Исмоилова Комола Гаибулла қизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Қалқонсимон без патологияси бўлган ўсмир қизларда хайз даврининг шаклланишини оптималлаштириш”, 14.00.01 – Акушерлик ва гинекология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақами: B2023.2.PhD/Tib3462.
Илмий раҳбар: Зуфарова Шахноза Алимджановна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент педитрия тиббиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент педиатрия тиббиёт институти, DSc.04/30.12.2019.Tib.29.01.
Расмий оппонентлар: Каттаходжаева Махмуда Хамдамовна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Гильдиева Маргарита Сабировна, биология фанлари доктори, катта илмий ходим.
Етакчи ташкилот: Самарқанд давлат тиббиёт универститети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади қалқонсимон без ва ҳайз даври дисфункциясига мойиллик генлари полиморфизмининг роли ва хусусиятларини ўрганиш, қалқонсимон без патологияси бўлган қизларда ҳайз цикли бузилишларини даволаш ва олдини олиш усулларини оптималлаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ўтказилган клиник, лаборатор ва инструментал текширув маълумотларининг динамик таҳлили асосида ҳайз функцияси шаклланишининг ўзига хос хусусиятлари аниқланган ва тиреоид патология шаклларига қараб унинг вариантлари (гиперменорея, гипоменорея ва аменорея) исботланган;
тиреоид патологияси бўлган ўсмир қизларда фолликулогенез жараёни бузилишининг эрта маркерлари бўлган ҲДБ турига хос гормонал ўзгаришлар исботланган;
қалқонсимон без патологияси бўлган ўсмир қизларда ҲДБ ривожланишида иштирок этувчи молекуляр-генетик маркерлар исботланган бўлиб, нохуш аллелларни ўз ичига олган генотиплар ("G" полиморфизми, TSHR генининг rs179247А/G полиморфизми, САТ генининг rs1001179 (C2627) полиморфизмининг минор "T" полиморфизми, VDR генининг rs2228570 (FokI) полиморфизмининг "T" полиморфизми ва CТLА-4 генининг А/G полиморфизмининг "G" полиморфизми) мустақил генетик маркерлар эканлиги исботланган;
қалқонсимон без патологияси бўлган қизларда ҳайз даври шаклланишининг ташхислаш тактикаси ва оптималлаштириш алгоритми таклиф этилган бўлиб, бу даволаш муддатини 1,5 баравар қисқартиради ва терапия самарадорлигини 2 баравар оширади, ҲДБ қайталаниш частотасини 2 баравар камайтириши исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Қалқонсимон без касаллиги билан касалланган ўсмир қизларда клиник, генетик, гормонал ва инструментал текширувлар орқали ҳайз кўриш функциясининг шаклланиш хусусиятларини ўрганиш ҳамда патогенетик асосланган даволаш усулларини такомилаштириш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: клиник, лаборатор ва инструментал текширувлар маълумотларининг динамик таҳлили асосида ҳайз функцияси шаклланишининг ўзига хос хусусиятлари ва қалқонсимон без патологияси (гиперменорея, гипоменорея ва аменорея) турларига қараб кузатилиши Республика ихтисослаштирилган она ва бола саломатлиги илмий-амалий тиббиёт марказининг Хоразм вилояти филиали 30.04.2025 йилдаги 42И-сон буйруқ ҳамда Андижон вилояти филиали 17.05.2025 йилдаги 16-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг Илмий техник Кенгашининг 2025 йил 10 июндаги №19/03-сонли хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: тиреоид патологиясига эга қизларда ҳайз кўриш циклини шакллантиришни оптималлаштириш алгоритмини қўллаш самарали бўлиб, 3 ой мобайнида даволаш муддатини 1,5 мартага қисқартиради ва терапия самарадорлигини 2 мартага оширади, ҳайз кўриш цикл бузилишлари (НМЦ) рецидивларининг ривожланиш частотасини 2 мартага камайтириш имконини беради. Иқтисодий самарадорлиги: асосий гуруҳда рецидивларни даволаш харажатлари – 4753500 сўмни, солиштирма гуруҳда эса – 10457700 сўмни ташкил этган, ҳар бир бемор учун даволашга сарфланадиган 480000 сўм иқтисод қилишга эришилган. Хулоса: тиреоид патологиясига эга қизларда ҳайз кўриш циклини шакллантиришни оптималлаштириш бўйича таклиф этилган усул самарали ҳисобланади, чунки у 3 ой мобайнида даволаш муддатини 1,5 мартага қисқартиради, терапия самарадорлигини 2 мартага оширади, ХДБ рецидивларининг частотасини 2 мартага камайтириши исботланиб, 1 нафар бемор учун 480 000 сўм маблағни тежаш имконини берган.
