Эшонов Олим Шойимкуловичнинг
фан  доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси: «Бош мия ўткир травматик ва қон-томир касалликларининг иммунологик жиҳатлари ва уларнинг интенсив терапиядаги прогностик аҳамияти» ихтисослик шифри:14.00.36 – Аллергология ва иммунология, 14.00.37 – Анестезиология ва реаниматология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.3.DSc/Tib934.                                    
Илмий раҳбарлар: Абдурахманов Мамур Мустафаевич, тиббиёт фанлари доктори, 
профессор; Собиров Жўрабой Марифбаевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Абу Али Ибн Сино номидаги Бухоро давлат тиббиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Иммунология ва инсон геномикаси институти ҳузуридаги DSc.02/30.12.2019.Tib.50.01 рақамли кенгаш асосидаги бир марталик илмий кенгаш.
Расмий оппонентлар: Уразметова Моися Дмитриевна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Аскаров Тохир Аскарович, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Ибрагимов Нематжон Комилжонович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот:  акад. И.П. Павлов номидаги Биринчи Санкт-Петербург давлат тиббиёт  университети. 
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади бош мия ўткир травматик ва қон-томир касалликларининг иммунологик жиҳатлари ва уларнинг интенсив терапиядаги прогностик аҳамиятини аниқлашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор  биринчи сутка давомида оғир мия травматик ва геморрагик инсульт бўлган беморларда қон зардобида ва  орқа мия суюқлигида ҳам ИЛ-1β, ИЛ-6, ИЛ-8, ТНФ-α ва ИЛ-10 миқдорининг ортиши сабабли нейрояллиғланиш ва мия шиши ривожланиши аниқланган;
илк бор миянинг ўткир травматик ва қон-томир касалликлари бўлган беморларда орқа мия суюқлигидаги цитокинлар миқдори қон зардобидаги цитокинлар миқдорларидан ишонарли юқорилиги иммунитет тизимининг маҳаллий бирламчи реакцияси билан тўрғидан-тўғри боғлиқлиги аниқланган;
илк бор мия шишида лимфотроп таъсирга эга дори воситаларнинг тери остига субмастоид инъекциялари ва нейрояллиғланишга қарши даволашни қўлланилиши сабабли орқа мия  суюқлигининг эрта тозаланиши ва кўз туби ҳолатини меърлашувига олиб келиниши исботланган;
илк бор оғир травматик мия жароҳати ва геморрагик инсульт бўлган беморларда нейрояллиғланиш жараённинг ривожланишида яллиғланишга хос (ИЛ-1β, ИЛ-6, ИЛ-8, ТНФ-α) цитокинлар миқдорининг кескин ортиши Глазго шкаласи бўйича эс-ҳуш бузулишининг оғирлик даражалари келиб чиқишига сабаб бўлиши  аниқланган;
илк бор бош мия ўткир травматик жароҳати ва қон-томир касалликлари бўлган беморларда сегментядроли нейтрофилларнинг лимфоцитларга нисбат индекси (НЛНИ) ва клиник холатни ўзгариши яллиғланишга ҳос ИЛ-6 цитокин миқдорининг камайиши билан тўғри пропорционал боғлиқлиги  нейрояллиғланишга қарши терапиянинг муҳим ва ишончли индикатори эканлиги исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий этилиши. 
