Tasheva Feruza Olimdjonovnaning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «Bronxial astma va surunkali obstruktiv o‘pka kasalligi kesishmasida o‘ng yurak qismlari remodulyasiyaning immunobiokimyoviy markyorlari» 14.00.36 – Allergologiya va immunologiya (tibbiyot fanlari). 
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2024.4.PhD/Tib5260.
Ilmiy rahbar: Xamdamov Baxtier Zaripovich, tibbiyot fanlari doktori (DSc), professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Abu Ali ibn Sino nomidagi Buxoro davlat tibbiyot instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: Immunologiya va inson genomikasi instituti, DSc.02/30.12.2019.Tib.50.01.
Rasmiy opponentlar: Ziyadullaev Shuxrat Xudayberdievich, tibbiyot fanlari doktori, professor; Kenjaev Majid Latipovich, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Yetakchi tashkilot: Toshkent tibbiyot universiteti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: bronxial astma va surunkali obstruktiv o‘pka kasalligi kesishmasida o‘ng yurak qismlari remodulyasiyasining immunobiokimyoviy markyorlarini aniqlashdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
ilk bor o‘pka gemodinamikasi va yurakning o‘ng bo‘limlari morfometrik o‘zgarishlari bronxial astma va o‘pkaning surunkali obstruktiv kasalliklari alohida uchraganidagiga nisbatan bronxial astma va surunkali obstruktiv o‘pka kasalligi kesishmasida bo‘lgan bemorlarda ko‘proq uchrashi ushbu kasallikni og‘irroq kechishiga sabab bo‘lishi isbotlangan;
ilk bor IFN-y miqdorining ishonarli past ko‘rsatkichlari fonida bronxial astmada IL-4 va IL-17, o‘pkaning surunkali obstruktiv kasalligida IL-18, bronxial astma va o‘pkaning surunkali obstruktiv kasalligi kesishuvida  TNFa miqdorlarining yuqori bo‘lishi bronxlar obstruksiyasi va qon tomir intimasining remodellanishuviga sabab bo‘lishi aniqlangan;
ilk bor o‘pka gipertenziyasining rivojlanishi va progressiyalanishiga bronxial astma, o‘pkaning surunkali obstruktiv kasalligi va bronxial astma va surunkali obstruktiv o‘pka kasalligi kesishmasida C-reaktiv oqsil (CRO), fibrinogen, NT-proBNP va endotelin-1 (EN1) kabi yallig‘lanish markyorlar miqdorlarining keskin ortishi sabab bo‘lishi aniqlangan;
ilk bor bronxial astma va surunkali obstruktiv o‘pka kasalligi kesishmasida o‘pka gipertenziyasi rivojlangan bemorlarda IL-4 va  INFy bilan o‘rtacha salbiy bog‘liqlik fonida proaterogen sitokinlar - IL-17A, IL-18, TNFα va PZLP, NT-proBNP va EN1 o‘rtasida o‘rtacha ijobiy korrelyasion bog‘liqliklar aniqlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy etilishi. 
