Набиев Навруз Гуломжоновичнинг
Педагогика фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD) диссертация
ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): Ўсмирлар ўртасида аксиологик ёндашувлар асосида жиноятчиликни олдини олиш механизмларини такомиллаштириш методикаси (синфдан ташқари ишлар мисолида), 13.00.02 – Таълим ва тарбийа назарийаси ва методикаси (редагогика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B.2025.1.PhD/Ped7493.
Илмий раҳбар: Хусанов Баҳодир Эргашевич фалсафа фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Наманган давлат педагогика институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Наманган давлат педагогика институти, PhD.03/27.09.2024.Ped.184.01
Расмий оппонентлар: Ибрагимов Аъламжон Амриллоевич, педагогика фанлари доктори, профессор; Лутфуллаев Пулатхон Мухибуллаевич, педагогика фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), профессор.
Етакчи ташкилот: Бухоро давлат педагогика институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II.Тадқиқотнинг мақсади ўсмирлар ўртасида аксиологик ёндашувлар асосида жиноятчиликни олдини олиш механизмларини такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
синфдан ташқари ишлар асосида ўсмирлар ўртасида жиноятчиликни олдини олиш муаммосининг педагогик-психологик ва амалий-методологик асослари “ўқувчи-оила-маҳалла-мактаб” субектларининг ижтимоий кординацион фаолиятини лойиҳалаш, ўқувчиларнинг жиноятчиликка мойиллигини илмий-методологик аспектда коррексиялаш орқали педагогик жараёнларда аксиологик таълимотларни малакалаш асосида аниқлаштирилган;
синфдан ташқари ўқув-тарбиявий ишларнинг методик таъминоти, қўшимча таълим ўртасидаги ўзаро муносабатларнинг ўзгарувчан шаклларини ривожлантириш орқали ўсмирлар ўртасида жиноятчиликни олдини олишнинг интенсив аккомодациясини таъминлаш, ижодий-фаолиятли ёндашув билан ҳаётий вазиятларда ўқувчиларни оптимал қарорлар қабул қилишнинг интуиция ва рефлексив машқларни коллаборатив қўллаш асосида такомиллаштирилган;
ўсмирлар ўртасида жиноятчиликни олдини олишнинг функсионал модели фасилитацион компонентларни методик жараёнларнинг мазмунига сингдириш ва методик шартларни тизимлаштириш орқали “Устоз-шогирд тизими”нинг педагогик ҳамкорлик доирасини қайта белгилаш асосида ўқувчиларнинг психопедагогик механизмлар кўмагида ижтимоий-фойдали одатларга аддиксиясини таъминлаш асосида модификация қилинган;
ўсмирлар ўртасида жиноятчиликни олдини олишнинг педагогик механизмлари, шахсга йўналтирилган ва аксиологик ёндашувларга имплементация қилишнинг экспериментал самадорлик индикаторлари асосида баҳолаш орқали ўқувчининг рефлексив билими ва когнитив имкониятларини кенгайтиришнинг социал-таълимий лойиҳаларни амалий апробациясини мустаҳкамлаш асосида такомиллаштирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Аксиологик ёндашувлар асосида ўсмирлар ўртасида жиноятчиликни олдини олиш механизмлари бўйича олиб борилган илмий тадқиқот натижалари асосида:
синфдан ташқари ишлар асосида ўсмирлар ўртасида жиноятчиликни олдини олиш муаммосининг педагогик-психологик ва амалий-методологик асослари “ўқувчи-оила-маҳалла-мактаб” субектларининг ижтимоий кординацион фаолиятини лойиҳалаш, ўқувчиларнинг жиноятчиликка мойиллигини илмий-методологик аспектда коррексиялаш орқали педагогик жараёнларда аксиологик таълимотларни малакалаш асосида аниқлаштиришга доир илмий-методик хулосалардан Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлиги ва Адлия вазирлигининг 2025-йил 20-январдаги “Тазйиқ ўтказувчи, шу жумладан, тарбияси оғир вояга етмаганларга кучайтирилган ҳуқуқий таълим бериш ва тарбиялашга оид махсус дастурларни қўллаш тўғрисида”ги 4/30/7-1/2252-сон қўшма қарори билан тасдиқланган дастур лойиҳасини тайёрлашда фойдаланилди (Ўзбекистон Республикаси Ички ишлар вазирлигининг 2025-йил 31-мартдаги 2/1751-сон маълумотномаси); Натижада, аксиологик ёндашувлар асосида ўсмирлар ўртасида жиноятчиликни олдини олишнинг усуллари ва педагогик механизмларини тизимлаштиришга эришилган.