Бош мия ўткир травматик ва қон-томир касалликларининг иммунологик жиҳатлари ва уларнинг интенсив терапиядаги прогностик аҳамиятини аниқлаш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: илк бор  биринчи сутка давомида оғир мия травматик ва геморрагик инсульт бўлган беморларда қон зардобида ва  орқа мия суюқлигида ҳам ИЛ-1β, ИЛ-6, ИЛ-8, ТНФ-α ва ИЛ-10 миқдорининг ортиши сабабли нейрояллиғланиш ва мия шиши ривожланиши аниқланганлиги бўйича «Нейрореанимацион беморларнинг ахволи оғирлиги ва башоратини баҳолаш учун янги шкала» ва «Миянинг ўткир травматик ва  қон-томир касалликларда лимфотропик терапияси» услубий тавсияномалари ишлаб чиқилган (Бухоро давлат тиббиёт институти Эксперт кенгашининг 2023 йил 23 июндаги 23-m/056-сонли ва 23-m/057-сонли хулосалари). Мазкур таклиф Бухоро кўп тармоқли тиббиёт маркази 14.12.24 йилдаги №145-сонли, Республика шишилинч тиббий ёрдам илмий маркази Қашқадарё филиали 7.09.24 йилдаги №122-т-сонли, Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази Навоий филиали 31.07.24 йилдаги №73-сонли ва Республика шишилинч тиббий ёрдам илмий маркази Бухоро филиали  24.05.24 йилдаги №15-сонли буйруқлари билан амалиётларига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги хузуридаги илмий техник кенгашининг 2025 йил 15 январдаги №11-сонли хулосаси); ижтимоий самарадорлиги: илмий натижаларни клиник амалиётга жорий этилиши, эрта ташхис қўйиш, даволаш тактикасини оптималлаштириш, асоратлар ривожланишини камайтириш, тиббий ёрдам сифатини ошириш,  ногиронлик даражасини пасайтиришга ва хаёт сифатини яхшилашга имкон яратади; иқтисодий самарадорлиги: илмий натижаларни Бухоро кўп тармоли тиббиёт маркази, Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази Қашқадарё, Навоий ва Бухоро вилоятлари филиаллари амалий фаолиятларига жорий этилиши нейрореанимацион беморларнинг ахволи оғирлиги ва башоратини баҳолаш учун янги шкаласи ва миянинг ўткир травматик ва  қон-томир касалликларда лимфотропик терапияси усулларини қўллаш интенсив даволаш самарадорлигини оширишни натижасида ҳар бир нафар беморга нисбатан сарфланган маблағнинг 400000 сўмгача ва  лимфотропик терапия натижасида 300000 сўмгача тежашга имкон яратади. Хулоса: биринчи сутка давомида оғир мия травматик ва геморрагик инсульт бўлган беморларда қон зардобида ва  орқа мия суюқлигида ҳам ИЛ-1β, ИЛ-6, ИЛ-8, ТНФ-α ва ИЛ-10 миқдорининг ортиши сабабли нейрояллиғланиш ва мия шиши ривожланиши асосланган;
иккинчи илмий янгилик; илк бор миянинг ўткир травматик ва қон-томир касалликлари бўлган беморларда орқа мия суюқлигидаги цитокинлар миқдори қон зардобидаги цитокинлар миқдорларидан ишонарли юқорилиги иммунитет тизимининг маҳаллий бирламчи реакцияси билан тўрғидан-тўғри боғлиқлиги аниқланганлиги бўйича «Нейрореанимацион беморларнинг ахволи оғирлиги ва башоратини баҳолаш учун янги шкала» ва «Миянинг ўткир травматик ва  қон-томир касалликларда лимфотропик терапияси» услубий тавсияномалари ишлаб чиқилган (Бухоро давлат тиббиёт институти Эксперт кенгашининг 2023 йил 23 июндаги 23-m/056-сонли ва 23-m/057-сонли хулосалари). Мазкур таклиф Бухоро кўп тармоқли тиббиёт маркази 14.12.24 йилдаги №145-сонли, Республика шишилинч тиббий ёрдам илмий маркази Қашқадарё филиали 7.09.24 йилдаги №122-т-сонли, Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази Навоий филиали 31.07.24 йилдаги №73-сонли ва Республика шишилинч тиббий ёрдам илмий маркази Бухоро филиали  24.05.24 йилдаги №15-сонли буйруқлари билан амалиётларига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги хузуридаги илмий техник кенгашининг 2025 йил 15 январдаги №11-сонли хулосаси); ижтимоий самарадорлиги: илмий натижаларни клиник амалиётга жорий этилиши, эрта ташхис қўйиш, даволаш тактикасини оптималлаштириш, асоратлар ривожланишини камайтириш, тиббий ёрдам сифатини ошириш,  ногиронлик даражасини пасайтиришга ва хаёт сифатини яхшилашга имкон яратади; иқтисодий