Абдулатипова Феруза Алишер қизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар. 
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Эндометрийни безли-кистоз гиперплазиясининг молекуляр-генетик жиҳатлари”, 14.00.01 – Акушерство ва гинекология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақами: В2023.1.PhD/Tib 3260.
Илмий раҳбар: Курбанов Баходир Бобурович, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент педиатрия тиббиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи,  ИК рақами: Тошкент педиатрия тиббиёт институти, DSc.04/30.12.2019.Tib.29.01.
Расмий оппонентлар: Пахомова Жанна Евгеньевна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Гельдиева Маргарита Собировна, биология фанлари доктори, катта илмий ходим.
Етакчи ташкилот: Республика ихтисослаштирилган она ва бола саломатлиги илмий-амалий тиббиёт маркази. 
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: аёллардаги гиперпластик жараёнларда бир қатор аллел генлар полиморфизмининг диагностик ролини ўрганиш ва эндометрий патологияси ривожланиши ҳамда атипик жараёнлар шаклланишининг патогенетик механизмларини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ўзбек популяциясида эндометрийни безли-кистоз гиперплазияси ва унинг клиник вариантлари ривожланиш механизмида ESR1 генидаги rs2228480 гени, AGT генидаги Thr174Met гени, eNOS генидаги Glu298Asp генининг полиморф вариантларининг патогенетик роли исботланган;
ESR1 генларнинг генотипик вариантлари ва эндометрийни безли-кистоз гиперплазияси ривожланиши ўртасидаги ассоциатив алоқалар ўрганилди, ўрганилган генларнинг генотипик вариантлари частотаси бўйича ҳам асосий ва назорат гуруҳлари ўртасида, ҳам атипияли ва атипиясиз беморлар кичик гуруҳлари ўртасида муҳим фарқлар, эндометрийни безли-кистоз гиперплазияси шаклланиши ва оғирлик даражаси билан ESR1 генидаги rs2228480 гени ва eNOS генидаги Glu298Asp генининг ноқулай аллел вариантларини ташиш ўртасида ишончли ассоциатив алоқалар аниқланган;
ESR1 генидаги rs2228480 гени ва eNOS генидаги Glu298Asp гени коди эндометрийни безли-кистоз гиперплазияси ривожланишининг мустақил хавф омиллари эканлиги исботланган;
эндометрийни безли-кистоз гиперплазиясининг шаклланиши ва ривожланишида мураккаб ички тармоқ ўзаро таъсирларида бўлган "эстроген рецептори" ва "эндотелиал дисфункция бошкаруви" регулятор генларининг "функционал ноқулай" генотипларининг турли комбинацияларини синергик таъсири ҳамда эндометрийни безли-кистоз гиперплазиясининг клиник кечиши, касалликнинг ривожланиши ва унинг асоратлари ўртасидага тўғридан-тўғри корреляцияси исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Молекуляр-генетик тадқиқот усулларини қўллаш орқали ЭБКГ ташхисини такомиллаштириш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: ўзбек популяциясида ЭБКГ ва унинг клиник вариантлари ривожланиш механизмида ESR1 генидаги rs2228480 гени, AGT генидаги Thr174Met гени, eNOS генидаги Glu298Asp генининг полиморф вариантларининг патогенетик роли исботланганлигини асословчи таклифлар Тошкент педиатрия тиббиёт институти мувофиқлаштирувчи Эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 1 майда 03/253 сон билан тасдиқланган «Эндометриал гиперплазиянинг молекуляр-генетик жихатлари» номли услубий тавсиянома таркибига киритилган ва Республика ихтисослаштирилган она ва бола саломатлиги илмий-амалий тиббиёт марказининг Тошкент вилояти филиали 16.10.2024 йилдаги 244-сонли ва Тошкент шаҳар 9-сонли туғруқ комплекси 11.10.2024 йилдаги 81-сонли буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлигининг Илмий техник Кенгашининг 2025 йил 22 майдаги №18/54-сонли хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: бачадоннинг гиперпластик жараёнларини ташхислашда молекуляр-генетик тадқиқот усулларини қўллаш аниқ ташхиснинг мавжудлигини оширишга, нотўғри талқин қилиш ва кераксиз жарроҳлик аралашувлари эҳтимолини камайтириш имкон беради.  