Bronxial astma va surunkali obstruktiv o‘pka kasalligi kesishmasida o‘ng yurak qismlari remodulyasiyasining immunobiokimyoviy markyorlarini aniqlash bo‘yicha olingan ilmiy natijalari asosida:
birinchi ilmiy yangilik: ilk bor o‘pka gemodinamikasi va yurakning o‘ng bo‘limlari morfometrik o‘zgarishlari bronxial astma va o‘pkaning surunkali obstruktiv kasalliklari alohida uchraganidagiga nisbatan bronxial astma va surunkali obstruktiv o‘pka kasalligi kesishmasida bo‘lgan bemorlarda ko‘proq uchrashi ushbu kasallikni og‘irroq kechishiga sabab bo‘lishi isbotlanganligi bo‘yicha «Bronxial astma va surunkali obstruktiv o‘pka kasalligining kesishuvi bo‘lgan bemorlar o‘pka gipertenziyasida immunologik markyorlarning tashxisiy ahamiyati» uslubiy tavsiyanomasi ishlab chiqilgan (Buxoro davlat tibbiyot instituti Ekspert kengashining 2024 yil 01 iyuldagi 24-m/020-sonli ma’lumotnomasi). Mazkur takliflar Respublika ixtisoslashtirilgan kardiologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazi Buxoro viloyat mintaqaviy filiali bo‘yicha 25.09.2024 yildagi № 01-34 sonli xamda Buxoro viloyat ftiziatriya va pulmonologiya markazi bo‘yicha 21.09.2025 yildagi № 81-sonli buyruqlari bilan amaliyotlariga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi xuzuridagi ilmiy texnik kengashining 2025 yil 12 apreldagi 000070-sonli xulosasi); ijtimoiy samaradorligi: ilmiy natijalarni klinik amaliyotga joriy etilishi bronxial astma va surunkali obstruktiv o‘pka kasalligining kesishuvini erta tashxislash, davolash taktikasini optimallashtirish, nogironlik darajasini pasaytirish,  asoratlar xolatini kamaytirish va hayot sifatini yaxshilashga imkon yaratadi; iqtisodiy samaradorligi: ilmiy natijalarning Respublika ixtisoslashtirilgan kardiologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazi Buxoro viloyat mintaqaviy filiali xamda Buxoro viloyat ftiziatriya va pulmonologiya markazi amaliy faoliyatlariga joriy etilishi bronxial astma va surunkali obstruktiv o‘pka kasalligining kesishuvi bo‘lgan bemorlar o‘pka gipertenziyasida taklif etilgan usullarni qo‘llash immunologik markyorlarni miqdor o‘zgarishlariga ko‘ra o‘pka gipertenziyasi rivojlanishini o‘z vaqtida aniqlash va davolash usullarini optimallashtirish orqali har bir nafar bemorga nisbatan sarflangan mablag‘ning 500000 so‘mgacha tejashga va kasalxonaga yotish muddatini qisqartishga imkon yaratadi; xulosa: o‘pka gemodinamikasi va yurakning o‘ng bo‘limlari morfometrik o‘zgarishlari bronxial astma va o‘pkaning surunkali obstruktiv kasalliklari alohida uchraganidagiga nisbatan bronxial astma va surunkali obstruktiv o‘pka kasalligi kesishmasida bo‘lgan bemorlarda ko‘proq uchrashi ushbu kasallikni og‘irroq kechishiga sabab bo‘lishi asoslangan;
ikkinchi ilmiy yangilik: ilk bor IFNy miqdorining ishonarli past ko‘rsatkichlari fonida bronxial astmada IL-4 va IL-17, o‘pkaning surunkali obstruktiv kasalligida IL-18, bronxial astma va o‘pkaning surunkali obstruktiv kasalligi kesishuvida TNFa miqdorlarining yuqori bo‘lishi bronxlar obstruksiyasi va qon tomir intimasining remodellanishuviga sabab bo‘lishi aniqlanganligi  bo‘yicha  «Bronxial astma va surunkali obstruktiv o‘pka kasalligining kesishuvi bo‘lgan bemorlar o‘pka gipertenziyasida immunologik markyorlarning tashxisiy ahamiyati» uslubiy tavsiyanomasi ishlab chiqilgan (Buxoro davlat tibbiyot instituti Ekspert kengashining 2024 yil 01 iyuldagi 24-m/020-sonli