Ташева Феруза Олимджоновнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Бронхиал астма ва сурункали обструктив ўпка касаллиги кесишмасида ўнг юрак қисмлари ремодуляциянинг иммунобиокимёвий маркёрлари» 14.00.36 – Аллергология ва иммунология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2024.4.PhD/Tib5260.
Илмий раҳбар: Хамдамов Бахтиер Зарипович, тиббиёт фанлари доктори (DSc), профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Абу Али ибн Сино номидаги Бухоро давлат тиббиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Иммунология ва инсон геномикаси институти, DSc.02/30.12.2019.Tib.50.01.
Расмий оппонентлар: Зиядуллаев Шухрат Худайбердиевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Кенжаев Мажид Латипович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Тошкент тиббиёт университети.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: бронхиал астма ва сурункали обструктив ўпка касаллиги кесишмасида ўнг юрак қисмлари ремодуляциясининг иммунобиокимёвий маркёрларини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор ўпка гемодинамикаси ва юракнинг ўнг бўлимлари морфометрик ўзгаришлари бронхиал астма ва ўпканинг сурункали обструктив касалликлари алоҳида учраганидагига нисбатан бронхиал астма ва сурункали обструктив ўпка касаллиги кесишмасида бўлган беморларда кўпроқ учраши ушбу касалликни оғирроқ кечишига сабаб бўлиши исботланган;
илк бор IFN-y миқдорининг ишонарли паст кўрсаткичлари фонида бронхиал астмада IL-4 ва IL-17, ўпканинг сурункали обструктив касаллигида IL-18, бронхиал астма ва ўпканинг сурункали обструктив касаллиги кесишувида TNFa миқдорларининг юқори бўлиши бронхлар обструкцияси ва қон томир интимасининг ремоделланишувига сабаб бўлиши аниқланган;
илк бор ўпка гипертензиясининг ривожланиши ва прогрессияланишига бронхиал астма, ўпканинг сурункали обструктив касаллиги ва бронхиал астма ва сурункали обструктив ўпка касаллиги кесишмасида C-реактив оқсил (CРО), фибриноген, NT-proBNP ва эндотелин-1 (ЭН1) каби яллиғланиш маркёрлар миқдорларининг кескин ортиши сабаб бўлиши аниқланган;
илк бор бронхиал астма ва сурункали обструктив ўпка касаллиги кесишмасида ўпка гипертензияси ривожланган беморларда IL-4 ва INFy билан ўртача салбий боғлиқлик фонида проатероген цитокинлар - IL-17A, IL-18, TNFα ва ПЗЛП, NT-proBNP ва ЭН1 ўртасида ўртача ижобий корреляцион боғлиқликлар аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий этилиши.
Бронхиал астма ва сурункали обструктив ўпка касаллиги кесишмасида ўнг юрак қисмлари ремодуляциясининг иммунобиокимёвий маркёрларини аниқлаш бўйича олинган илмий натижалари асосида:
биринчи илмий янгилик: илк бор ўпка гемодинамикаси ва юракнинг ўнг бўлимлари морфометрик ўзгаришлари бронхиал астма ва ўпканинг сурункали обструктив касалликлари алоҳида учраганидагига нисбатан бронхиал астма ва сурункали обструктив ўпка касаллиги кесишмасида бўлган беморларда кўпроқ учраши ушбу касалликни оғирроқ кечишига сабаб бўлиши исботланганлиги бўйича «Бронхиал астма ва сурункали обструктив ўпка касаллигининг кесишуви бўлган беморлар ўпка гипертензиясида иммунологик маркёрларнинг ташхисий аҳамияти» услубий тавсияномаси ишлаб чиқилган (Бухоро давлат тиббиёт институти Эксперт кенгашининг 2024 йил 01 июлдаги 24-m/020-сонли маълумотномаси). Мазкур таклифлар Республика ихтисослаштирилган кардиология илмий-амалий тиббиёт маркази Бухоро вилоят минтақавий филиали бўйича 25.09.2024 йилдаги № 01-34 сонли хамда Бухоро вилоят фтизиатрия ва пулмонология маркази бўйича 21.09.2025 йилдаги № 81-сонли буйруқлари билан амалиётларига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги хузуридаги илмий техник кенгашининг 2025 йил 12 апрелдаги 000070-сонли хулосаси); ижтимоий самарадорлиги: илмий натижаларни клиник амалиётга жорий этилиши бронхиал астма ва сурункали обструктив ўпка касаллигининг кесишувини эрта ташхислаш, даволаш тактикасини оптималлаштириш, ногиронлик даражасини пасайтириш, асоратлар холатини камайтириш ва ҳаёт сифатини яхшилашга имкон яратади; иқтисодий самарадорлиги: илмий