Ғаниев Жахонгир Маликовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I.Умумий маълумотлар
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Дисксимон ўзгравитасияланувчи системаларда майда масштабли тебраниш модалари ва уларнинг беқарорлиги масалалари”, 01.03.02 – Космос физикаси ва астрофизика (физика-математика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2024.3.PhD/FM1151
Илмий раҳбар: Нуритдинов Салахутдин Насритдинович, физика-математика фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Ўзбекистон Миллий университети
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон Миллий университети, DSc.03/05.05.2023.FM.01.18.
Расмий оппонетлар: Атамуротов Фарруҳ Шухратович, физика-математика фанлари доктори; Бурхонов Отабек Анваржонович, физика-математика фанлари номзоди.
Етакчи ташкилот: “ТИҚХММИ” Фундаментал ва амалий тадқиқотлар институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II.Тадқиқотнинг мақсади: Галактикамиз юлдузлар тарқоқ тўдалари (ЮТТ) ҳамда гигант молекуляр булутлари (ГМБ) махсус каталогларини тузиш ва уларнинг турли физик параметрлари орасида статистик тақдиқотларини ўтказиш, ЮТТ ларнинг классификасияларини уларнинг физик парметрлари асосида ишлаб чиқиш, ночизиқли ностационар моделлар фонида майда масштабли ҳам горизонтал ҳам вертикал тебранишларни тадқиқ қилиш.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
илк бор ностационар дисксимон коллапсланувчи моделлар гравитацион беқарорликлари майда масштабли горизонтал ва вертикал тебраниш модалари учун ҳисобланди;
илк бор ушбу олинган натижалар асосида Галактикамиз ЮТТ лари системасининг шаклланишига олиб келиши мумкин бўлган бошланғич шартлар коллапсланиш темпини характерловчи вириал параметрга боғлиқ ҳолда аниқланди;
янги анизотроп тезлик диаграммасига эга бўлган дисксимон ўзгравитасияланувчи системаларнинг ночизиқли ностационар тузилма модели қурилди ва унунг ёрдамида қатор НДТ лар топилди;
биринчи маротаба ЮТТ ва ГМБ лар кузатув маълумотлари статистик таҳлиллари асосида уларнинг алоҳида асосий физик характеристикалари орасидаги ўзаро эмпирик боғланишлар топилди, ЮТТ ларнинг асосий физик параметрлари ёрдамида уларни синфлаштириш амалга оширилди.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
янги қурилган ночизиқли ностационар тузилма модел асосида олинган натижалардан ЎзРФА Ядро физика институтининг Ф-ФА-2021-510 рақамли “Модификацияланган гравитация назарияси доирасида нейтрон юлдузлардаги ядро моддаларини тадқиқ этиш” мавзусидаги илмий-тадқиқот лойиҳаси доирасида, нейтрон юлдузлар атрофидаги ғалаёнларни тадқиқ қилишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси фанлар академиясининг 2025 йил 29 майдаги 2/1255-1318 сонли маълумотномаси). Натижада, нейтрон юлдузлар атрофидаги вертикал ғалаёнларниг механизмларини аниқлашга эришилган;
ностационар дисксимон коллапсланувчи модел ёрдамида ҳисобланган майда масштабли горизонтал тебраниш модаларининг натижаларидан ЎзРФА Ядро физика институтининг Ф-ФА-2021-510 рақамли “Модификацияланган гравитация назарияси доирасида нейтрон юлдузлардаги ядро моддаларини тадқиқ этиш” мавзусидаги илмий-тадқиқот лойиҳаси доирасида, нейтрон юлдузлар сиртидаги ғалаёнларни таҳлил қилишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси фанлар академиясининг 2025 йил 29 майдаги 2/1255-1318 сонли маълумотномаси). Ушбу натижаларнинг қўлланилиши нейтрон юлдузларнинг сиртида кузатилувчи тебранишлар табиатини тадқиқ қилишга имкон берган;
тузилган ЮТТ ва ГМБ лар каталоглари асосида олинган эмпирик боғланишлар ҳамда уларни синфлаштириш натижаларидан ЎзРФА Ядро физика институтининг Ф-ФА-2021-510 рақамли “Модификацияланган гравитация назарияси доирасида нейтрон юлдузлардаги ядро моддаларини тадқиқ этиш” мавзусидаги илмий-тадқиқот лойиҳасида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси фанлар академиясининг 2025 йил 29 майдаги 2/1255-1318 сонли маълумотномаси). Натижада, нейтрон юлдузларнинг физик параметрлари орасидаги эмпирик боғланишлар топилган ва уларни синфлаштириш амалга оширилган.