синфдан ташқари ўқув-тарбиявий ишларнинг методик таъминоти, қўшимча таълим ўртасидаги ўзаро муносабатларнинг ўзгарувчан шаклларини ривожлантириш орқали ўсмирлар ўртасида жиноятчиликни олдини олишнинг интенсив аккомодациясини таъминлаш, ижодий-фаолиятли ёндашув билан ҳаётий вазиятларда ўқувчиларни оптимал қарорлар қабул қилишнинг интуиция ва рефлексив машқларни коллаборатив қўллаш асосида такомиллаштиришга доир таклиф ва тавсиялардан Ўзбекистон ёшлар ишлари агентлиги томонидан амалга оширилаётган “Ибрат фарзандлари” ижтимоий лойиҳасини амалга оширишда фойдаланилган (Ўзбекистон ёшлар ишлари агентлигининг 2025-йил 01-майдаги 2-15-21-2295-сон маълумотномаси). Натижада аксиологик ёндашувлар асосида ўсмирлар ўртасида жиноятчиликни олдини олишга қаратилган дидактик таъминот ва ижтимоий лойиҳалар тизими ишлаб чиқишга эришилган.
ўсмирлар ўртасида жиноятчиликни олдини олишнинг функсионал модели фасилитацион компонентларни методик жараёнларнинг мазмунига сингдириш ва методик шартларни тизимлаштириш орқали “Устоз-шогирд тизими”нинг педагогик ҳамкорлик доирасини қайта белгилаш асосида ўқувчиларнинг психопедагогик механизмлар кўмагида ижтимоий-фойдали одатларга аддиксиясини таъминлаш асосида модификация қилиш бўйича берилган амалий таклиф ва тавсиялардан Оʻзбекистон Республикаси Президентининг 2024-йил 2-декабрдаги “Болалар масалалари боʻйича комиссиялар фаолиятининг самарадорлигини ошириш чора-тадбирлари тоʻгʻрисида”ги ПФ-201-сон Фармони ва 2024-йил 5-февралдаги “Вояга етмаганлар оʻртасида қонунбузарликлар профилактикаси тизимини такомиллаштириш боʻйича қоʻшимча чора-тадбирлар тоʻгʻрисида”ги ПҚ-55-сон Қарорида белгиланган вазифаларни амалга оширишда фойдаланилди (Ўзбекистон Республикаси Миллий Гвардиясининг 2025-йил 19-мартдаги 1/1Е-578-сон маълумотномаси). Натижада тадқиқот модели асосида ўсмирларда ҳаётий кўникмаларини шакллантириш даражаси оширилган ва уларнинг ижтимоий мослашувчанлиги мустаҳкамланган.
ўсмирлар ўртасида жиноятчиликни олдини олишнинг педагогик механизмлари, шахсга йўналтирилган ва аксиологик ёндашувларга имплементация қилишнинг экспериментал самадорлик индикаторлари асосида баҳолаш орқали ўқувчининг рефлексив билими ва когнитив имкониятларини кенгайтиришнинг социал-таълимий лойиҳаларни амалий апробациясини мустаҳкамлаш асосида такомиллаштиришга оид таклиф ва тавсиялардан Ўзбекистон ёшлар ишлари агентлиги томонидан амалга оширилаётган “Ибрат фарзандлари” ижтимоий лойиҳасини амалга оширишда фойдаланилган (Ўзбекистон ёшлар ишлари агентлигининг 2025-йил 01-майдаги 2-15-21-2295-сон маълумотномаси). Натижада ишлаб чиқилган методик ишланмалар ва ижтимоий контентлар ўсмирлар ўртасида жиноятчиликни олдини олишнинг методик тизимини такомиллаштиришга хизмат қилган.