Нодир Узуевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Турсунов Хотамжон Хасанбаевич тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Республика ихтисослаштирилган Терапия ва тиббий ребилитация илмий амаллий маркази.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади:
COVID-19 инфекциясини ўтказган кекса беморларда ҳаёт учун хавфли аритмияларнинг ривожланиш хусусиятлари, клиник намоён бўлиши, шунингдек уларнинг асосий биомаркерлар билан боғлиқлигини ўрганиш орқали юрак-қон томир тизимидаги коморбид ҳолатларда аритмияларни эрта аниқлаш бўйича таклифларни ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
COVID-19 инфекциясини ўтказган кекса ёшли беморларда ҳаётга хавфли аритмиялар ривожланиши синус тахикардия, бўлмачалар фибрилляцияси, қоринчалар экстрасистолияси ҳамда AV тугуни ва Гис тутами оёқчалари тўсиқлари COVID-19 оғирлик даражаси ва коморбид ҳолатлар билан боғлиқлиги аниқланган;
COVID-19 нинг оғир даражаси билан касалланган кекса беморларда синус тахикардияси ва бўлмачалар фибрилляцияси енгил ҳолатларга нисбатан мос равишда 4 ва 3,1 баробар кўп учраши (p<0,001), Лаун таснифи бўйича 2–3-градацияли қоринчалар экстрасистолиялари намоён бўлиши яллиғланишнинг узоқ сақланиши билан исботланган;
бир йиллик кузатувда ўрта оғир ва оғир COVID-19 ўтказган кекса беморларда аритмияларнинг ривожланиши ва узоқ сақланиши ўткир коронар ҳодисалар оғир кечишининг предиктори COVID-19 юрак-қон томир асоратлари учун мустақил хавф омили эканлиги асосланган;
кекса беморларда COVID-19 фонида ривожланган хаёт учун хавфли аритмияларни беморларнинг клиник, лаборатор ва анамнез маълумотлари асосида индивидуал хавф даражасини баҳолаш ва босқичли кузатув ва даволаш чоралари илмий жиҳатдан асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий-техник кенгашнинг Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгашининг 2025 йил 22 майдаги 18-сонли йиғилиши баённомасига асосан, илмий тадқиқот ишлари натижаларини амалиётга татбиқ этиш бўйича №18/29-сонли хулосасига биноан:
биринчи илмий янгилик COVID-19 инфекциясини ўтказган кекса ёшли беморларда ҳаётга хавфли аритмиялар ривожланиши синус тахикардия, бўлмачалар фибрилляцияси, қоринчалар экстрасистолияси ҳамда AV тугуни ва Гис тутами оёқчалари тўсиқлари COVID-19 оғирлик даражаси ва коморбид ҳолатлар билан боғлиқлиги аниқланган бўлиб, ушбу ҳолат, Тиббиёт ходимларининг касбий малакасини ривожлантириш маркази мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2024 йилдаги 21 июндаги 41-сон баённома билан тасдиқланган «COVID-19 ўтказган кекса ёшли беморларда хаётга хавф туғдирувчи юрак аритмияларини эрта ташхислаш ва кечиш хусусиятларини башоратлаш» мавзусида услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Фарғона вилояти кўп тармоқли тиббиёт марказининг 2024 йил 10 сентябрдаги 121-сонли ҳамда Республика ихтисослаштирилган кардиология илмий-амалий тиббиёт маркази Бухоро филиалининг 2024 йил 4 июлдаги 42/3-сонли буйруқлари билан амалиётга жорий қилинган. Ижтимоий самарадорлиги: COVID-19 ўтказган юрак қон томир касалликлари бор кекса ёшли беморларда хаётга хавф туғдтрувчи юрак аритмияларини ривожланишини эрта аниқлаш ва клиник-прогностик аҳамиятини ўрганиш бўйича олинган илмий натижаларининг амалий аҳамияти COVID-19 ўтказган юрак қон томир касалликлари бор кекса ёшли беморларда хаётга хавф туғдтрувчи юрак аритмияларини ривожланишини эрта аниқлаш ва прогнозлаш имконини берувчи омилларнинг эрта аниқлаш ва назорат олиб боришнинг самарадорлиги исботланди. Иқтисодий самарадорлиги: харажатлар самарадорлик кўрсаткичларини ҳисоблаш шуни кўрсатдики, асосий гуруҳдаги беморларни тиббий бошқариш анча тежамкор эди. Хаётга хавф туғдирувчи аритмиялари бўладиган беморлардаги касалликларни, жумладан артериал гипертензия, турғин стенокардия, сурункали юрак етишмовчилиги ва бошқаларни бартараф этиш учун индивидуал равишда даволаш режасини олиб бориш тавсия этилади;