самарадорлиги: илмий натижаларни Бухоро кўп тармоли тиббиёт маркази, Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази Қашқадарё, Навоий ва Бухоро вилоятлари филиаллари амалий фаолиятларига жорий этилиши нейрореанимацион беморларнинг ахволи оғирлиги ва башоратини баҳолаш учун янги шкаласи ва миянинг ўткир травматик ва  қон-томир касалликларда лимфотропик терапияси усулларини қўллаш интенсив даволаш самарадорлигини оширишни натижасида ҳар бир нафар беморга нисбатан сарфланган маблағнинг 400000 сўмгача ва  лимфотропик терапия натижасида 300000 сўмгача тежашга имкон яратади. Хулоса: миянинг ўткир травматик ва қон-томир касалликлари бўлган беморларда орқа мия суюқлигидаги цитокинлар миқдори қон зардобидаги цитокинлар миқдорларидан ишонарли юқорилиги асосланган;
учинчи илмий янгилик: илк бор мия шишида лимфотроп таъсирга эга дори воситаларнинг тери остига субмастоид инъекциялари ва нейрояллиғланишга қарши даволашни қўлланилиши сабабли орқа мия  суюқлигининг эрта тозаланиши ва кўз туби ҳолатини меърлашувига олиб келиниши исботланганлиги бўйича «Нейрореанимацион беморларнинг ахволи оғирлиги ва башоратини баҳолаш учун янги шкала» ва «Миянинг ўткир травматик ва  қон-томир касалликларда лимфотропик терапияси» услубий тавсияномалари ишлаб чиқилган (Бухоро давлат тиббиёт институти Эксперт кенгашининг 2023 йил 23 июндаги 23-m/056-сонли ва 23-m/057-сонли хулосалари). Мазкур таклиф Бухоро кўп тармоқли тиббиёт маркази 14.12.24 йилдаги №145-сонли, Республика шишилинч тиббий ёрдам илмий маркази Қашқадарё филиали 7.09.24 йилдаги №122-т-сонли, Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази Навоий филиали 31.07.24 йилдаги №73-сонли ва Республика шишилинч тиббий ёрдам илмий маркази Бухоро филиали  24.05.24 йилдаги №15-сонли буйруқлари билан амалиётларига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги хузуридаги илмий техник кенгашининг 2025 йил 15 январдаги №11-сонли хулосаси); ижтимоий самарадорлиги: илмий натижаларни клиник амалиётга жорий этилиши, эрта ташхис қўйиш, даволаш тактикасини оптималлаштириш, асоратлар ривожланишини камайтириш, тиббий ёрдам сифатини ошириш,  ногиронлик даражасини пасайтиришга ва хаёт сифатини яхшилашга имкон яратади; иқтисодий самарадорлиги: илмий натижаларни Бухоро кўп тармоли тиббиёт маркази, Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази Қашқадарё, Навоий ва Бухоро вилоятлари филиаллари амалий фаолиятларига жорий этилиши нейрореанимацион беморларнинг ахволи оғирлиги ва башоратини баҳолаш учун янги шкаласи ва миянинг ўткир травматик ва  қон-томир касалликларда лимфотропик терапияси усулларини қўллаш интенсив даволаш самарадорлигини оширишни натижасида ҳар бир нафар беморга нисбатан сарфланган маблағнинг 400000 сўмгача ва  лимфотропик терапия натижасида 300000 сўмгача тежашга имкон яратади. Хулоса: мия шишида лимфотроп таъсирга эга дори воситаларнинг тери остига субмастоид инъекциялари ва нейрояллиғланишга қарши даволашни қўлланилиши орқа мия  суюқлигининг эрта тозаланиши ва кўз туби ҳолатини меърлашувига олиб келиниши асосланган;
тўртинчи илмий янгилик: илк бор оғир травматик мия жароҳати ва геморрагик инсульт бўлган беморларда нейрояллиғланиш жараённинг ривожланишида яллиғланишга хос (ИЛ-1β, ИЛ-6, ИЛ-8, ТНФ-α) цитокинлар миқдорининг кескин ортиши Глазго шкаласи бўйича эс-ҳуш бузулишининг оғирлик даражалари келиб чиқишига сабаб бўлиши  аниқланганлиги бўйича «Нейрореанимацион беморларнинг ахволи оғирлиги ва башоратини баҳолаш учун янги шкала» ва «Миянинг ўткир травматик ва  қон-томир касалликларда лимфотропик терапияси» услубий тавсияномалари ишлаб чиқилган (Бухоро давлат тиббиёт институти Эксперт кенгашининг 2023 йил 23 июндаги 23-m/056-сонли ва 23-m/057-сонли хулосалари). Мазкур таклиф Бухоро кўп тармоқли тиббиёт маркази 14.12.24 йилдаги №145-сонли, Республика шишилинч тиббий ёрдам илмий маркази Қашқадарё филиали 7.09.24 йилдаги №122-т-сонли, Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази Навоий филиали 31.07.24 йилдаги №73-сонли ва Республика шишилинч тиббий ёрдам илмий маркази Бухоро филиали  24.05.24 йилдаги №15-сонли буйруқлари билан амалиётларига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги хузуридаги илмий техник кенгашининг 2025 йил 15 январдаги №11-сонли хулосаси); ижтимоий самарадорлиги: илмий натижаларни клиник амалиётга жорий этилиши, эрта ташхис қўйиш, даволаш тактикасини оптималлаштириш, асоратлар ривожланишини камайтириш, тиббий ёрдам сифатини ошириш,  ногиронлик даражасини пасайтиришга ва хаёт сифатини яхшилашга имкон яратади; иқтисодий самарадорлиги: илмий натижаларни Бухоро кўп тармоли тиббиёт маркази, Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази Қашқадарё, Навоий ва Бухоро вилоятлари филиаллари амалий фаолиятларига жорий этилиши нейрореанимацион беморларнинг ахволи оғирлиги ва башоратини баҳолаш учун янги шкаласи ва миянинг ўткир травматик ва  қон-томир касалликларда лимфотропик терапияси усулларини қўллаш интенсив даволаш самарадорлигини оширишни натижасида ҳар бир нафар беморга нисбатан сарфланган маблағнинг 400000 сўмгача ва  лимфотропик терапия натижасида 300000 сўмгача тежашга имкон яратади.  Хулоса: оғир травматик мия жароҳати ва геморрагик инсульт бўлган беморларда яллиғланишга хос (ИЛ-1β, ИЛ-6, ИЛ-8, ТНФ-α) цитокинлар миқдорининг кескин ортиши Глазго шкаласи бўйича эс-ҳуш бузулишининг оғирлик даражалари келиб чиқишига сабаб бўлиши  асосланган;
бешинчи илмий янгилик: илк бор бош мия ўткир травматик жароҳати ва қон-томир касалликлари бўлган беморларда сегментядроли нейтрофилларнинг лимфоцитларга нисбат индекси (НЛНИ) ва клиник холатни ўзгариши яллиғланишга ҳос ИЛ-6 цитокин миқдорининг камайиши билан тўғри пропорционал боғлиқлиги  нейрояллиғланишга қарши терапиянинг муҳим ва ишончли индикатори эканлиги исботланганлиги бўйича «Нейрореанимацион беморларнинг ахволи оғирлиги ва башоратини баҳолаш учун янги шкала» ва «Миянинг ўткир травматик ва  қон-томир касалликларда лимфотропик терапияси» услубий тавсияномалари ишлаб чиқилган (Бухоро давлат тиббиёт институти Эксперт кенгашининг 2023 йил 23 июндаги 23-m/056-сонли ва 23-m/057-сонли хулосалари). Мазкур таклиф Бухоро кўп тармоқли тиббиёт маркази 14.12.24 йилдаги №145-сонли, Республика шишилинч тиббий ёрдам илмий маркази Қашқадарё филиали 7.09.24 йилдаги №122-т-сонли, Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази Навоий филиали 31.07.24 йилдаги №73-сонли ва Республика шишилинч тиббий ёрдам илмий маркази Бухоро филиали 24.05.24 йилдаги №15-сонли буйруқлари билан амалиётларига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги хузуридаги илмий техник кенгашининг 2025 йил 15 январдаги №11-сонли хулосаси); ижтимоий самарадорлиги: илмий натижаларни клиник амалиётга жорий этилиши, эрта ташхис қўйиш, даволаш тактикасини оптималлаштириш, асоратлар ривожланишини камайтириш, тиббий ёрдам сифатини ошириш,  ногиронлик даражасини пасайтиришга ва хаёт сифатини яхшилашга имкон яратади; иқтисодий самарадорлиги: илмий натижаларни Бухоро кўп тармоли тиббиёт маркази, Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази Қашқадарё, Навоий ва Бухоро вилоятлари филиаллари амалий фаолиятларига жорий этилиши нейрореанимацион беморларнинг ахволи оғирлиги ва башоратини баҳолаш учун янги шкаласи ва миянинг ўткир травматик ва  қон-томир касалликларда лимфотропик терапияси усулларини қўллаш интенсив даволаш самарадорлигини оширишни натижасида ҳар бир нафар беморга нисбатан сарфланган маблағнинг 400000 сўмгача ва  лимфотропик терапия натижасида 300000 сўмгача тежашга имкон яратади. Хулоса: бош мия ўткир травматик жароҳати ва қон-томир касалликлари бўлган беморларда сегментядроли нейтрофилларнинг лимфоцитларга нисбат индекси (НЛНИ) ва клиник холатни ўзгариши яллиғланишга ҳос ИЛ-6 цитокин миқдорининг камайиши билан тўғри пропорционал боғлиқлиги  асосланган.