Янгибаев Отабек Зариббаевичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар: 
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Холелитиазларда холедох терминал қисми ва Фатер сўрғичи ўтказувчанлиги бузилишларини жаррохлик даволашни такомиллаштириш» 14.00.27 - Хирургия (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси руйхатга олинган рақам: В2023.3.DSc/Tib924.
Илмий маслаҳатчи: Исмаилов Ўктам Сафаевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат тиббиёт университети. 
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Андижон давлат тиббиёт институти, DSc.04/30.12.2019.Tib.95.01. 
Расмий оппонентлар: Буриев Илья Михайлович, тиббиёт фанлари доктори, профессор, Тешаев Октябр Рухуллаевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор, Салахиддинов Камолиддин Зухриддинович, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: И.М.Сеченов номидаги Биринчи Москва давлат тиббиёт университети (Россия Федерацияси).
Диссертациянинг йўналиши: амалий аҳамиятга молик.  
II. Тадқиқотнинг мақсади: ташхислаш ҳамда хирургик даволаш усулларини такомиллаштириш орқали холелитиазларда холедохнинг терминал қисми ва Фатер сўрғичининг ўтказувчанлиги бузилишларини даволаш натижаларни яхшилашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Қорақалпоғистон Республикаси ва Хоразм вилояти мисолида ўт тош касаллиги ва унинг асоратларининг эпидемиологик жиҳатлари холелитиазнинг тарқалганлиги 13,6%, холедохолитиаз учраши 55,8-60,6%, умумий ўт йўлининг терминал қисми стенози 12,7-16,4% ҳамда Фатер сўрғичи ўтказувчанлигининг бузилиши 23,1-31,4% эканлиги билан тавсифланиши аниқланган ва бу республикамизнинг ўртача кўрсаткичларидан юқори эканлиги қайд қилинган;
холелитиазда Фатер сўрғичи стенозининг давомийлигини ташрих вақтида аниқлаш учун ташқи диаметри 4-6 мм, ички диаметри эса 3-4 мм бўлган найчадан фойдаланган ҳолда ўт қопи чўлтоғи ёки холедохотомик тешик орқали холедохга киритилиб катта дуоденал сўрғични зондлаш орқали унинг проксимал ва дистал чегараларини ўлчаш билан тавсифланувчи янги “қўш найчали зонд” усули ишлаб чиқилган;
Фатер сўрғичи стенози даражасини ва стеноз давомийлигининг аниқ ўлчамларини аниқлаш ва шу билан папиллосфинктеротомия амалиёти вақтида катта дуоденал сўрғич ампула қисмининг олдинги деворини қанча узунликда кесиш кераклигини ёки папиллосфинктеропластикага эҳтиёж бор ёки йўқлигини аниқлашда интраоперацион баллонопапиллография усулининг самарадорлиги исботланган;
катта дуоденал сўрғич стенозида кесувчи қисми уч бурчак шаклида ва ишчи ҳолатда ўта қисқа бўлган папиллотомдан фойдаланган ҳолда Фатер сўрғичи стенозининг фақат торайган қисминигина ва қатъий белгиланган ўлчамда интраоперацион хавфсиз кесишга имкон берувчи хирургик даволаш усули ишлаб чиқилган;
холелитиазларда умумий ўт йўлининг терминал қисми ва Фатер сўрғичи ўтказувчанлиги бузилишларининг 1-2 даражаларида эндоскопик папиллосфинктеротомияга муқобил тарзда интраоператив қўлланиладиган, махсус папиллотом ва баллонли найчани ўт қопи чўлтоғи ёки холедохотомик тешик орқали холедохга киритиб антеград папиллотомияни амалга оширишга асосланган катта дуоденал сўрғич стенози билан асоратланган холелитиазни хирургик даволаш усули такомиллаштирилган;
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 
Холелитиазларда холедохнинг терминал қисми ва Фатер сўрғичининг ўтказувчанлиги бузилишларини хирургик даволаш натижаларни яхшилаш бўйича илмий тадқиқот натижаларига кўра:
