Eshonov Olim Shoyimkulovichning
fan  doktori (DSc) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi: «Bosh miya o‘tkir travmatik va qon-tomir kasalliklarining immunologik jihatlari va ularning intensiv terapiyadagi prognostik ahamiyati» ixtisoslik shifri:14.00.36 – Allergologiya va immunologiya, 14.00.37 – Anesteziologiya va reanimatologiya (tibbiyot fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2023.3.DSc/Tib934.                                    
Ilmiy rahbarlar: Abduraxmanov Mamur Mustafaevich, tibbiyot fanlari doktori, 
professor; Sobirov Jo‘raboy Marifbaevich, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Abu Ali Ibn Sino nomidagi Buxoro davlat tibbiyot instituti.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: Immunologiya va inson genomikasi instituti huzuridagi DSc.02/30.12.2019.Tib.50.01 raqamli kengash asosidagi bir martalik ilmiy kengash.
Rasmiy opponentlar: Urazmetova Moisya Dmitrievna, tibbiyot fanlari doktori, professor; Askarov Toxir Askarovich, tibbiyot fanlari doktori, professor; Ibragimov Nematjon Komiljonovich, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Yetakchi tashkilot:  akad. I.P. Pavlov nomidagi Birinchi Sankt-Peterburg davlat tibbiyot  universiteti. 
Dissertatsiya yo‘nalishi: amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi bosh miya o‘tkir travmatik va qon-tomir kasalliklarining immunologik jihatlari va ularning intensiv terapiyadagi prognostik ahamiyatini aniqlashdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi:
ilk bor  birinchi sutka davomida og‘ir miya travmatik va gemorragik insul`t bo‘lgan bemorlarda qon zardobida va  orqa miya suyuqligida ham IL-1β, IL-6, IL-8, TNF-α va IL-10 miqdorining ortishi sababli neyroyallig‘lanish va miya shishi rivojlanishi aniqlangan;
ilk bor miyaning o‘tkir travmatik va qon-tomir kasalliklari bo‘lgan bemorlarda orqa miya suyuqligidagi sitokinlar miqdori qon zardobidagi sitokinlar miqdorlaridan ishonarli yuqoriligi immunitet tizimining mahalliy birlamchi reaksiyasi bilan to‘rg‘idan-to‘g‘ri bog‘liqligi aniqlangan;
ilk bor miya shishida limfotrop ta’sirga ega dori vositalarning teri ostiga submastoid in’eksiyalari va neyroyallig‘lanishga qarshi davolashni qo‘llanilishi sababli orqa miya  suyuqligining erta tozalanishi va ko‘z tubi holatini me’rlashuviga olib kelinishi isbotlangan;
ilk bor og‘ir travmatik miya jarohati va gemorragik insul`t bo‘lgan bemorlarda neyroyallig‘lanish jarayonning rivojlanishida yallig‘lanishga xos (IL-1β, IL-6, IL-8, TNF-α) sitokinlar miqdorining keskin ortishi Glazgo shkalasi bo‘yicha es-hush buzulishining og‘irlik darajalari kelib chiqishiga sabab bo‘lishi  aniqlangan;
ilk bor bosh miya o‘tkir travmatik jarohati va qon-tomir kasalliklari bo‘lgan bemorlarda segmentyadroli neytrofillarning limfotsitlarga nisbat indeksi (NLNI) va klinik xolatni o‘zgarishi yallig‘lanishga hos IL-6 sitokin miqdorining kamayishi bilan to‘g‘ri proporsional bog‘liqligi  neyroyallig‘lanishga qarshi terapiyaning muhim va ishonchli indikatori ekanligi isbotlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy etilishi. 
