Karimova Nigina Yusufovnaning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqidagi e’lon

I.    Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Tug‘ma sitomegalovirus infeksiyasi bilan og‘rigan  bolalarda  gerpetik stomatitlarni  davo-profilaktikasini takomillashtirish”, 14.00.21 – Stomatologiya (tibbiyot fanlari). 
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2025.1.PhD/Tib5563.
Ilmiy rahbar: Sharipova Gulnihol Idievna, tibbiyot fanlari doktori, dotsent.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Buxoro davlat tibbiyot instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Buxoro davlat tibbiyot instituti, DSc.04/27.09.2024.Tib.93.03.
Rasmiy opponentlar: Idiev G‘ayrat Elmurodovich, tibbiyot fanlari doktori, dotsent;  Daminova Shaxnoza Badriddinovna, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Yetakchi tashkilot: Urgench davlat tibbiyot instituti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi tug‘ma sitomegalovirus infeksiyasi mavjud gerpetik stomatitli bolalarda kompleks davolash samaradorligini takomillashtirishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi: 
tug‘ma sitomegalovirus mavjud gerpetik stomatit bilan og‘rigan bolalarda tish qattiq to‘qimasi, parodont, og‘iz bo‘shlig‘i kasalliklarining bevosita bog‘liqligi o‘rganilgan bo‘lib, ushbu kontingentlarda karies va uning asoratlari intensivligi yuqori darajada, parodont kasalliklari 6,2 marta ko‘p uchrashi aniqlangan;
bolalar immun tizimining gumoral bo‘g‘inida immun tanqislikning kuzatilishi, IgE ko‘rsatkichlarining ortishi, kacallik kechishi va yakyniy ictiqbolini belgilovchi qo‘shimcha tashxislash hamda bashoratlashning imynologik mezoni isbotlangan; 
ilk bor sitomegalovirus fonidagi gerpetik stomatitlarni kompleks davolashda stomasfera va quruq interferonning klinik antioksidant, immunologik ko‘rsatkichlarini yaxshilanishi lokal (og‘iz suyuqligi) darajada aniqlangan;
stomasfera va quruq interferonning kompleks davolashda qo‘llash va ishlab chiqilgan profilaktik tadbirlarga rioya qilish, 88,9% bolalarda remissiya davrini 6 oy davomida saqlanishi isbotlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. Tug‘ma sitomegalovirus infeksiyasi bilan og‘rigan  bolalarda  gerpetik stomatitlarni  davo-profilaktikasini takomillashtirish bo‘yicha ilmiy izlanish natijalariga ko‘ra: 
birinchi ilmiy yangilik: tug‘ma sitomegalovirus mavjud gerpetik stomatit bilan og‘rigan bolalarda tish qattiq to‘qimasi, parodont, og‘iz bo‘shlig‘i kasalliklarining bevosita bog‘liqligi o‘rganilgan bo‘lib, ushbu kontingentlarda karies va uning asoratlari intensivligi yuqori darajada, parodont kasalliklari 6,2 marta ko‘p uchrashi aniqlangan; Ilmiy yangilikning ahamiyati: stomatologik amaliyotda sitomegalovirus fonidagi gerpetik stomatitlarni erta tashhislash va kompleks davolashda stomasfera va quruq interferonning kompleks qo‘llanilishi, an’anaviy davolash usulining past samaradorligini ko‘rsatishdan iborat. Ilmiy yangilikning amaliyotga joriy qilinishi: Olingan ilmiy-amaliy ma’lumotlar Buxoro viloyat bolalar stomatologiya markazi bo‘yicha buyruq (10.03.2025 y.; №10/1-son), Xorazm viloyat bolalar stomatologiya poliklinikasi bo‘yicha buyruq (04.03.2025 y.; №361-son) hamda Buxoro viloyat bolalar ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi bo‘yicha buyruq (27.03.2025 y.; №40-son) klinik amaliyotiga joriy etildi. Ijtimoiy samaradorligi: olingan natijalar tug‘ma sitomegalovirusli  bolalarda mavjud gerpetik stomatitlarni erta tashxislashga imkon berdi. Yuqoridagi tekshirish usullari ushbu kontingentdagi bolalarda stomatologik yordamni tashkil qilish hamda kasalliklarning asoratlarini oldini olish uchun xizmat qildi. Iqtisodiy samaradorligi: tug‘ma sitomegalovirusli bolalarda mavjud gerpetik stomatitlarda tavsiya etilayotgan ushbu tekshirish usullaridagi hamda yangi zamonaviy Immunologik usulida organizmdagi assimilyasiya jarayonlarini aniqlash yordamida ishlab chiqilganligi stomatologik tekshirish o‘tkazish jarayonida har bir bolaga sarflangan mablag‘ning 250000 so‘mgacha tejalishini ko‘rsatdi. Bu esa  mablag‘i tejalishi, mukammallashtirilgan tashxislash jarayonini ta’minladi. Vaqtni esa 3 kunga qisqartirdik. Xulosa: Tug‘ma sitomegalovirus infeksiyalarini tashxislash, aniqlash va epidemiologik nazorat qilishda og‘iz bo‘shlig‘i shilliq qavati kasalliklarining xavf omillarini aniqlashdir. 