биринчи илмий янгилик: Қорақалпоғистон Республикаси ва Хоразм вилояти мисолида ўт тош касаллиги ва унинг асоратларининг эпидемиологик жиҳатлари холелитиазнинг тарқалганлиги 13,6%, холедохолитиаз учраши 55,8-60,6%, умумий ўт йўлининг терминал қисми стенози 12,7-16,4% ҳамда Фатер сўрғичи ўтказувчанлигининг бузилиши 23,1-31,4% эканлиги билан тавсифланиши аниқланган ва бу республикамизнинг ўртача кўрсаткичларидан юқори эканлиги қайд қилинганлиги Тошкент тиббиёт академияси Урганч филиали томонидан 2023 йил 29 сентябрда 90-сон билан тасдиқланган “Холелитиазларда холедох терминал қисми ва Фатер сўрғичи ўтказувчанлиги бузилишларини хирургик даволаш усуллари” номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Мазкур таклиф Хоразм вилоят кўп тармоқли тиббиёт марказининг 2023 йил 5 октябрдаги 147/I-сон ва Қорақалпоғистон Республикаси У.Халмуратов номидаги кўп тармоқли тиббиёт марказининг 2023 йил 26 октябрдаги 40-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий-техник кенгашнинг 2024 йил 25 сентябрдаги 06/33-сон хулосаси). Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: Республикамизнинг ушбу худудларида ўт тош касаллиги ва унинг асоратларининг эпидемиологик жиҳатларини хисобга олган ҳолда профилактик чора-тадбирларни амалга ошириш касалланиш кўрсаткичларини камайтиришга ва даволаш тактикасини тўғри танлашга имкон беради. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: ушбу янгиликдан фойдаланиш касалланиш ва асоратли кечиш кўрсаткичларини камайтиради. Ўт тош касаллиги ва унинг асоратлари билан касалланган 1 нафар беморнинг стационар даволаниши учун сарфланадиган ўртача 7800000 сўм маблағлар иқтисод қилинишга имкон беради. Хулоса: Республикамизнинг ушбу худудларида ўт тош касаллиги ва унинг асоратларининг эпидемиологик жиҳатларини хисобга олган ҳолда профилактик чора-тадбирларни амалга ошириш 1 нафар беморнинг стационар даволаниши учун сарфланадиган ўртача 7800000 сўм маблағлар иқтисод қилинишини таъминлайди.
иккинчи илмий янгилик: холелитиазда холелитиазда Фатер сўрғичи стенозининг давомийлигини ташрих вақтида аниқлаш учун ташқи диаметри 4-6 мм, ички диаметри эса 3-4 мм бўлган найчадан фойдаланган ҳолда ўт қопи чўлтоғи ёки холедохотомик тешик орқали холедохга киритилиб катта дуоденал сўрғични зондлаш орқали унинг проксимал ва дистал чегараларини ўлчаш билан тавсифланувчи янги “қўш найчали зонд” усули ишлаб чиқилганлиги Тошкент тиббиёт академияси Урганч филиали томонидан 2023 йил 29 сентябрда 90-сон билан тасдиқланган “Холелитиазларда холедох терминал қисми ва Фатер сўрғичи ўтказувчанлиги бузилишларини хирургик даволаш усуллари” номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Мазкур таклиф Хоразм вилоят кўп тармоқли тиббиёт марказининг 2023 йил 5 октябрдаги 147/I-сон ва Қорақалпоғистон Республикаси У.Халмуратов номидаги кўп тармоқли тиббиёт марказининг 2023 йил 26 октябрдаги 40-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий-техник кенгашнинг 2024 йил 25 сентябрдаги 06/33-сон хулосаси). Илмий янгилик натижаларининг ижтимоий самарадорлиги: холелитиазда Фатер сўрғичи стенозининг давомийлигини аниқлашнинг янги усули адекват ташрих усулини танлашга, асоратлар сонининг камайишига, даволаш самарадорлигини оширишга ва беморларнинг ҳаёт сифатининг яхшиланишига имкон беради. Илмий янгилик натижаларининг иқтисодий самарадорлиги: Тадқиқотга 102 нафар бемор (назорат гуруҳи) жалб этилган бўлиб, уларнинг 25,5%да анъанавий усуллар қўлланилганда турли асоратлар юзага келган, бу эса беморларни касалхонада бўлиш муддатини ўртача 3 кунга узайтирган. Янги усулни жорий этиш ушбу асоратларнинг олдини олиш имконини берди, бу эса беморларнинг стационарда бўлиш муддатини ва даволаниш харажатларини сезиларли даражада қисқартирди. Бир бемор учун 1 кунлик тежамкорлик 350000 сўмни, 3 кун учун эса 1050000 сўмни ташкил қилди. Хулоса: янги ташхислаш усулидан фойдаланиш 1 нафар бемор учун 1050000 сўм иқтисод қилинишига имкон беради. 