Bosh miya o‘tkir travmatik va qon-tomir kasalliklarining immunologik jihatlari va ularning intensiv terapiyadagi prognostik ahamiyatini aniqlash bo‘yicha olingan ilmiy natijalar asosida:
birinchi ilmiy yangilik: ilk bor  birinchi sutka davomida og‘ir miya travmatik va gemorragik insul`t bo‘lgan bemorlarda qon zardobida va  orqa miya suyuqligida ham IL-1β, IL-6, IL-8, TNF-α va IL-10 miqdorining ortishi sababli neyroyallig‘lanish va miya shishi rivojlanishi aniqlanganligi bo‘yicha «Neyroreanimatsion bemorlarning axvoli og‘irligi va bashoratini baholash uchun yangi shkala» va «Miyaning o‘tkir travmatik va  qon-tomir kasalliklarda limfotropik terapiyasi» uslubiy tavsiyanomalari ishlab chiqilgan (Buxoro davlat tibbiyot instituti Ekspert kengashining 2023 yil 23 iyundagi 23-m/056-sonli va 23-m/057-sonli xulosalari). Mazkur taklif Buxoro ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi 14.12.24 yildagi №145-sonli, Respublika shishilinch tibbiy yordam ilmiy markazi Qashqadaryo filiali 7.09.24 yildagi №122-t-sonli, Respublika shoshilinch tibbiy yordam ilmiy markazi Navoiy filiali 31.07.24 yildagi №73-sonli va Respublika shishilinch tibbiy yordam ilmiy markazi Buxoro filiali  24.05.24 yildagi №15-sonli buyruqlari bilan amaliyotlariga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi xuzuridagi ilmiy texnik kengashining 2025 yil 15 yanvardagi №11-sonli xulosasi); ijtimoiy samaradorligi: ilmiy natijalarni klinik amaliyotga joriy etilishi, erta tashxis qo‘yish, davolash taktikasini optimallashtirish, asoratlar rivojlanishini kamaytirish, tibbiy yordam sifatini oshirish,  nogironlik darajasini pasaytirishga va xayot sifatini yaxshilashga imkon yaratadi; iqtisodiy samaradorligi: ilmiy natijalarni Buxoro ko‘p tarmoli tibbiyot markazi, Respublika shoshilinch tibbiy yordam ilmiy markazi Qashqadaryo, Navoiy va Buxoro viloyatlari filiallari amaliy faoliyatlariga joriy etilishi neyroreanimatsion bemorlarning axvoli og‘irligi va bashoratini baholash uchun yangi shkalasi va miyaning o‘tkir travmatik va  qon-tomir kasalliklarda limfotropik terapiyasi usullarini qo‘llash intensiv davolash samaradorligini oshirishni natijasida har bir nafar bemorga nisbatan sarflangan mablag‘ning 400000 so‘mgacha va  limfotropik terapiya natijasida 300000 so‘mgacha tejashga imkon yaratadi. Xulosa: birinchi sutka davomida og‘ir miya travmatik va gemorragik insul`t bo‘lgan bemorlarda qon zardobida va  orqa miya suyuqligida ham IL-1β, IL-6, IL-8, TNF-α va IL-10 miqdorining ortishi sababli neyroyallig‘lanish va miya shishi rivojlanishi asoslangan;
ikkinchi ilmiy yangilik; ilk bor miyaning o‘tkir travmatik va qon-tomir kasalliklari bo‘lgan bemorlarda orqa miya suyuqligidagi sitokinlar miqdori qon zardobidagi sitokinlar miqdorlaridan ishonarli yuqoriligi immunitet tizimining mahalliy birlamchi reaksiyasi bilan to‘rg‘idan-to‘g‘ri bog‘liqligi aniqlanganligi bo‘yicha «Neyroreanimatsion bemorlarning axvoli og‘irligi va bashoratini baholash uchun yangi shkala» va «Miyaning o‘tkir travmatik va  qon-tomir kasalliklarda limfotropik terapiyasi» uslubiy tavsiyanomalari ishlab chiqilgan (Buxoro davlat tibbiyot instituti Ekspert kengashining 2023 yil 23 iyundagi 23-m/056-sonli va 23-m/057-sonli xulosalari). Mazkur taklif Buxoro ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi 14.12.24 yildagi №145-sonli, Respublika shishilinch tibbiy yordam ilmiy markazi Qashqadaryo filiali 7.09.24 yildagi №122-t-sonli, Respublika shoshilinch tibbiy yordam ilmiy markazi Navoiy filiali 31.07.24 yildagi №73-sonli va Respublika shishilinch tibbiy yordam ilmiy markazi Buxoro filiali  24.05.24 yildagi №15-sonli buyruqlari bilan amaliyotlariga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi xuzuridagi ilmiy texnik kengashining 2025 yil 15 yanvardagi №11-sonli xulosasi); ijtimoiy samaradorligi: ilmiy natijalarni klinik amaliyotga joriy etilishi, erta tashxis qo‘yish, davolash taktikasini optimallashtirish, asoratlar rivojlanishini