ikkinchi ilmiy yangilik: bolalar immun tizimining gumoral bo‘g‘inida immun tanqislikning kuzatilishi, IgE ko‘rsatkichlarining ortishi, kacallik kechishi va yakyniy ictiqbolini belgilovchi qo‘shimcha tashxislash hamda bashoratlashning imynologik mezoni isbotlangan; Ilmiy yangilikning ahamiyati: tug‘ma sitomegalovirus infeksiyasi bilan og‘rigan  bolalarda  og‘iz bo‘shlig‘i shilliq qavati kasalliklarining keng tarqalishi, KPO intensivligi juda yuqoriligi, parodontal va milk yalig‘lanish indekslarning o‘rta og‘irlik darajadaligi, gerpetik stomatitning klinik kechish xususiyatlarini aniqlashdan iborat.  Ilmiy yangilikning amaliyotga joriy qilinishi: Olingan ilmiy-amaliy ma’lumotlar Buxoro viloyat bolalar stomatologiya markazi bo‘yicha buyruq (10.03.2025 y.; №10/1-son), Xorazm viloyat bolalar stomatologiya poliklinikasi bo‘yicha buyruq (04.03.2025 y.; №361-son) hamda Buxoro viloyat bolalar ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi bo‘yicha buyruq (27.03.2025 y.; №40-son) klinik amaliyotiga joriy etildi. Ijtimoiy samaradorligi: olingan natijalar tug‘ma sitomegalovirusli  bolalarda mavjud gerpetik stomatitlarni erta tashxislashga imkon berdi. Yuqoridagi tekshirish usullari ushbu kontingentdagi bolalarda stomatologik yordamni tashkil qilish hamda kasalliklarning asoratlarini oldini olish uchun xizmat qildi. Iqtisodiy samaradorligi: tug‘ma sitomegalovirusli bolalarda mavjud gerpetik stomatitlarda tavsiya etilayotgan ushbu tekshirish usullaridagi hamda yangi zamonaviy Immunologik usulida organizmdagi assimilyasiya jarayonlarini aniqlash yordamida ishlab chiqilganligi stomatologik tekshirish o‘tkazish jarayonida har bir bolaga sarflangan mablag‘ning 250000 so‘mgacha tejalishini ko‘rsatdi. Bu esa  mablag‘i tejalishi, mukammallashtirilgan tashxislash jarayonini ta’minladi. Vaqtni esa 3 kunga qisqartirdik. Xulosa: Tadqiqotlap natijalapini qiyociy tahlil qilishda dactlabki bocqichda tug‘ma sitomegalovirusli gerpetik stomatit mavjud bolalarni ymymiy ko‘pcatkichlapi nazopat gypyhi bilan colishtipgan holda keltipilgan edi, endi eca kyzatyv gypyhlapidagi bemoplapdagi davolashdan keyingi natijalap bilan colishtipildi.
