Пўлатов Худойберди Уктамовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи):
«Корхоналарда савдо фаолияти ҳисобини такомиллаштириш», 08.00.08 – Бухгалтерия ҳисоби, иқтисодий таҳлил ва аудит.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.1.PhD/Iqt2799
Илмий раҳбар: Уразов Комил Бахрамович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд иқтисодиёт ва сервис институти, DSc.03/25.12.2024.I.18.01
Расмий оппонентлар: Қурбонов Зиёд Ниёзович, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор;
Ишанқулов Низомжон Файзуллаевич, иқтисодиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Қарши давлат техника университети.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади корхоналарда савдо фаолияти ҳисобини халқаро стандартлар ва замонавий АКТ дастурлари асосида юритиш тартибларини такомиллаштириш  бўйича илмий асосланган таклифлар ва  тавсияларни ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
услубий ёндашувга кўра замонавий техника ва технологияларни тадбиркорлик субъектлари бизнес жараёнларида қўллаш натижасида вужудга келган рақамли савдо фаолияти турларининг “рақамли савдо”, “рақамли насия савдо”, “рақамли УзПост бўлимлари орқали савдо”, “рақамли омбор (терминал) орқали савдо”, “рақамли биржа савдоси” тушунчаларининг иқтисодий мазмуни уларнинг ҳисоб юритиш учун муҳим рол ўйновчи тавсифий белгилари ҳамда ўзига хос хусусиятларини мужассамлаштирилган ҳолда такомиллаштирилган;
савдо корхоналари ҳисоб сиёсатига махсус 1520 - “Товарларни харид қилиш ва бошқа манбалардан кирим қилиш” счётини киритиш, ҳар бир товарнинг маркировка идентификацион коди (МИК) бўйича махсус “Товар таннархи (кирим баҳоси) ва сотиш баҳоси ҳисоб-китоби”ни тузиш, компютер маълумотлар базасида “Товарлар харид ва сотиш нархлари классификатори”ни Смарт пост тизими асосида юритиш ҳамда доимий янгилаб бориш орқали товарлар кирими ҳамда улар ҳисобини таннархи ва сотиш баҳоларида юритиш таклифи асосланган;
амалдаги 9410 - “Сотиш харажатлари” счётини “Товарларни сотишга тайёрлаш ва сотиш харажатлари”, мос равишда “Молиявий натижалар тўғрисидаги ҳисобот”нинг “Сотиш харажатлари” номли 050-сатрини “Товарларни сотишга тайёрлаш ва сотиш харажатлари” деб номлаш ҳамда мазкур харажатларнинг такомиллаштирилган таркибидан фойдаланиш таклифи ишлаб чиқилган;
улгуржи ва чакана савдо корхоналарида товарлар ҳаракати ҳисобини “харид - сотувга тайёрлаш - сотиш” жараёнлари занжирида узлюксиз тизим асосида юритишга имкон берувчи уч босқичли модели орқали ҳисоб ишларини жараёнлар кесимида аниқ белгилаш ҳамда савдо фаолияти жараёнларини бошқаришда ҳисоб ахборотларининг ролини ошириш таклифи асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Корхоналарда савдо фаолияти ҳисобини такомиллаштириш бўйича ишлаб чиқилган илмий таклиф ва амалий тавсиялар асосида:
услубий ёндашувга кўра замонавий техника ва технологияларни тадбиркорлик субъектлари бизнес жараёнларида қўллаш натижасида вужудга келган рақамли савдо фаолияти турларининг “рақамли савдо”, “рақамли насия савдо”, “рақамли УзПост бўлимлари орқали савдо”, “рақамли омбор (терминал) орқали савдо”, “рақамли биржа савдоси” тушунчаларининг иқтисодий мазмунини уларнинг ҳисоб юритиш учун муҳим рол ўйновчи тавсифий белгилари ҳамда ўзига хос хусусиятларини мужассамлаштирилган ҳолда такомиллаштириш бўйича ишлаб чиқилган назарий-услубий ишланмалардан олий ўқув юртлари талабалари учун тавсия этилган “Бухгалтерия ҳисоби ва аудит” номли дарсликни тайёрлашда фойдаланилган (Самарканд иқтисодиёт ва сервис институтининг 2023 йил 
