Холмуродов Баҳодир Баҳром ўғлининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар. Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Янтоқ асосида бойитилган функсионал ичимликлар технологиясини ишлаб чиқиш», 02.00.17 - Қишлоқ хўжалик ва озиқ-овқат маҳсулотларига ишлов бериш, сақлаш ҳамда қайта ишлаш технололгиялари ва биотехнологиялари (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2025.2.PhD/Т4402.
Илмий раҳбар: Ишимов Учкун Жомурадович, техника фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент кимё-технология институти Шаҳрисабз филиали.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент кимё-технология институти, DSc.03/30.12.2019.Т.04.01.
Расмий оппонентлар: Исабаев Исмоил Бабаджанович, техника фанлари доктори, профессор; Қаршиев Толиб Овлаевич, биология фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот: Гулистон давлат университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: янтоқ асосида бойитилган функсионал ичимликлар олиш технологиясини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
янтоқнинг ер устки қисмлари - пояси, барги ва уруғидан консентрат олишнинг мақбул параметрлари (ҳарорат 40 C, этил спиритнинг консентрацияси 40 %, пҲ ~ 4,5, гидромодул 1:40, экстракция давомийлиги 15-20 минут) асосланган;
Хоразмда етишган янтоқда Б₁ витамини Қашқадарёдагига нисбатан 5,8, Б₂ витамини 3,3, Б₉ витамини эса 1,8 марта кўплиги аниқланиб, рутин, дегидрокверсетин, сенерозид ҳамда глицин, аспарагин, систеин ва валин каби аминокислоталарга (5308,4 мг/100 г га нисбатан 1501,8 мг/100 г) бойлиги исботланган;
янтоқ пояси ва барги экстракти 10 мкл ва 50 мкл оралиғида ингибирлаш даражаси 4,61 баробар, янтоқ уруғиникида эса 4,04 баробар юқорилиги исботланган;
янтоқ консентрати 3-6 %, анор шарбати 3-5 %, малина шарбати 2-5 %, қовоқ шарбати 1-4% таркибли бойитилган ичимлик рецептураси аниқланиб, ичимлик таркиби ва алоҳида компонентларининг алиментар касалликлар профилактикасига таъсири асосланган;
янтоқ таркибий қисмларни қайта ишлаш асосида функсионал ичимликлар олиш технологиясини ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Янтоқ таркибий қисмларни қайта ишлаш асосида функсионал ичимликлар олиш технологиясини ишлаб чиқиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
маҳаллий янтоқ асосида функсионал ичимликларни бойитиш технологийси «Ўзбекистон озиқ-овқат саноати уюшмаси»нинг “2024-2026 йилларда амалиётга жорий этиш бўйича истиқболли ишланмалар рўйхати”га киритилган (Ўзбекистон озиқ-овқат саноати уюшмасининг 2025 йил 11 январдаги 11-04/01-25-сон маълумотномаси). Натижада, янтоқ таркибий қисмларидан витамин ва минералларга бой ўсимлик экстрактлари олиш имконини беради;
янтоқ асосида функсионал ичимликларни бойитиш технологийси «Ўзбекистон озиқ-овқат саноати уюшмаси»нинг “2024-2026 йилларда амалиётга жорий этиш бўйича истиқболли ишланмалар рўйхати”га киритилган (Ўзбекистон озиқ-овқат саноати уюшмасининг 2025 йил 11 январдаги 11-04/01-25-сон маълумотномаси). Натижада, янтоқ экстракти асосида биологик фаолликка эга, органолептик кўрсаткичлари яхшиланган, сақланиш муддати узайтирилган функсионал ичимлик ишлаб чиқариш имконини беради.