Икрамова Камола Шавкатовнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертация ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «Ёш оилаларда эр-хотин ўртасидаги зиддиятлар профилактикасининг ижтимоий-психологик жиҳатлари », 19.00.05 – Ижтимоий психология. Этнопсихология (психология фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.1.PhD/P331.
Илмий раҳбар: Исмаилова Раъно Нураевна, психология фанлари номзоди, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: «Оила ва гендер» илмий-тадқиқот институти
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Ўзбекистон миллий педагогика университети, PhD.03/30.12.2021.P.26.02.
Расмий оппонентлар: Каримова Васила Маманосировна, психология фанлари доктори, профессор; Каримов Холмурод Каримович, психология фанлари номзоди, профессор.
Етакчи ташкилот: Тошкент давлат шарқшунослик университети
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: йош оилаларда ер-хотин ўртасидаги зиддийатлар намоён бўлишининг ижтимоий-рсихологик жиҳатларини ўрганиш асосида низоли ҳолатларнинг олдини олишга оид амалий усулларни такомиллаштириш бўйича таклифлар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
йош оилада зиддийатлар ижтимоий-рсихологик детерминантларга боғлиқ ҳолда намойон бўлиши натижасида оилавий муҳитнинг носоғломлиги, адаптацион инқирозлар динамикаси, ҳайотий тажрибанинг йетишмаслиги, ижтимоий ролларни функсионал бажаришда вақт камлигининг фаол ифодаланиши сабабли ер-хотинлар шахсида низолашувчанлик хусусийатлари йетакчи психологик детерминант бўлиши далилланган;
шахснинг низоли вазиятларга мойиллик хусусиятлари зиддиятлар билан таъсирлашув жараёнларига мувофиқ, конфликтли ҳолатларда турмуш ўртоғининг манфаатларини ҳурмат қилмаслик, баҳс-мунозарадан қайтмасликнинг устун келишига кўра низоли хулқ-атвор шаклларидан «ҳамкорлик», «муросалилик»нинг кучайтирилиши орқали ёш эр-хотинлар ўртасида келишмовчиликларнинг психологик превенсияси далилланган;
оилавий муносабатлар циклида ёш эр-хотинлар орасидаги зиддиятларнинг агрессивлик даражалари билан боғлиқ равишда намоён бўлишига кўра, салбий ҳиссиётларини психолингвистик ифодалаш, турмуш ўртоғига нисбатан вербал агрессия, ўз фикрида статик туриб олиш, ўзгаларга нисбатан нонконформизмни намён этиш орқали низоли ҳолатларнинг «билвосита агрессия», «негативизм» компонентлари билан устувор коррелят характерига эга эканлиги исботланган;
ҳаётий мазмун йўналганлигидаги тафовутларнинг зиддиятлар юзага келишига таъсири натижасида эр-хотинлар феъл-атворининг ўзаро номутаносиблиги, қарашлардаги дифференциаллик ижтимоий ва маънавий йўналганликнинг намоён бўлишига қарама-қарши пропорсионаллиги туфайли ёш оилаларда моддий мотивлар ва қадриятларнинг трансформациясининг «пулга нисбатан муносабатларнинг мос келмаслиги» билан адекват ривожланиши асосланилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши: Ёш оилада эр-хотин ўртасидаги зиддиятларнинг олдини олишнинг ижтимоий-психологик жиҳатларига оид муаммони тадқиқ этиш натижасида:
йош оилада зиддийатлар ижтимоий-рсихологик детерминантларга боғлиқ ҳолда намойон бўлиши натижасида оилавий муҳитнинг носоғломлиги, адаптацион инқирозлар динамикаси, ҳайотий тажрибанинг йетишмаслиги, ижтимоий ролларни функсионал бажаришда вақт камлигининг фаол ифодаланиши сабабли ер-хотинлар шахсида низолашувчанлик хусусийатлари йетакчи психологик детерминант бўлиши далилланишига доир хулосалар Ўзбекистон миллий педагогика университети ҳузуридаги Рсихологийа ўқув-илмий марказининг 2024-йил 7-октябрдаги ПМ-231-сон буйруғи билан «Ижтимоий психология. Этнопсихология» ва «Оила психологияси» модулига киритилган (Ўзбекистон миллий педагогика университети ҳузуридаги Рсихологийа ўқув-илмий марказининг 2024-йил 8-октябрдаги ПМ-231а-сон маълумотномаси). Натижада адаптацион инқирозлар динамикаси, ҳайотий тажрибанинг йетишмаслиги, ижтимоий ролларни функсионал бажаришда вақт камлигининг фаол ифодаланиши сабабли ер-хотинлар шахсида низолашувчанлик хусусийатлари етакчи ўрин тутишини таҳлил этишга шароит яратилган;