10 ноябрдаги 4-сонли буйруғи). Натижада, талабалар ва амалиётчиларда рақамли савдо фаолияти турларининг ҳисоб объектлари сифатидаги таърифи, таснифи ва уларни ҳисоб сиёсатига таъсирига оид назарий билимлар ва амалий кўникмалар бойишига эришилган;
савдо корхоналари ҳисоб сиёсатига махсус 1520 - “Товарларни харид қилиш ва бошқа манбалардан кирим қилиш” счётини киритиш, ҳар бир товарнинг маркировка идентификацион коди (МИК) бўйича махсус “Товар таннархи (кирим баҳоси) ва сотиш баҳоси ҳисоб-китоби”ни тузиш, компютер маълумотлар базасида “Товарлар харид ва сотиш нархлари классификатори”ни Смарт пост тизими асосида юритиш ҳамда доимий янгилаб бориш орқали товарлар кирими ҳамда улар ҳисобини таннархи ва сотиш баҳоларида юритиш таклифи Самарқанд вилоятидаги “Самарқанд дори-дармон” АЖ, “Муборак Дунё Гроуп” МЧЖ, “БАРДАВОМИЙ БИЗНЕС” МЧЖ, “ТДН ПОWЕР 666”  ва “Давр Техно” МЧЖлар ҳисоб сиёсатига киритилган (Ўзбекистон савдо-саноат палатасининг 2025-йил 31-июлдаги № 06-05-33-8464-сон маълумотномаси). Мазкур илмий таклифнинг амалиётга жорий этилиши натижасида ушбу корхоналарда молиявий ҳисоботни халқаро амалиётдаги молиявий ҳисобот шаклларига трансформациялашда фойдаланилиб, рақамли савдо фаолияти турлари ва улар натижаларини халқаро стандартлар асосида ҳисоб ва ҳисоботда реал акс эттириш имконини берган;
амалдаги 9410 - “Сотиш харажатлари” счётини “Товарларни сотишга тайёрлаш ва сотиш харажатлари”, мос равишда “Молиявий натижалар тўғрисидаги ҳисобот”нинг “Сотиш харажатлари” номли 050-сатрини “Товарларни сотишга тайёрлаш ва сотиш харажатлари” деб номлаш ҳамда мазкур харажатларнинг такомиллаштирилган таркибидан фойдаланиш таклифи Самарқанд вилоятидаги “Самарқанд дори-дармон” АЖ, “Муборак Дунё Гроуп” МЧЖ, “БАРДАВОМИЙ БИЗНЕС” МЧЖ, “ТДН ПОWЕР 666” ва “Давр Техно” МЧЖлар ҳисоб сиёсатига киритилган (Ўзбекистон савдо-саноат палатасининг 2025-йил 31-июлдаги № 06-05-33-8464-сон маълумотномаси). Мазкур илмий таклифнинг амалиётга жорий этилиши товарларни сотишга тайёрлаш ва сотиш харажатлари тўғрисидаги ахборотларни тегишли счётлардан бевосита олишга, шунингдек ҳисоб ва ҳисобот тизимида сотилган ва сотилмаган товарлар қийматини уларнинг маркировка идентификация кодлари (МИКлари) кесимида ҳам харид, ҳам сотиш нархларида ҳисобда акс эттиришга, молиявий натижалар тўғрисида ҳисоботда сотишдан олинган даромадларни, сотилган товарлар таннархини, ялпи фойда, давр харажатлари ва бошқа кўрсаткичларни реал акс эттиришга имкон берган;
улгуржи ва чакана савдо корхоналарида товарлар ҳаракати ҳисобини “харид - сотувга тайёрлаш - сотиш” жараёнлари занжирида узлюксиз тизим асосида  юритишга имкон берувчи уч босқичли модели орқали ҳисоб ишларини жараёнлар кесимида аниқ белгилаш ҳамда савдо фаолияти жараёнларини бошқаришда ҳисоб ахборотларининг ролини ошириш таклифи Самарқанд вилоятидаги “Самарқанд дори-дармон” АЖ, “Муборак Дунё Гроуп” МЧЖ, “БАРДАВОМИЙ БИЗНЕС” МЧЖ, “ТДН ПОWЕР 666” ва “Давр Техно” МЧЖлар амалиётида фойдаланилган (Ўзбекистон савдо-саноат палатасининг 2025-йил 31-июлдаги № 06-05-33-8464-сон маълумотномаси). Мазкур илмий таклифнинг амалиётга жорий этилиши натижасида товарлар ҳаракати ҳисобини юритишнинг ушбу модели ҳисоб ишларини таъминот, сотувга тайёрлаш ва сотиш жараёнлари кесимида аниқ белгилаш ҳамда бухгалтерлар ўртасида тўғри тақсимлаш, тавсия этилган счётлар тизимини қўллаш савдо фаолияти мазмунини ташкил қилувчи жараёнлар ва улар натижалари тўғрисидаги ахборотларни ҳар бир босқич кесимида шакллантиришга ҳамда назорат қилиш имконини бериб, ҳисоб ва ҳисобот ахборотларини савдо фаолияти жараёнларини бошқаришдаги ролини кучайишига олиб келган.