Tursunova Aziza Xoshimovnaning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon
I.Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Mintaqa iqtisodiy tizimini barqaror rivojlantirishni ekonometrik modellashtirish (Qashqadaryo viloyati misolida)”, 08.00.06-“Ekononetrika va statistika”.
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2025.1.PhD/Iqt4959.
Ilmiy rahbar: Ibragimov Nodirjon Nusriddinovich, iqtisodiyot fanlari doktori, dotsent;
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Abu Rayhon Beruniy nomidagi Urganch davlat universiteti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa nomi, IK raqami: Abu Rayhon Beruniy nomidagi Urganch davlat universiteti, DSc.03/27.09.2024.I.55.03.
Rasmiy opponentlar: Baxtiyor Ruzmetov, iqtisodiyot fanlari doktori, professor; Karimov Javlon Qo‘zievich, iqtisodiyot fanlari bo‘yicha falsafa doktori (PhD), dotsent.
Yetakchi tashkilot: Termiz davlat universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi; mintaqaning o‘ziga xos xususiyatlarini e’tiborga olgan holda takomillashtirilgan ekonometrik modellashtirish model va usullarini qo‘llagan holda Qashqadaryo viloyati iqtisodiy tizimini barqaror rivojlantirish bo‘yicha taklif va tavsiyalar ishlab chiqishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
mintaqa iqtisodiy tizimini barqaror rivojlantirishda tarmoqda mavjud mavsumiylikni yuqori (1,04-1,31), o‘rta (0,97-1,03), quyi (0,69-0,96) darajalarini e’tiborga olgan holda multiplikativ va aditiv ko‘p omilli ekonometrik modellari ishlab chiqilgan;
mintaqa iqtisodiy tizimini barqaror rivojlantirish dinamikasi va ekologik vaziyatni hisobga olgan holda Kuznets ekologik egri chizig‘ining (KEECh) ikkinchi va uchinchi tartibli modifikatsion modellari taklif qilingan;
mintaqa iqtisodiy tizimini barqaror rivojlantirishda dekapling omili va samarasi natijalariga ko‘ra rivojlantirishda (0,1-0,3) yuqori, (0,4-0,7) o‘rta, (0,8-1,0) kam bosim mavjudligi aniqlangan;
Qashqadaryo viloyatida mintaqa iqtisodiy tizimini barqaror rivojlantirish ko‘rsatkichlarining 2030-yilgacha prognoz qiymatlari ishlab chiqilgan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi.
mintaqa iqtisodiy tizimini barqaror rivojlantirishda tarmoqda mavjud mavsumiylikni yuqori (1,04-1,31), o‘rta (0,97-1,03), quyi (0,69-0,96) darajalarini e’tiborga olgan holda multiplikativ va aditiv ko‘p omilli ekonometrik modellari Qashqadaryo viloyati xokimligi faoliyatiga tatbiq qilingan (Qashqadaryo viloyati hokimligining 2025-yil 14-fevraldagi 07-17/1477-son ma’lumotnomasi). Mazkur taklifning amaliyotga joriy etilishi natijasida mintaqada ishlab chiqarish tarmoqlarini istiqbolli sohalari aniqlanib, mintaqa iqtisodiy tizimini barqaror rivojlanishiga erishish imkoniyati paydo bo‘lgan;
mintaqa iqtisodiy tizimini barqaror rivojlantirish dinamikasi va ekologik vaziyatni hisobga olib, Kuznets ekologik egri chizig‘ining (KEECh) ikkinchi va uchinchi tartibli modifikatsion modellari Qashqadaryo viloyati xokimligi faoliyatiga tatbiq qilingan (Qashqadaryo viloyati hokimligining 2025-yil 14-fevraldagi 07-17/1477-son ma’lumotnomasi). Buning natijasida mintaqa iqtisodiy tizimini barqaror rivojlantirishda mavjud resurs va salohiyatidan foydalanish samaradorligini oshirish imkonini bergan;
mintaqa iqtisodiy tizimini barqaror rivojlantirishda dekapling omili va samarasi natijalariga ko‘ra rivojlantirishda (0,1-0,3) yuqori, (0,4-0,7) o‘rta, (0,8-1,0) kam bosim mintaqa iqtisodiy tizimiga ta’sir etuvchi omillarni ustuvorlik darajasini aniqlashda foydalanilgan (Qashqadaryo viloyati hokimligining 2025-yil 14-fevraldagi 07-17/1477-son ma’lumotnomasi) Natijada, mintaqada iqtisodiy tizimni barqaror rivojlantirishga xizmat qilgan;
Qashqadaryo viloyatida mintaqa iqtisodiy tizimini barqaror rivojlantirish ko‘rsatkichlarining 2030-yilgacha prognoz qiymatlari Qashqadaryo viloyati xokimligi faoliyatiga tatbiq qilingan (Qashqadaryo viloyati hokimligining 2025-yil 14-fevraldagi 07-17/1477-son ma’lumotnomasi) Natijada ARIMA (0,2,2) modeli yordamida iqtisodiyot tarmoqlari bo‘yicha ortimal prognoz ko‘rsatkichlari aniqlanib unga ko‘ra, 2025-2030-yillar mobaynida YaHMni 6.9-9.0 foizgacha o‘sish imkoniyati aniqlangan.