Иқтисодий самарадорлиги: таклиф этилган ёндашув ЭБКГ билан оғриган беморларни ташхислаш ва даволаш харажатларини  камайтиришга хамда 178 беморлар гуруҳи учун иқтисодий самара 134250000 сўмни иктисод килиш имконини берган. Хулоса: Гинекологик амалиётда таклиф этилган технологияларни қўллаш ЭБКГ ташхиси сифатини  яхшиланиши натижасида 1 нафар бемор ҳисобига 754213сўм иқтисод қилиш имконини берган;
иккинчи илмий янгилик: ESR1 генларнинг генотипик вариантлари ва ЭБКГ ривожланиши ўртасидаги ассоциатив алоқалар ўрганилди, ўрганилган генларнинг генотипик вариантлари частотаси бўйича ҳам асосий ва назорат гуруҳлари ўртасида, ҳам атипияли ва атипиясиз беморлар кичик гуруҳлари ўртасидаги муҳим фарқлар кўрсатилди, ЭБКГ шаклланиши ва оғирлик даражаси билан ESR1 генидаги rs2228480 гени ва eNOS генидаги Glu298Asp генининг ноқулай аллел вариантларини ташиш ўртасида ишончли ассоциатив алоқалар аниқланди, бу генлар эндометрий гиперплазиясини тартибга солишда мураккаб ички тармоқ ўзаро таъсирларида иштироки исботланганлигини асословчи таклифлар Тошкент педиатрия тиббиёт институти мувофиқлаштирувчи Эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 1 майда 03/253 сон билан тасдиқланган «Эндометриал гиперплазиянинг молекуляр-генетик жихатлари» номли услубий тавсиянома таркибига киритилган ва Республика ихтисослаштирилган она ва бола саломатлиги илмий-амалий тиббиёт марказининг Тошкент вилояти филиали 16.10.2024 йилдаги 244-сонли ва Тошкент шаҳар 9-сонли туғруқ комплекси 11.10.2024 йилдаги 81-сонли буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлигининг Илмий техник Кенгашининг 2025 йил 22 майдаги №18/54-сонли хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: ишлаб чиқилган алгоритм эндометрийнинг безли-кистоз гиперплазияси турини янада аниқроқ ва объектив баҳолаш учун алгоритмдан фойдаланиш диагностик ноаниқликни камайтириш, клиник қарорларнинг асосланганлигини ошириш ва субъектив хато хавфини камайтириш имконини беради. Иқтисодий самарадорлиги: таклиф этилган ёндашув ЭБКГ билан оғриган беморларни ташхислаш ва даволаш харажатларини  камайтиришга ва 178 беморлар гуруҳи учун иқтисодий самара 134250000 сўмни иктисод килиш имконини берган. Хулоса: Гинекологик амалиётда таклиф этилган технологияларни қўллаш ЭБКГ ташхиси сифатини  яхшиланиши натижасида 1 нафар бемор ҳисобига 754213сўм иқтисод қилиш имконини берган;
учинчи илмий янгилик: ESR1 генидаги rs2228480 гени ва eNOS генидаги Glu298Asp гени коди ЭБКГ ривожланишининг мустақил хавф омиллари эканлиги исботланганлигини асословчи таклифлар Тошкент педиатрия тиббиёт институти мувофиқлаштирувчи Эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 1 майда 03/253 сон билан тасдиқланган «Эндометриал гиперплазиянинг молекуляр-генетик жихатлари» номли услубий тавсиянома таркибига киритилган ва Республика ихтисослаштирилган она ва бола саломатлиги илмий-амалий тиббиёт марказининг Тошкент вилояти филиали 16.10.2024 йилдаги 244-сонли ва Тошкент шаҳар 9-сонли туғруқ комплекси 11.10.2024 йилдаги 81-сонли буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлигининг Илмий техник Кенгашининг 2025 йил 22 майдаги №18/54-сонли хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: ноаниқ ҳолатлар улушининг қисқариши асоссиз жарроҳлик аралашувлари сонини камайтиришга ва қўшимча ташхис қўйиш эҳтиёжини камайтиришга ёрдам беради. Прогнознинг ошган аниқлиги хавфли жараёнларни эртароқ аниқлашга ёрдам беради, бу даволаш натижасига ижобий таъсир кўрсатади. Ушбу технология, айниқса, минтақавий тиббиёт муассасалари учун муҳим бўлиб, шифокорнинг субъектив тажрибасига ортиқча боғлиқ бўлмасдан асосланган қарорлар қабул қилиш имконини беради. Иқтисодий самарадорлиги: операциядан олдинги прогнозлаш аниқлигини яхшилаш беморларнинг 10% да керакмас жарроҳлик аралашувларини истисно қилиш имконини берган, бу 38270000 сўм миқдорида тежашга ва бундан ташқари, қўшимча текширувларга бўлган эҳтиёжнинг камайиши соғлиқни сақлаш муассасаларига юкламани камайтирди, ресурсларни оқилона тақсимлашга ва тизимнинг умумий самарадорлигини ошириш имконини берган. Хулоса: ЭБКГнинг шаклланиши ва оғирлик даражаси билан ESR1 генининг rs2228480 ва eNOS генидаги Glu298Asp генининг ноқулай аллел вариантларини ташиш ўртасидаги ишончли ассоциатив алоқаларни аниқлаш билан ишлаб чиқилган ташхис модели ноаниқ клиник ҳолатлар сонини камайтириш, қўшимча текширувларга бўлган эҳтиёжни камайтириш ва операцион аралашувлардан қочиш ҳисобига 215000 сўм иқтисод қилиш имконини берган;
тўртинчи илмий янгилик: ЭБКГнинг шаклланиши ва ривожланишида мураккаб ички тармоқ ўзаро таъсирларида бўлган "эстроген рецептори" ва "эндотелиал дисфункция бошкаруви" регулятор генларининг "функционал ноқулай" генотипларининг турли комбинацияларининг синергик таъсири ҳамда ЭБКГнинг клиник кечиши, касалликнинг ривожланиши ва унинг асоратлари ўртасида тўғридан-тўғри корреляция исботланганлигини асословчи таклифлар Тошкент педиатрия тиббиёт институти мувофиқлаштирувчи Эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 1 майда 03/253 сон билан тасдиқланган «Эндометриал гиперплазиянинг молекуляр-генетик жихатлари» номли услубий тавсиянома таркибига киритилган ва Республика ихтисослаштирилган она ва бола саломатлиги илмий-амалий тиббиёт марказининг Тошкент вилояти филиали 16.10.2024 йилдаги 244-сонли ва Тошкент шаҳар 9-сонли туғруқ комплекси 11.10.2024 йилдаги 81-сонли буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлигининг Илмий техник Кенгашининг 2025 йил 22 майдаги №18/54-сонли хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: касаллик даражасининг аниқ баҳоланиши ўз вақтида адекват даволашни бошлашга ёрдам беради, бу эса гипердиагностика ёки касаллик оғирлигини етарли баҳоламаслик хавфини камайтиради. Бу тиббий ёрдам сифатини оширади, айниқса замонавий ташхис усулларига чекланган кириш шароитида ва беморлар учун прогнозни яхшилашга имкон беради. Иқтисодий самарадорлиги: ЭБКГ ташхисида ESR1 генининг rs2228480 ва eNOS генидаги Glu298Asp ген полиморфизмидан фойдаланиш қиммат визуализация усулларига харажатларни камайтириш ҳисобига 178 нафар бемор учун умумий 3500000 сўм иқтисод қилиш имконини берган. Хулоса: ЭБКГ ташхисида ESR1 генининг rs2228480 ва eNOS генидаги Glu298Asp ген полиморфизмидан фойдаланиш эндометрийнинг безли кистоз гиперплазиясининг предиктив ташхисини яратиш имконини берган ва ушбу технологияни жорий этиш оптимал даволаш тактикасини ўз вақтида танлашга, ҳамда гипердиагностика ва ташхис қўйишдаги кечикиш хавфини камайтириш ҳисобига бир бемор учун 243000 сўм иқтисод қилиш имконини берган.

Yangiliklarga obuna bo‘lish