Мирзаева Наргизой Санжаровнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Уй” консептининг лингвокултурологик тадқиқи (инглиз, ўзбек ва рус тиллари материаллари асосида), 10.00.06 – Қиёсий адабиётшунослик, чоғиштирма тилшунослик ва таржимашунослик (филология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.3.PhD/Fil3871.
Илмий раҳбар: Турсунова Одинахон Азимжановна, филология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Андижон давлат чет тиллари институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Андижон давлат чет тиллари институти, PhD.03/29.12.2022.Fil.156.01.
Расмий оппонентлар: Гулямова Шахноза Кахрамоновна, филология фанлари доктори, в.б. профессор: Тоирова Наргиза Исақовна, филология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент.
Етакчи ташкилот: Қўқон давлат педагогика институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади инглиз, ўзбек ва рус тилларида “уй” консептининг лингвокултурологик хусусиятларини очиб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
чоғиштиралаётган тилларда “уй” консептини ҳосил қилувчи инглиз тилида ҳоме, ҳомеланд, фамилй, ўзбек тилида эса уй, ватан, оила, рус тилида дом, родина, династия - дом Романовых ва бошқа лисоний бирликларининг семантик, синонимик муносабатлари далилланган;
“уй” консептининг умумий белги-хусусиятлари, семантикаси, лисоний репрезентлари рўйхати тузилиб, ядро ва периферия аъзолари аниқланган;
ўзбек, инглиз ва рус тилларида уй консептининг денотатив ва коннотатив маънолари лингвокултурологик жиҳатдан мисоллар орқали асосланган;
лексик-семантик, консептуал маъно ва тушунча ўртасидаги “уй” консептининг лингвокултурологик моҳияти таҳлил этилиб, лексемаларнинг инглиз тилида 12 та, ўзбек тилида 10 та, рус тилида 9 та мавзувий гуруҳлари мавжудлиги аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Ўзбек, инглиз ва рус тилларида “уй” консептининг лингвокултурологик хусусиятлари тадқиқи бўйича олинган илмий натижалар ва амалий таклифлар асосида:
чоғиштирилайотган тилларда “уй-ҳоме-дом” консептининг умумий белги-хусусиятлари, семантикаси, лисоний репрезентлари рўйхати ҳамда тадқиқотнинг маркази яъни ядро ва периферия аъзолари каби хулосаларидан Ўзбекистон Республикаси Қуролли кусҳлар академиясида 2021 – 2022-йилларда бажарилган “Ўзбек ҳарбий санъати тарихи” мавзусидаги фундаментал лойиҳа доирасида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси мудофаа вазирлигининг 2023-йил 18-октябрдаги 10/2064-сонли маълумотномаси). Натижада, диссертация асосида ишлаб чиқилган тавсияларнинг амалиётга тадбиқ этилиши юзасидан эришилган ижобий натижалар фундаментал лойиҳа доирасида дастур, электрон ресусрлар, назарий ва амалий материаллар тайёрлашда муҳим манба бўлиб хизмат қилган;
ўзбек, инглиз ва рус тилларида уй консептининг денотатив ва коннотатив жиҳатдан мисоллар орқали асосланишига оид хулосалари ҳамда ифода етувсҳи тил бирликларининг бадиий матнларда, мақол ва маталлардаги структурал моделларининг инглиз, ўзбек ва рус тилларидаги универсал ва уникал жиҳатлари Ўзбекистон халқаро ислом академиясида 2021 – 2022-йилларда бажарилган Инновацион И-ОТ-2021-65 “е-зийораттоуризм” електрон платформасини яратиш доирасида фойдаланилган (Ўзбекистон халқаро ислом академиясининг 2023-йил 16-ноябрдаги 05-720-сонли маълумотномаси). Натижада, уй консептининг денотатив ва коннотатив маъноларидаги лингвокултурологик талқинларнинг илмий таъминоти мукаммаллаштирилди;
лексик-семантик, консептуал маъно ва тушунча ўртасидаги “уй” консептининг лингвокултурологик моҳияти ҳамда “уй” консептуал майдонини ташкил қилувсҳи лисоний бирликларнинг стилистик ҳамда прагматик, лексик-семантик жиҳатлари Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон” телерадиоканали ДМ “Маданий-маърифий ва бадиий ешиттиришлар” муҳарририяти томонидан таййорланган “Таълим ва тараққийот”, “Адабий жарайон”, “Жаҳон адабийоти” номли ешиттиришлар сериясида (2023-йил август ва сентябр ойлари) фойдаланилган (Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон телерадиоканали” давлат муассасасининг 2023-йил 18-октябрдаги 04-36-1562-сонли маълумотномаси). Натижада, “уй” консептининг моҳиятини осҳиб берувсҳи лексемаларнинг синонимлар таркибини таснифлаш каби маълумотларга ега бўлиш билан бирга эшиттиришларнинг илмий савияси ортишига хизмат қилган;
чоғиштиралаётган тилларда “уй” консептини ҳосил қилувчи инглиз тилида ҳоме, ҳомеланд, фамилй, ўзбек тилида эса уй, ватан, оила, рус тилида дом, родина, династия - дом Романовых ва бошқа лисоний бирликларининг семантик, синонимик муносабатлари Ўзбекистон халқаро ислом академиясида 2021–2022-йилларда бажарилган Инновацион И-ОТ-2021-65 “е-зийораттоуризм” електрон платформасини яратиш доирасида фойдаланилган (Ўзбекистон халқаро ислом академиясининг 2023-йил 16-ноябрдаги 05-720-сонли маълумотномаси). Натижада, уй консептининг ҳосил қилувчи лисоний бирликларининг семантик, синонимик муносабатларнинг илмий савиясини ошишига хизмат қилган.