учинчи илмий янгилик: Фатер сўрғичи стенози даражасини ва стеноз давомийлигининг аниқ ўлчамларини аниқлаш ва шу билан папиллосфинктеротомия амалиёти вақтида катта дуоденал сўрғич ампула қисмининг олдинги деворини қанча узунликда кесиш кераклигини ёки папиллосфинктеропластикага эҳтиёж бор ёки йўқлигини аниқлашда интраоперацион баллонопапиллография усулининг самарадорлиги исботланганлиги Тошкент тиббиёт академияси Урганч филиали томонидан 2023 йил 29 сентябрда 89-сон билан тасдиқланган “Холелитиазларда холедох терминал қисми ва Фатер сўрғичи ўтказувчанлиги бузилишларини даволашда компрессион холедоходуоденоанастомоз усулини қўллаш” номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Мазкур таклиф Хоразм вилоят кўп тармоқли тиббиёт марказининг 2023 йил 5 октябрдаги 146/I-сон ва Қорақалпоғистон Республикаси У.Халмуратов номидаги кўп тармоқли тиббиёт марказининг 2023 йил 26 октябрдаги 40-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий-техник кенгашнинг 2024 йил 25 сентябрдаги 06/33-сон хулосаси). Илмий янгилик натижаларининг ижтимоий самарадорлиги: Фатер сўрғичи стенози даражасини ва стеноз давомийлигининг аниқ ўлчамларини аниқлаш ва ташрихга кўрсатмаларни аниқлашда тавсия этилган усул адекват ташрих усулини танлашга, асоратлар сонининг камайишига, даволаш самарадорлигини оширишга ва беморларнинг ҳаёт сифатининг яхшиланишига имкон беради. Илмий янгилик натижаларининг иқтисодий самарадорлиги: Тадқиқотга 102 нафар бемор (назорат гуруҳи) жалб этилган бўлиб, уларнинг 25,5%да анъанавий усуллар қўлланилганда турли асоратлар юзага келган, бу эса беморларни касалхонада бўлиш муддатини ўртача 3 кунга узайтирган. Янги усулни жорий этиш ушбу асоратларнинг олдини олиш имконини берди, бу эса беморларнинг стационарда бўлиш муддатини ва даволаниш харажатларини сезиларли даражада қисқартирди. Бир бемор учун 1 кунлик тежамкорлик 350000 сўмни, 3 кун учун эса 1050000 сўмни ташкил қилди. Хулоса: янги ташхислаш усулидан фойдаланиш 1 нафар бемор учун 1050000 сўм иқтисод қилинишига имкон беради.