иккинчи илмий янгилик COVID-19 нинг оғир даражаси билан касалланган кекса беморларда синус тахикардияси ва бўлмачалар фибрилляцияси енгил ҳолатларга нисбатан мос равишда 4 ва 3,1 баробар кўп учраши (p<0,001), Лаун таснифи бўйича 2–3-градацияли қоринчалар экстрасистолиялари намоён бўлиши яллиғланишнинг узоқ сақланиши билан исботланган, ушбу ҳолат, Тиббиёт ходимларининг касбий малакасини ривожлантириш маркази мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2024 йилдаги 21 июндаги 41-сон баённома билан тасдиқланган «COVID-19 ўтказган кекса ёшли беморларда хаётга хавф туғдирувчи юрак аритмияларини эрта ташхислаш ва кечиш хусусиятларини башоратлаш» мавзусида услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Фарғона вилояти кўп тармоқли тиббиёт марказининг 2024 йил 10 сентябрдаги 121-сонли ҳамда Республика ихтисослаштирилган кардиология илмий-амалий тиббиёт маркази Бухоро филиалининг 2024 йил 4 июлдаги 42/3-сонли буйруқлари билан амалиётга жорий қилинган. Ижтимоий самарадорлиги: COVID-19 ўтказган юрак қон томир касалликлари бор кекса ёшли беморларда хаётга хавф туғдтрувчи юрак аритмияларини ривожланишини эрта аниқлаш ва клиник-прогностик аҳамиятини ўрганиш бўйича олинган илмий натижаларининг амалий аҳамияти COVID-19 ўтказган юрак қон томир касалликлари бор кекса ёшли беморларда хаётга хавф туғдтрувчи юрак аритмияларини ривожланишини эрта аниқлаш ва прогнозлаш имконини берувчи омиллардан анамнезда мавжуд бўлган юрак қон томир касалликларнинг авж олиши ва фатал асоратларининг бартараф этиш беморларларнинг ҳаёт сифатини яхшилашга, асоратлар ривожланиш хавфини камайтиришга, эрта ногиронлик ва ўлим кўрсаткичларини камайиши билан изохланади. Иқтисодий самарадорлиги: 1 йиллик кузатув давомида тиббий муассасага ташриф буюрган беморларнинг ўртача харажатлари таҳлили шуни кўрсатдики, асосий гуруҳда беморлар ўртача 780000 сўм сарфлашган. Ушбу харажатлар хаётга хавф туғдирувчи юрак аритмиялари аломатлари билан боғлиқ равишда хусусий тиббий муассасаларга текшириш ёки хусусий фавқулодда ёрдам гуруҳларини чақириш билан боғлиқлигини кўрсатди. Назорат гуруҳида худди шу кўрсаткич 718000 сўмни ташкил этди. Харажатлар самарадорлик кўрсаткичларини ҳисоблаш шуни кўрсатдики, асосий гуруҳдаги беморларни тиббий бошқариш йўли билан ижтимои самарадорликга эришилди;
учинчи илмий янгилик: бир йиллик кузатувда ўрта оғир ва оғир COVID-19 ўтказган кекса беморларда аритмияларнинг ривожланиши ва узоқ сақланиши ўткир коронар ҳодисалар оғир кечишининг предиктори COVID-19 юрак-қон томир асоратлари учун мустақил хавф омили эканлиги асосланганлиги Тиббиёт ходимларининг касбий малакасини ривожлантириш маркази мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 21 июндаги 41-сон баённома билан тасдиқланган «COVID-19 ўтказган кекса ёшли беморларда хаётга хавф туғдирувчи юрак аритмияларини эрта ташхислаш ва кечиш хусусиятларини башоратлаш» мавзусида услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Фарғона вилояти кўп тармоқли тиббиёт марказининг 2024 йил 10 сентябрдаги 121-сонли ҳамда Республика ихтисослаштирилган кардиология илмий-амалий тиббиёт маркази Бухоро филиалининг 2024 йил 4 июлдаги 42/3-сонли буйруқлари билан амалиётга жорий қилинган. Ижтимоий самарадорлиги: COVID-19 ўтказган юрак қон томир касалликлари бор кекса ёшли беморларда хаётга хавф туғдтрувчи юрак аритмияларини ривожланишини эрта аниқлаш ва клиник-прогностик аҳамиятини ўрганиш бўйича олинган илмий натижаларининг