kamaytirish, tibbiy yordam sifatini oshirish,  nogironlik darajasini pasaytirishga va xayot sifatini yaxshilashga imkon yaratadi; iqtisodiy samaradorligi: ilmiy natijalarni Buxoro ko‘p tarmoli tibbiyot markazi, Respublika shoshilinch tibbiy yordam ilmiy markazi Qashqadaryo, Navoiy va Buxoro viloyatlari filiallari amaliy faoliyatlariga joriy etilishi neyroreanimatsion bemorlarning axvoli og‘irligi va bashoratini baholash uchun yangi shkalasi va miyaning o‘tkir travmatik va  qon-tomir kasalliklarda limfotropik terapiyasi usullarini qo‘llash intensiv davolash samaradorligini oshirishni natijasida har bir nafar bemorga nisbatan sarflangan mablag‘ning 400000 so‘mgacha va  limfotropik terapiya natijasida 300000 so‘mgacha tejashga imkon yaratadi. Xulosa: miyaning o‘tkir travmatik va qon-tomir kasalliklari bo‘lgan bemorlarda orqa miya suyuqligidagi sitokinlar miqdori qon zardobidagi sitokinlar miqdorlaridan ishonarli yuqoriligi asoslangan;
uchinchi ilmiy yangilik: ilk bor miya shishida limfotrop ta’sirga ega dori vositalarning teri ostiga submastoid in’eksiyalari va neyroyallig‘lanishga qarshi davolashni qo‘llanilishi sababli orqa miya  suyuqligining erta tozalanishi va ko‘z tubi holatini me’rlashuviga olib kelinishi isbotlanganligi bo‘yicha «Neyroreanimatsion bemorlarning axvoli og‘irligi va bashoratini baholash uchun yangi shkala» va «Miyaning o‘tkir travmatik va  qon-tomir kasalliklarda limfotropik terapiyasi» uslubiy tavsiyanomalari ishlab chiqilgan (Buxoro davlat tibbiyot instituti Ekspert kengashining 2023 yil 23 iyundagi 23-m/056-sonli va 23-m/057-sonli xulosalari). Mazkur taklif Buxoro ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi 14.12.24 yildagi №145-sonli, Respublika shishilinch tibbiy yordam ilmiy markazi Qashqadaryo filiali 7.09.24 yildagi №122-t-sonli, Respublika shoshilinch tibbiy yordam ilmiy markazi Navoiy filiali 31.07.24 yildagi №73-sonli va Respublika shishilinch tibbiy yordam ilmiy markazi Buxoro filiali  24.05.24 yildagi №15-sonli buyruqlari bilan amaliyotlariga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi xuzuridagi ilmiy texnik kengashining 2025 yil 15 yanvardagi №11-sonli xulosasi); ijtimoiy samaradorligi: ilmiy natijalarni klinik amaliyotga joriy etilishi, erta tashxis qo‘yish, davolash taktikasini optimallashtirish, asoratlar rivojlanishini kamaytirish, tibbiy yordam sifatini oshirish,  nogironlik darajasini pasaytirishga va xayot sifatini yaxshilashga imkon yaratadi; iqtisodiy samaradorligi: ilmiy natijalarni Buxoro ko‘p tarmoli tibbiyot markazi, Respublika shoshilinch tibbiy yordam ilmiy markazi Qashqadaryo, Navoiy va Buxoro viloyatlari filiallari amaliy faoliyatlariga joriy etilishi neyroreanimatsion bemorlarning axvoli og‘irligi va bashoratini baholash uchun yangi shkalasi va miyaning o‘tkir travmatik va  qon-tomir kasalliklarda limfotropik terapiyasi usullarini qo‘llash intensiv davolash samaradorligini oshirishni natijasida har bir nafar bemorga nisbatan sarflangan mablag‘ning 400000 so‘mgacha va  limfotropik terapiya natijasida 300000 so‘mgacha tejashga imkon yaratadi. Xulosa: miya shishida limfotrop ta’sirga ega dori vositalarning teri ostiga submastoid in’eksiyalari va neyroyallig‘lanishga qarshi davolashni qo‘llanilishi orqa miya  suyuqligining erta tozalanishi va ko‘z tubi holatini me’rlashuviga olib kelinishi asoslangan;
to‘rtinchi ilmiy yangilik: ilk bor og‘ir travmatik miya jarohati va gemorragik insul`t bo‘lgan bemorlarda neyroyallig‘lanish jarayonning rivojlanishida yallig‘lanishga xos (IL-1β, IL-6, IL-8, TNF-α) sitokinlar miqdorining keskin ortishi Glazgo shkalasi bo‘yicha es-hush buzulishining og‘irlik darajalari kelib chiqishiga sabab bo‘lishi  aniqlanganligi bo‘yicha «Neyroreanimatsion bemorlarning axvoli og‘irligi va bashoratini baholash uchun yangi shkala» va «Miyaning o‘tkir travmatik va  qon-tomir kasalliklarda limfotropik terapiyasi» uslubiy tavsiyanomalari ishlab chiqilgan (Buxoro davlat tibbiyot instituti Ekspert kengashining 