натижаларнинг Республика ихтисослаштирилган кардиология илмий-амалий тиббиёт маркази Бухоро вилоят минтақавий филиали хамда Бухоро вилоят фтизиатрия ва пулмонология маркази амалий фаолиятларига жорий этилиши бронхиал астма ва сурункали обструктив ўпка касаллигининг кесишуви бўлган беморлар ўпка гипертензиясида таклиф этилган усулларни қўллаш иммунологик маркёрларни миқдор ўзгаришларига кўра ўпка гипертензияси ривожланишини ўз вақтида аниқлаш ва даволаш усулларини оптималлаштириш орқали ҳар бир нафар беморга нисбатан сарфланган маблағнинг 500000 сўмгача тежашга ва касалхонага ётиш муддатини қисқартишга имкон яратади; хулоса: ўпка гемодинамикаси ва юракнинг ўнг бўлимлари морфометрик ўзгаришлари бронхиал астма ва ўпканинг сурункали обструктив касалликлари алоҳида учраганидагига нисбатан бронхиал астма ва сурункали обструктив ўпка касаллиги кесишмасида бўлган беморларда кўпроқ учраши ушбу касалликни оғирроқ кечишига сабаб бўлиши асосланган;
иккинчи илмий янгилик: илк бор IFNy миқдорининг ишонарли паст кўрсаткичлари фонида бронхиал астмада IL-4 ва IL-17, ўпканинг сурункали обструктив касаллигида IL-18, бронхиал астма ва ўпканинг сурункали обструктив касаллиги кесишувида TNFa миқдорларининг юқори бўлиши бронхлар обструкцияси ва қон томир интимасининг ремоделланишувига сабаб бўлиши аниқланганлиги бўйича «Бронхиал астма ва сурункали обструктив ўпка касаллигининг кесишуви бўлган беморлар ўпка гипертензиясида иммунологик маркёрларнинг ташхисий аҳамияти» услубий тавсияномаси ишлаб чиқилган (Бухоро давлат тиббиёт институти Эксперт кенгашининг 2024 йил 01 июлдаги 24-m/020-сонли маълумотномаси). Мазкур таклифлар Республика ихтисослаштирилган кардиология илмий-амалий тиббиёт маркази Бухоро вилоят минтақавий филиали бўйича 25.09.2024 йилдаги № 01-34 сонли хамда Бухоро вилоят фтизиатрия ва пулмонология маркази бўйича 21.09.2025 йилдаги № 81-сонли буйруқлари билан амалиётларига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги хузуридаги илмий техник кенгашининг 2025 йил 12 апрелдаги 000070-сонли хулосаси); ижтимоий самарадорлиги: илмий натижаларни клиник амалиётга жорий этилиши бронхиал астма ва сурункали обструктив ўпка касаллигининг кесишувини эрта ташхислаш, даволаш тактикасини оптималлаштириш, ногиронлик даражасини пасайтириш, асоратлар холатини камайтириш ва ҳаёт сифатини яхшилашга имкон яратади; иқтисодий самарадорлиги: илмий натижаларнинг Республика ихтисослаштирилган кардиология илмий-амалий тиббиёт маркази Бухоро вилоят минтақавий филиали хамда Бухоро вилоят фтизиатрия ва пулмонология маркази амалий фаолиятларига жорий этилиши бронхиал астма ва сурункали обструктив ўпка касаллигининг кесишуви бўлган беморлар ўпка гипертензиясида таклиф этилган усулларни қўллаш иммунологик маркёрларни миқдор ўзгаришларига кўра ўпка гипертензияси ривожланишини ўз вақтида аниқлаш ва даволаш усулларини оптималлаштириш орқали ҳар бир нафар беморга нисбатан сарфланган маблағнинг 500000 сўмгача тежашга ва касалхонага ётиш муддатини қисқартишга имкон яратади; хулоса: IFNy миқдорининг ишонарли паст кўрсаткичлари фонида бронхиал астмада IL-4 ва IL-17, ўпканинг сурункали обструктив касаллигида IL-18, бронхиал астма ва ўпканинг сурункали обструктив касаллиги кесишувида TNFa миқдорларининг юқори бўлиши бронхлар обструкцияси ва қон томир интимасининг ремоделланишувига сабаб бўлиши асосланган;
учинчи илмий янгилик: илк бор ўпка гипертензиясининг ривожланиши ва прогрессияланишига бронхиал астма, ўпканинг сурункали обструктив касаллиги ва бронхиал астма ва сурункали обструктив ўпка касаллиги кесишмасида C-реактив оқсил (CРО), фибриноген, NT-proBNP ва эндотелин-1 (ЭН1) каби яллиғланиш маркёрлар миқдорларининг кескин ортиши сабаб бўлиши аниқланганлиги бўйича «Бронхиал астма ва сурункали обструктив ўпка касаллигининг кесишуви бўлган беморлар ўпка гипертензиясида иммунологик маркёрларнинг ташхисий аҳамияти» услубий тавсияномаси ишлаб чиқилган (Бухоро давлат тиббиёт институти Эксперт кенгашининг 2024 йил 01 июлдаги 24-m/020-сонли маълумотномаси). Мазкур таклифлар