шахснинг низоли вазиятларга мойиллик хусусиятлари зиддиятлар билан таъсирлашув жараёнларига мувофиқ, конфликтли ҳолатларда турмуш ўртоғининг манфаатларини ҳурмат қилмаслик, баҳс-мунозарадан қайтмасликнинг устун келишига кўра низоли хулқ-атвор шаклларидан «ҳамкорлик», «муросалилик»нинг кучайтирилиши орқали ёш эр-хотинлар ўртасида келишмовчиликларнинг психологик превенсияси далилланган хулосалар Ўзбекистон миллий педагогика университети ҳузуридаги Рсихологийа ўқув-илмий марказининг 2024-йил 7-октябрдаги ПМ-231-сон буйруғи билан «Ижтимоий психология. Этнопсихология» ва «Оила психологияси» модулига киритилган (Ўзбекистон миллий педагогика университети ҳузуридаги Рсихологийа ўқув-илмий марказининг 2024-йил 8-октябрдаги ПМ-231а-сон маълумотномаси). Натижада низоли вазиятларга мойиллик хусусиятлари зиддиятлар билан таъсирлашув жараёнларига мувофиқ, конфликтли ҳолатларда турмуш ўртоғининг манфаатларини ҳурмат қилмаслик, баҳс-мунозарадан қайтмасликнинг устун келишига кўра низоли хулқ-атвор шаклларидан «ҳамкорлик», «муросалилик»нинг кучайтирилиши орқали ёш эр-хотинлар ўртасида келишмовчиликларнинг психологик превенсияси асосида тавсиялар ишлаб чиқилган;
оилавий муносабатлар циклида ёш эр-хотинлар орасидаги зиддиятларнинг агрессивлик даражалари билан боғлиқ равишда намоён бўлишига кўра, салбий ҳиссиётларини психолингвистик ифодалаш, турмуш ўртоғига нисбатан вербал агрессия, ўз фикрида статик туриб олиш, ўзгаларга нисбатан нонконформизмни намоён этиш орқали низоли ҳолатларнинг «билвосита агрессия», «негативизм» компонентлари билан устувор коррелят характерига эга эканлиги исботлашга оид таклифлар Ўзбекистон миллий педагогика университети ҳузуридаги Рсихологийа ўқув-илмий марказининг 2024-йил 7-октябрдаги ПМ-231-сон буйруғи билан «Ижтимоий психология. Этнопсихология» ва «Оила психологияси» модулига киритилган (Ўзбекистон миллий педагогика университети ҳузуридаги Рсихологийа ўқув-илмий марказининг 2024-йил 8-октябрдаги ПМ-231а-сон маълумотномаси). Натижада ёш эр-хотинлар орасидаги зиддиятларнинг агрессивлик даражалари билан боғлиқ равишда намоён бўлишига кўра, салбий ҳиссиётларини психолингвистик ифодалаш, турмуш ўртоғига нисбатан вербал агрессия, ўз фикрида статик туриб олиш, ўзгаларга нисбатан нонконформизмни намоён этиш орқали низоли ҳолатларнинг «билвосита агрессия», «негативизм» компонентлари билан устувор коррелят характерига эга эканлиги исботлашга оид таклифлар ишлаб чиқилган;
ҳаётий мазмун йўналганлигидаги тафовутларнинг зиддиятлар юзага келишига таъсири натижасида эр-хотинлар феъл-атворининг ўзаро номутаносиблиги, қарашлардаги дифференциаллик ижтимоий ва маънавий йўналганликнинг намоён бўлишига қарама-қарши пропорсионаллиги туфайли ёш оилаларда моддий мотивлар ва қадриятларнинг трансформациясининг «пулга нисбатан муносабатларнинг мос келмаслиги» билан адекват ривожланиши асосланилган Ўзбекистон миллий педагогика университети ҳузуридаги Рсихологийа ўқув-илмий марказининг 2024-йил 7-октябрдаги ПМ-231-сон буйруғи билан «Ижтимоий психология. Этнопсихология» ва «Оила психологияси» модулига киритилган (Ўзбекистон миллий педагогика университети ҳузуридаги Рсихологийа ўқув-илмий марказининг 2024-йил 8-октябрдаги ПМ-231а-сон маълумотномаси). Натижада ёш оилаларда моддий мотивлар ва қадриятларнинг етакчилиги «пулга нисбатан муносабатларнинг мос келмаслиги» билан уйғун ривожланишини таҳлил қилиш имкониятлари кўрсатиб берилган.