иккинчи илмий янгилик: қалқонсимон без патологияси бўлган ўсмир қизларда фолликулогенез жараёни бузилишининг эрта маркерлари бўлган ҲЦБ турига хос гормонал ўзгаришлар исботланганлиги Республика ихтисослаштирилган она ва бола саломатлиги илмий-амалий тиббиёт марказининг Хоразм вилояти филиали 30.04.2025 йилдаги 42И-сон буйруқ ҳамда Андижон вилояти филиали 17.05.2025 йилдаги 16-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг Илмий техник Кенгашининг 2025 йил 10 июндаги №19/03-сонли хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: фолликулогенез жараёни бузилишига оид аниқланган эрта маркерлар ХЦБ ни ўз вақтида ва эрта ташхис қўйиш имконини беради. Иқтисодий самарадорлиги: асосий гуруҳда рецидивларни даволаш харажатлари – 4753500 сўмни, солиштирма гуруҳда эса – 10457700 сўмни ташкил этган, ҳар бир бемор учун даволашга сарфланадиган 5704200 сўм ортиқча сарф харажатларни иқтисод қилишга эришилган. Хулоса: гипоменструал синдром ривожланишининг махсус (специфик) омилларидан бири ЛГ/ФСГ нисбатининг меъёрдан ташқари ортиши бўлиб, бу тека ҳужайраларда андрогенларнинг гиперсекрецияси орқали фолликулогенез жараёнининг тўхташига сабаб бўлиши мумкин бу эса 1 нафар бемор учун 5704200 сўм иқтисод қилиш имконини берган;
учинчи илмий янгилик: тиреоид патологиясига эга ўсмир қизларда ҳайз кўриш цикли бузилиши (ХДБ) ривожланишида иштирок этувчи молекуляр-генетик маркерлар исботланди. Хусусан, баъзи номақбул аллелларни ўз ичига олган генотиплар — TSHR генидаги rs179247A/G полиморфизмнинг “G” аллели, САТ генидаги rs1001179 (C2627) полиморфизмнинг минор “T” аллели, VDR генидаги rs2228570 (FokI) полиморфизмнинг “T” аллели ва CTLA-4 генидаги A/G полиморфизмнинг “G” аллели — тиреоид патологиясига эга ўсмир қизларда ХДБ ривожланиши хавфини олдиндан баҳолашда мустақил генетик маркерлар сифатида исботланганлиги Республика ихтисослаштирилган она ва бола саломатлиги илмий-амалий тиббиёт марказининг Хоразм вилояти филиали 30.04.2025 йилдаги 42И-сон буйруқ ҳамда Андижон вилояти филиали 17.05.2025 йилдаги 16-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг Илмий техник Кенгашининг 2025 йил 10 июндаги №19/03-сонли хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: фолликулогенез жараёни бузилишига оид аниқланган эрта маркерлар ХДБ ни ўз вақтида ва эрта ташхис қўйиш имконини беради. Иқтисодий самарадорлиги: асосий гуруҳда рецидивларни даволаш харажатлари – 4753500 сўмни ташкил этди, солиштирма гуруҳда эса – 10457700 сўм. Беморлар учун рецидивларни даволаш курси нархи 950700 сўмни ташкил этган, ҳар бир бемор учун даволашга сарфланадиган 5704200 сўм ортиқча сарф харажатларни иқтисод қилишга эришилган. Хулоса: Номақбул аллелларни ўз ичига олган генотиплар ("G" ТSHR генининг rs179247А/G полиморфизми, САТ генининг рс1001179 (C2627) полиморфизмининг кичик "T" полиморфизми, VDR генининг рс2228570 FokI) полиморфизмининг "Т" полиморфизми ва CТLА-4 генининг А/G полиморфизмининг "G" полиморфизми) мустақил генетик маркерлар бўлиб, қалқонсимон без патологиясида ўсмир қизларда ҲДБ ривожланишининг юқори хавфини башорат қилади ва уларнинг комбинацияланган номақбул аллел генотиплари беморларнинг ушбу контингентида гипоменорея, гиперменорея ва аменорея шаклланишида ҳимоя таъсирига эга, бунда беморларни даволаш курси нархи 950700 сўмни ташкил этади, бу эса 1 нафар бемор учун 5704200 сўм иқтисод қилиш имконини берган;
тўртинчи илмий янгилик: тиреоид патологиясига эга қизларда ҳайз кўриш циклини шакллантиришни оптималлаштириш учун ташхис тактикаси ва алгоритми таклиф этилди. Бу усул даволаш муддатларини 1,5 мартага қисқартириш, терапия самарадорлигини 2 мартага ошириш ва НМЦ рецидивлари ривожланиш частотасини 2 мартага камайтириш холатлари ыайд этилиши Республика ихтисослаштирилган она ва бола саломатлиги илмий-амалий тиббиёт марказининг Хоразм вилояти филиали 30.04.2025 йилдаги 42И-сон буйруқ ҳамда Андижон вилояти филиали 17.05.2025 йилдаги 16-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг Илмий техник Кенгашининг 2025 йил 10 июндаги №19/03-сонли хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: тиреоид патологиясига эга қизларда ҳайз кўриш циклини шакллантиришни оптималлаштириш алгоритмини қўллаш самарали бўлиб, 3 ой давомида даволаш муддатларини 1,5 мартага қисқартиради, терапия самарадорлигини 2 мартага оширади, ХДБ рецидивлари частотасини 2 мартага камайтиришга имкон беради. Иқтисодий самарадорлиги: асосий гуруҳда рецидивларни даволаш харажатлари – 4753500 сўмни ташкил этган бўлса, солиштирма гуруҳда – 10457700 сўм, бу эса ҳар бир бемор учун 5704200 сўм иқтисод қилнишига эришилган. Хулоса: тиреоид патологиясига эга қизларда ҳайз кўриш циклини шакллантиришни оптималлаштириш бўйича таклиф этилган алгоритм самарали ҳисобланади, чунки у 3 ой мобайнида даволаш муддатини 1,5 мартага қисқартиради, терапия самарадорлигини 2 мартага оширади ва ХДБ рецидивлари ривожланиш частотасини 2 мартага камайтиради, бу 1 нафар бемор учун 5704200 сўм тежам қилиш имконини берган.