Республика ихтисослаштирилган кардиология илмий-амалий тиббиёт маркази Бухоро вилоят минтақавий филиали бўйича 25.09.2024 йилдаги № 01-34 сонли хамда Бухоро вилоят фтизиатрия ва пулмонология маркази бўйича 21.09.2025 йилдаги № 81-сонли буйруқлари билан амалиётларига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги хузуридаги илмий техник кенгашининг 2025 йил 12 апрелдаги 000070-сонли хулосаси); ижтимоий самарадорлиги: илмий натижаларни клиник амалиётга жорий этилиши бронхиал астма ва сурункали обструктив ўпка касаллигининг кесишувини эрта ташхислаш, даволаш тактикасини оптималлаштириш, ногиронлик даражасини пасайтириш, асоратлар холатини камайтириш ва ҳаёт сифатини яхшилашга имкон яратади; иқтисодий самарадорлиги: илмий натижаларнинг Республика ихтисослаштирилган кардиология илмий-амалий тиббиёт маркази Бухоро вилоят минтақавий филиали хамда Бухоро вилоят фтизиатрия ва пулмонология маркази амалий фаолиятларига жорий этилиши бронхиал астма ва сурункали обструктив ўпка касаллигининг кесишуви бўлган беморлар ўпка гипертензиясида таклиф этилган усулларни қўллаш иммунологик маркёрларни миқдор ўзгаришларига кўра ўпка гипертензияси ривожланишини ўз вақтида аниқлаш ва даволаш усулларини оптималлаштириш орқали ҳар бир нафар беморга нисбатан сарфланган маблағнинг 500000 сўмгача тежашга ва касалхонага ётиш муддатини қисқартишга имкон яратади; хулоса: ўпка гипертензиясининг ривожланиши ва прогрессияланишига бронхиал астма, ўпканинг сурункали обструктив касаллиги ва бронхиал астма ва сурункали обструктив ўпка касаллиги кесишмасида C-реактив оқсил (CРО), фибриноген, NT-proBNP ва эндотелин-1 (ЭН1) каби яллиғланиш маркёрлар миқдорларининг кескин ортиши сабаб бўлиши асосланган;
тўртинчи илмий янгилик: илк бор бронхиал астма ва сурункали обструктив ўпка касаллиги кесишмасида ўпка гипертензияси ривожланган беморларда IL-4 ва INFy билан ўртача салбий боғлиқлик фонида проатероген цитокинлар - IL-17A, IL-18, TNFα ва ПЗЛП, NT-proBNP ва ЭН1 ўртасида ўртача ижобий корреляцион боғлиқликлар аниқланганлиги бўйича «Бронхиал астма ва сурункали обструктив ўпка касаллигининг кесишуви бўлган беморлар ўпка гипертензиясида иммунологик маркёрларнинг ташхисий аҳамияти» услубий тавсияномаси ишлаб чиқилган (Бухоро давлат тиббиёт институти Эксперт кенгашининг 2024 йил 01 июлдаги 24-m/020-сонли маълумотномаси). Мазкур таклифлар Республика ихтисослаштирилган кардиология илмий-амалий тиббиёт маркази Бухоро вилоят минтақавий филиали бўйича 25.09.2024 йилдаги № 01-34 сонли хамда Бухоро вилоят фтизиатрия ва пулмонология маркази бўйича 21.09.2025 йилдаги № 81-сонли буйруқлари билан амалиётларига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги хузуридаги илмий техник кенгашининг 2025 йил 12 апрелдаги 000070-сонли хулосаси); ижтимоий самарадорлиги: илмий натижаларни клиник амалиётга жорий этилиши бронхиал астма ва сурункали обструктив ўпка касаллигининг кесишувини эрта ташхислаш, даволаш тактикасини оптималлаштириш, ногиронлик даражасини пасайтириш, асоратлар холатини камайтириш ва ҳаёт сифатини яхшилашга имкон яратади; иқтисодий самарадорлиги: илмий натижаларнинг Республика ихтисослаштирилган кардиология илмий-амалий тиббиёт маркази Бухоро вилоят минтақавий филиали хамда Бухоро вилоят фтизиатрия ва пулмонология маркази амалий фаолиятларига жорий этилиши бронхиал астма ва сурункали обструктив ўпка касаллигининг кесишуви бўлган беморлар ўпка гипертензиясида таклиф этилган усулларни қўллаш иммунологик маркёрларни миқдор ўзгаришларига кўра ўпка гипертензияси ривожланишини ўз вақтида аниқлаш ва даволаш усулларини оптималлаштириш орқали ҳар бир нафар беморга нисбатан сарфланган маблағнинг 500000 сўмгача тежашга ва касалхонага ётиш муддатини қисқартишга имкон яратади; хулоса: бронхиал астма ва сурункали обструктив ўпка касаллиги кесишмасида ўпка гипертензияси ривожланган беморларда IL-4 ва INFy билан ўртача салбий боғлиқлик фонида проатероген цитокинлар - IL-17A, IL-18, TNFα ва ПЗЛП, NT-proBNP ва ЭН1 ўртасида ўртача ижобий корреляцион боғлиқликлар асосланган.