амалий аҳамияти COVID-19 ўтказган юрак қон томир касалликлари бор кекса ёшли беморларда хаётга хавф туғдирувчи юрак аритмияларини ривожланишини эрта аниқлаш ва прогнозлаш имконини берувчи омиллардан миокардининг сурункали яллиғланиши маркерлари (C-реактив оқсил, фибриноген) эрта аниқлаш ва анамнезда мавжуд бўлган юрак қон томир касалликларнинг авж олиши ва фатал асоратларининг бартараф этиш беморларларнинг ҳаёт сифатини яхшилашга, асоратлар ривожланиш хавфини камайтиришга, эрта ногиронлик ва ўлим кўрсаткичларини камайиши билан изохланади. Иқтисодий самарадорлиги: 1 йиллик кузатув давомида тиббий муассасага ташриф буюрган беморларнинг ўртача харажатлари таҳлили шуни кўрсатдики, асосий гуруҳда беморлар ўртача 780000 сўм сарфлашган. Ушбу харажатлар хаётга хавф туғдирувчи юрак аритмиялари аломатлари билан боғлиқ равишда хусусий тиббий муассасаларга текшириш ёки хусусий фавқулодда ёрдам гуруҳларини чақириш билан боғлиқлигини кўрсатди. Назорат гуруҳида худди шу кўрсаткич 718000 сўмни ташкил этди. Харажатлар самарадорлик кўрсаткичларини ҳисоблаш шуни кўрсатдики, асосий гуруҳдаги беморларни тиббий бошқариш анча тежамкор эди.
тўртинчи илмий янгилик: кекса беморларда COVID-19 фонида ривожланган хаёт учун хавфли аритмияларни беморларнинг клиник, лаборатор ва анамнез маълумотлари асосида индивидуал хавф даражасини баҳолаш ва босқичли кузатув ва даволаш чоралари илмий жиҳатдан асосланганлиги Тиббиёт ходимларининг касбий малакасини ривожлантириш маркази мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 21 июндаги 41-сон баённома билан тасдиқланган «COVID-19 ўтказган кекса ёшли беморларда хаётга хавф туғдирувчи юрак аритмияларини эрта ташхислаш ва кечиш хусусиятларини башоратлаш» мавзусида услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Фарғона вилояти кўп тармоқли тиббиёт марказининг 2024 йил 10 сентябрдаги 121-сонли ҳамда Республика ихтисослаштирилган кардиология илмий-амалий тиббиёт маркази Бухоро филиалининг 2024 йил 4 июлдаги 42/3-сонли буйруқлари билан амалиётга жорий қилинган. Ижтимоий самарадорлиги: COVID-19 ўтказган юрак қон томир касалликлари бор кекса ёшли беморларда хаётга хавф туғдтрувчи юрак аритмияларини ривожланишини эрта аниқлаш ва клиник-прогностик аҳамиятини ўрганиш бўйича олинган илмий натижаларининг амалий аҳамияти COVID-19 ўтказган юрак қон томир касалликлари бор кекса ёшли беморларда хаётга хавф туғдирувчи юрак аритмияларини ривожланишини эрта аниқлаш ва прогнозлаш имконини берувчи омилларни эрта аниқлаш ва анамнезда мавжуд бўлган юрак қон томир касалликларнинг авж олиши ва фатал асоратларининг бартараф этиш беморларларнинг ҳаёт сифатини яхшилашга, асоратлар ривожланиш хавфини камайтиришга, эрта ногиронлик ва ўлим кўрсаткичларини камайиши билан изохланади. Иқтисодий самарадорлиги: 1 йиллик кузатув давомида тиббий муассасага ташриф буюрган беморларнинг ўртача харажатлари таҳлили шуни кўрсатдики, бир нафар бемор учун қайта госпитализация ҳолатларининг олдини олиш орқали 1500000 сўм, ортиқча лаборатор таҳлиллар ва дори-дармон харажатларини қисқартириш орқали яна 750000 сўм, ўткир коронар ходисаларининг (масалан миокард инфаркти, инсультлар) ва бошқа асоратларни олдини олиш йўли билан тиббий хизмат эҳтиёжининг камайиши ҳисобидан эса 10 миллион сўмгача тежаш имкониятини беради. Ушбу харажатлар ҳаётга хавф солувчи аритмия аломатлари бўйича хусусий тиббий ёрдамга мурожаат қилиш ҳолатларини камайганини кўрсатилди. Олинган илмий натижаларнинг амалиётга жорий этилиши COVID-19 ўтказган юрак қон томир касалликлари бор кекса ёшли беморларда хаётга хавф туғдтрувчи юрак аритмияларини ривожланишини эрта аниқлаш ва прогнозлаш имконини берган, ижтимоий самарадорлиги ассосланган.