uchinchi ilmiy yangilik: ilk bor sitomegalovirus fonidagi gerpetik stomatitlarni kompleks davolashda stomasfera va quruq interferonning klinik antioksidant, immunologik ko‘rsatkichlarini yaxshilanishi lokal (og‘iz suyuqligi) darajada aniqlangan; Ilmiy yangilikning ahamiyati: KPO intensivligi juda yuqoriligi, parodontal va milk yalig‘lanish indekslarning o‘rta og‘irlik darajadaligi, gerpetik stomatitning klinik kechish xususiyatlari va IgE ko‘rsatkichlarining ortishi, kompleks davolashda stomatosferalarning ilk bor tavsiya etilganligi, ushbu davo klinik, immunologik samara berganligi bilan izohlanadi.  Ilmiy yangilikning amaliyotga joriy qilinishi: Olingan ilmiy-amaliy ma’lumotlar Buxoro viloyat bolalar stomatologiya markazi bo‘yicha buyruq (10.03.2025 y.; №10/1-son), Xorazm viloyat bolalar stomatologiya poliklinikasi bo‘yicha buyruq (04.03.2025 y.; №361-son) hamda Buxoro viloyat bolalar ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi bo‘yicha buyruq (27.03.2025 y.; №40-son) klinik amaliyotiga joriy etildi. Ijtimoiy samaradorligi: olingan natijalar tug‘ma sitomegalovirusli  bolalarda mavjud gerpetik stomatitlarni erta tashxislashga imkon berdi. Yuqoridagi tekshirish usullari ushbu kontingentdagi bolalarda stomatologik yordamni tashkil qilish hamda kasalliklarning asoratlarini oldini olish uchun xizmat qildi. Iqtisodiy samaradorligi: tug‘ma sitomegalovirusli bolalarda mavjud gerpetik stomatitlarda tavsiya etilayotgan ushbu tekshirish usullaridagi hamda yangi zamonaviy Immunologik usulida organizmdagi assimilyasiya jarayonlarini aniqlash yordamida ishlab chiqilganligi stomatologik tekshirish o‘tkazish jarayonida har bir bolaga sarflangan mablag‘ning 250000 so‘mgacha tejalishini ko‘rsatdi. Bu esa  mablag‘i tejalishi, mukammallashtirilgan tashxislash jarayonini ta’minladi. Vaqtni esa 3 kunga qisqartirdik. Xulosa: Olingan natijalap shyni ko‘pcatdiki, bapcha davolangan bemoplap qon zardobidagi gumoral immunitet konsentpasiyalapi kyzatyv gypyhlapida hamda davolashdan keyinga nicbatan ishonapli dapajada yuqopi bo‘lgani aniqlandi.
to‘rtinchi ilmiy yangilik: stomasfera va quruq interferonning kompleks davolashda qo‘llash va ishlab chiqilgan profilaktik tadbirlarga rioya qilish, 88,9% bolalarda remissiya davrini 6 oy davomida saqlanishi isbotlangan; Ilmiy yangilikning ahamiyati: kompleks davolashda tavsiya etilgan stomasferalar va quruq interferonning ta’sirida antibakterial, dezintoksikatsion, regenerator va yallig‘lanishga qarshi ta’siri bilan ajralib turadi.  Ilmiy yangilikning amaliyotga joriy qilinishi: Olingan ilmiy-amaliy ma’lumotlar Buxoro viloyat bolalar stomatologiya markazi bo‘yicha buyruq (10.03.2025 y.; №10/1-son), Xorazm viloyat bolalar stomatologiya poliklinikasi bo‘yicha buyruq (04.03.2025 y.; №361-son) hamda Buxoro viloyat bolalar ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi bo‘yicha buyruq (27.03.2025 y.; №40-son) klinik amaliyotiga joriy etildi. Ijtimoiy samaradorligi: olingan natijalar tug‘ma sitomegalovirusli  bolalarda mavjud gerpetik stomatitlarni erta tashxislashga imkon berdi. Yuqoridagi tekshirish usullari ushbu kontingentdagi bolalarda stomatologik yordamni tashkil qilish hamda kasalliklarning asoratlarini oldini olish uchun xizmat qildi. Iqtisodiy samaradorligi: tug‘ma sitomegalovirusli bolalarda mavjud gerpetik stomatitlarda tavsiya etilayotgan ushbu tekshirish usullaridagi hamda yangi zamonaviy Immunologik usulida organizmdagi assimilyasiya jarayonlarini aniqlash yordamida ishlab chiqilganligi stomatologik tekshirish o‘tkazish jarayonida har bir bolaga sarflangan mablag‘ning 250000 so‘mgacha tejalishini ko‘rsatdi. Bu esa  mablag‘i tejalishi, mukammallashtirilgan tashxislash jarayonini ta’minladi. Vaqtni esa 3 kunga qisqartirdik. Xulosa: yangi zamonaviy stomasferalar bilan davolash usuli yordamida ishlab chiqilganligi zamonaviy yondashuvlarning iqtisodiy samaradorligi ushbu patologiyani davolashda juda iqtisodiy samarador usullardan biri hisoblandi.