тўртинчи илмий янгилик: катта дуоденал сўрғич стенозида кесувчи қисми уч бурчак шаклида ва ишчи ҳолатда ўта қисқа бўлган папиллотомдан фойдаланган ҳолда Фатер сўрғичи стенозининг фақат торайган қисминигина ва қатъий белгиланган ўлчамда интраоперацион хавфсиз кесишга имкон берувчи хирургик даволаш усули ишлаб чиқилганлиги Тошкент тиббиёт академияси Урганч филиали томонидан 2023 йил 29 сентябрда 90-сон билан тасдиқланган “Холелитиазларда холедох терминал қисми ва Фатер сўрғичи ўтказувчанлиги бузилишларини хирургик даволаш усуллари” номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Мазкур таклиф Хоразм вилоят кўп тармоқли тиббиёт марказининг 2023 йил 5 октябрдаги 147/I-сон ва Қорақалпоғистон Республикаси У.Халмуратов номидаги кўп тармоқли тиббиёт марказининг 2023 йил 26 октябрдаги 40-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий-техник кенгашнинг 2024 йил 25 сентябрдаги 06/33-сон хулосаси). Илмий янгилик натижаларининг ижтимоий самарадорлиги: ишлаб чиқилган янги хирургик даволаш усулидан фойдаланиш оператив амалиётдан кейинги асоратларни камайтиради ва беморларнинг реабилитациясини тезлаштиради. Бу эса даволаш сифатини яхшилашга тикланиш учун зарур бўлган вақтни қисқартиришга ёрдам беради. Илмий янгилик натижаларининг иқтисодий самарадорлиги: янги даволаш усулидан фойдаланиш ташрихдан кейинги панкреатит асоратини 7,9% га (8 нафар беморда асорат кузатилмаган) камайтиришга имкон бергани ҳолда 1 нафар бемор учун қўшимча даволаниш учун харажатларни 7450000 сўмга камайтирди. Хулоса: янги даволаш усулидан фойдаланиш орқали асорат кузатилмаган беморлар хисобига жами 59600000 сўм маблағлар иқтисод қилинган;
бешинчи илмий янгилик: холелитиазларда умумий ўт йўлининг терминал қисми ва Фатер сўрғичи ўтказувчанлиги бузилишларининг 1-2 даражаларида эндоскопик папиллосфинктеротомияга муқобил тарзда интраоператив қўлланиладиган, махсус папиллотом ва баллонли найчани ўт қопи чўлтоғи ёки холедохотомик тешик орқали холедохга киритиб антеград папиллотомияни амалга оширишга асосланган катта дуоденал сўрғич стенози билан асоратланган холелитиазни хирургик даволаш усули такомиллаштирилганлиги Тошкент тиббиёт академияси Урганч филиали томонидан 2023 йил 29 сентябрда 90-сон билан тасдиқланган “Холелитиазларда холедох терминал қисми ва Фатер сўрғичи ўтказувчанлиги бузилишларини хирургик даволаш усуллари” номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Илмий янгиликнинг амалиётга жорий қилиниши: Мазкур таклиф Хоразм вилоят кўп тармоқли тиббиёт марказининг 2023 йил 5 октябрдаги 147/I-сон ва Қорақалпоғистон Республикаси У.Халмуратов номидаги кўп тармоқли тиббиёт марказининг 2023 йил 26 октябрдаги 40-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий-техник кенгашнинг 2024 йил 25 сентябрдаги 06/33-сон хулосаси). Илмий янгилик натижаларининг ижтимоий самарадорлиги: ишлаб чиқилган янги даволаш усули такрорий жарроҳлик аралашувлар сонини камайтириб, беморларнинг ҳаёт сифатини сезиларли даражада яхшилайди ва уларнинг реабилитация қилиш вақтини қисқартиради. Илмий янгилик натижаларининг иқтисодий самарадорлиги: янги даволаш усулидан фойдаланиш ташрихдан кейинги панкреонекроз асоратини 1,96% га (2 нафар беморда асорат кузатилмаган) камайтиришга имкон бергани ҳолда 1 нафар бемор учун қўшимча даволаниш учун харажатларни 10800000 сўмга камайтирди. Хулоса: янги даволаш усулидан фойдаланиш орқали асорат кузатилмаган беморлар хисобига жами 21600000 сўм маблағларни тежаш имконини берган.