ma’lumotnomasi). Mazkur takliflar Respublika ixtisoslashtirilgan kardiologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazi Buxoro viloyat mintaqaviy filiali bo‘yicha 25.09.2024 yildagi № 01-34 sonli xamda Buxoro viloyat ftiziatriya va pulmonologiya markazi bo‘yicha 21.09.2025 yildagi № 81-sonli buyruqlari bilan amaliyotlariga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi xuzuridagi ilmiy texnik kengashining 2025 yil 12 apreldagi 000070-sonli xulosasi); ijtimoiy samaradorligi: ilmiy natijalarni klinik amaliyotga joriy etilishi bronxial astma va surunkali obstruktiv o‘pka kasalligining kesishuvini erta tashxislash, davolash taktikasini optimallashtirish, nogironlik darajasini pasaytirish,  asoratlar xolatini kamaytirish va hayot sifatini yaxshilashga imkon yaratadi; iqtisodiy samaradorligi: ilmiy natijalarning Respublika ixtisoslashtirilgan kardiologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazi Buxoro viloyat mintaqaviy filiali xamda Buxoro viloyat ftiziatriya va pulmonologiya markazi amaliy faoliyatlariga joriy etilishi bronxial astma va surunkali obstruktiv o‘pka kasalligining kesishuvi bo‘lgan bemorlar o‘pka gipertenziyasida taklif etilgan usullarni qo‘llash immunologik markyorlarni miqdor o‘zgarishlariga ko‘ra o‘pka gipertenziyasi rivojlanishini o‘z vaqtida aniqlash va davolash usullarini optimallashtirish orqali har bir nafar bemorga nisbatan sarflangan mablag‘ning 500000 so‘mgacha tejashga va kasalxonaga yotish muddatini qisqartishga imkon yaratadi; xulosa: IFNy miqdorining ishonarli past ko‘rsatkichlari fonida bronxial astmada IL-4 va IL-17, o‘pkaning surunkali obstruktiv kasalligida IL-18, bronxial astma va o‘pkaning surunkali obstruktiv kasalligi kesishuvida TNFa miqdorlarining yuqori bo‘lishi bronxlar obstruksiyasi va qon tomir intimasining remodellanishuviga sabab bo‘lishi asoslangan;
uchinchi ilmiy yangilik: ilk bor o‘pka gipertenziyasining rivojlanishi va progressiyalanishiga bronxial astma, o‘pkaning surunkali obstruktiv kasalligi va bronxial astma va surunkali obstruktiv o‘pka kasalligi kesishmasida C-reaktiv oqsil (CRO), fibrinogen, NT-proBNP va endotelin-1 (EN1) kabi yallig‘lanish markyorlar miqdorlarining keskin ortishi sabab bo‘lishi aniqlanganligi bo‘yicha  «Bronxial astma va surunkali obstruktiv o‘pka kasalligining kesishuvi bo‘lgan bemorlar o‘pka gipertenziyasida immunologik markyorlarning tashxisiy ahamiyati» uslubiy tavsiyanomasi ishlab chiqilgan (Buxoro davlat tibbiyot instituti Ekspert kengashining 2024 yil 01 iyuldagi 24-m/020-sonli ma’lumotnomasi). Mazkur takliflar Respublika ixtisoslashtirilgan kardiologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazi Buxoro viloyat mintaqaviy filiali bo‘yicha 25.09.2024 yildagi № 01-34 sonli xamda Buxoro viloyat ftiziatriya va pulmonologiya markazi bo‘yicha 21.09.2025 yildagi № 81-sonli buyruqlari bilan amaliyotlariga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi xuzuridagi ilmiy texnik kengashining 2025 yil 12 apreldagi 000070-sonli xulosasi); ijtimoiy samaradorligi: ilmiy natijalarni klinik amaliyotga joriy etilishi bronxial astma va surunkali obstruktiv o‘pka kasalligining kesishuvini erta tashxislash, davolash taktikasini optimallashtirish, nogironlik darajasini pasaytirish, asoratlar xolatini kamaytirish va hayot sifatini yaxshilashga imkon yaratadi; iqtisodiy samaradorligi: ilmiy natijalarning Respublika ixtisoslashtirilgan kardiologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazi Buxoro viloyat mintaqaviy filiali xamda Buxoro viloyat ftiziatriya va pulmonologiya markazi amaliy faoliyatlariga joriy etilishi bronxial astma va surunkali obstruktiv o‘pka kasalligining kesishuvi bo‘lgan bemorlar o‘pka gipertenziyasida taklif etilgan usullarni qo‘llash immunologik markyorlarni miqdor o‘zgarishlariga ko‘ra o‘pka gipertenziyasi rivojlanishini o‘z vaqtida aniqlash va davolash usullarini optimallashtirish orqali har bir nafar bemorga nisbatan sarflangan mablag‘ning 500000 so‘mgacha tejashga va kasalxonaga yotish muddatini qisqartishga imkon yaratadi; xulosa: o‘pka gipertenziyasining rivojlanishi va progressiyalanishiga bronxial astma, o‘pkaning surunkali obstruktiv kasalligi va bronxial astma va surunkali obstruktiv o‘pka kasalligi kesishmasida C-reaktiv oqsil (CRO), fibrinogen, NT-proBNP va endotelin-1 (EN1) kabi yallig‘lanish markyorlar miqdorlarining keskin ortishi sabab bo‘lishi asoslangan;
to‘rtinchi ilmiy yangilik: ilk bor bronxial astma va surunkali obstruktiv o‘pka kasalligi kesishmasida o‘pka gipertenziyasi rivojlangan bemorlarda IL-4 va  INFy bilan o‘rtacha salbiy bog‘liqlik fonida proaterogen sitokinlar - IL-17A, IL-18, TNFα va PZLP, NT-proBNP va EN1 o‘rtasida o‘rtacha ijobiy korrelyasion bog‘liqliklar aniqlanganligi bo‘yicha «Bronxial astma va surunkali obstruktiv o‘pka kasalligining kesishuvi bo‘lgan bemorlar o‘pka gipertenziyasida immunologik markyorlarning tashxisiy ahamiyati» uslubiy tavsiyanomasi ishlab chiqilgan (Buxoro davlat tibbiyot instituti Ekspert kengashining 2024 yil 01 iyuldagi 24-m/020-sonli ma’lumotnomasi). Mazkur takliflar Respublika ixtisoslashtirilgan kardiologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazi Buxoro viloyat mintaqaviy filiali bo‘yicha 25.09.2024 yildagi № 01-34 sonli xamda Buxoro viloyat ftiziatriya va pulmonologiya markazi bo‘yicha 21.09.2025 yildagi № 81-sonli buyruqlari bilan amaliyotlariga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi xuzuridagi ilmiy texnik kengashining 2025 yil 12 apreldagi 000070-sonli xulosasi); ijtimoiy samaradorligi: ilmiy natijalarni klinik amaliyotga joriy etilishi bronxial astma va surunkali obstruktiv o‘pka kasalligining kesishuvini erta tashxislash, davolash taktikasini optimallashtirish, nogironlik darajasini pasaytirish, asoratlar xolatini kamaytirish va hayot sifatini yaxshilashga imkon yaratadi; iqtisodiy samaradorligi: ilmiy natijalarning Respublika ixtisoslashtirilgan kardiologiya ilmiy-amaliy tibbiyot markazi Buxoro viloyat mintaqaviy filiali xamda Buxoro viloyat ftiziatriya va pulmonologiya markazi amaliy faoliyatlariga joriy etilishi bronxial astma va surunkali obstruktiv o‘pka kasalligining kesishuvi bo‘lgan bemorlar o‘pka gipertenziyasida taklif etilgan usullarni qo‘llash immunologik markyorlarni miqdor o‘zgarishlariga ko‘ra o‘pka gipertenziyasi rivojlanishini o‘z vaqtida aniqlash va davolash usullarini optimallashtirish orqali har bir nafar bemorga nisbatan sarflangan mablag‘ning 500000 so‘mgacha tejashga va kasalxonaga yotish muddatini qisqartishga imkon yaratadi; xulosa: bronxial astma va surunkali obstruktiv o‘pka kasalligi kesishmasida o‘pka gipertenziyasi rivojlangan bemorlarda IL-4 va INFy bilan o‘rtacha salbiy bog‘liqlik fonida proaterogen sitokinlar - IL-17A, IL-18, TNFα va PZLP, NT-proBNP va EN1 o‘rtasida o‘rtacha ijobiy korrelyasion bog‘liqliklar asoslangan.