2023 yil 23 iyundagi 23-m/056-sonli va 23-m/057-sonli xulosalari). Mazkur taklif Buxoro ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi 14.12.24 yildagi №145-sonli, Respublika shishilinch tibbiy yordam ilmiy markazi Qashqadaryo filiali 7.09.24 yildagi №122-t-sonli, Respublika shoshilinch tibbiy yordam ilmiy markazi Navoiy filiali 31.07.24 yildagi №73-sonli va Respublika shishilinch tibbiy yordam ilmiy markazi Buxoro filiali  24.05.24 yildagi №15-sonli buyruqlari bilan amaliyotlariga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi xuzuridagi ilmiy texnik kengashining 2025 yil 15 yanvardagi №11-sonli xulosasi); ijtimoiy samaradorligi: ilmiy natijalarni klinik amaliyotga joriy etilishi, erta tashxis qo‘yish, davolash taktikasini optimallashtirish, asoratlar rivojlanishini kamaytirish, tibbiy yordam sifatini oshirish,  nogironlik darajasini pasaytirishga va xayot sifatini yaxshilashga imkon yaratadi; iqtisodiy samaradorligi: ilmiy natijalarni Buxoro ko‘p tarmoli tibbiyot markazi, Respublika shoshilinch tibbiy yordam ilmiy markazi Qashqadaryo, Navoiy va Buxoro viloyatlari filiallari amaliy faoliyatlariga joriy etilishi neyroreanimatsion bemorlarning axvoli og‘irligi va bashoratini baholash uchun yangi shkalasi va miyaning o‘tkir travmatik va  qon-tomir kasalliklarda limfotropik terapiyasi usullarini qo‘llash intensiv davolash samaradorligini oshirishni natijasida har bir nafar bemorga nisbatan sarflangan mablag‘ning 400000 so‘mgacha va  limfotropik terapiya natijasida 300000 so‘mgacha tejashga imkon yaratadi.  Xulosa: og‘ir travmatik miya jarohati va gemorragik insul`t bo‘lgan bemorlarda yallig‘lanishga xos (IL-1β, IL-6, IL-8, TNF-α) sitokinlar miqdorining keskin ortishi Glazgo shkalasi bo‘yicha es-hush buzulishining og‘irlik darajalari kelib chiqishiga sabab bo‘lishi  asoslangan;
beshinchi ilmiy yangilik: ilk bor bosh miya o‘tkir travmatik jarohati va qon-tomir kasalliklari bo‘lgan bemorlarda segmentyadroli neytrofillarning limfotsitlarga nisbat indeksi (NLNI) va klinik xolatni o‘zgarishi yallig‘lanishga hos IL-6 sitokin miqdorining kamayishi bilan to‘g‘ri proporsional bog‘liqligi  neyroyallig‘lanishga qarshi terapiyaning muhim va ishonchli indikatori ekanligi isbotlanganligi bo‘yicha «Neyroreanimatsion bemorlarning axvoli og‘irligi va bashoratini baholash uchun yangi shkala» va «Miyaning o‘tkir travmatik va  qon-tomir kasalliklarda limfotropik terapiyasi» uslubiy tavsiyanomalari ishlab chiqilgan (Buxoro davlat tibbiyot instituti Ekspert kengashining 2023 yil 23 iyundagi 23-m/056-sonli va 23-m/057-sonli xulosalari). Mazkur taklif Buxoro ko‘p tarmoqli tibbiyot markazi 14.12.24 yildagi №145-sonli, Respublika shishilinch tibbiy yordam ilmiy markazi Qashqadaryo filiali 7.09.24 yildagi №122-t-sonli, Respublika shoshilinch tibbiy yordam ilmiy markazi Navoiy filiali 31.07.24 yildagi №73-sonli va Respublika shishilinch tibbiy yordam ilmiy markazi Buxoro filiali 24.05.24 yildagi №15-sonli buyruqlari bilan amaliyotlariga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligi xuzuridagi ilmiy texnik kengashining 2025 yil 15 yanvardagi №11-sonli xulosasi); ijtimoiy samaradorligi: ilmiy natijalarni klinik amaliyotga joriy etilishi, erta tashxis qo‘yish, davolash taktikasini optimallashtirish, asoratlar rivojlanishini kamaytirish, tibbiy yordam sifatini oshirish,  nogironlik darajasini pasaytirishga va xayot sifatini yaxshilashga imkon yaratadi; iqtisodiy samaradorligi: ilmiy natijalarni Buxoro ko‘p tarmoli tibbiyot markazi, Respublika shoshilinch tibbiy yordam ilmiy markazi Qashqadaryo, Navoiy va Buxoro viloyatlari filiallari amaliy faoliyatlariga joriy etilishi neyroreanimatsion bemorlarning axvoli og‘irligi va bashoratini baholash uchun yangi shkalasi va miyaning o‘tkir travmatik va  qon-tomir kasalliklarda limfotropik terapiyasi usullarini qo‘llash intensiv davolash samaradorligini oshirishni natijasida har bir nafar bemorga nisbatan sarflangan mablag‘ning 400000 so‘mgacha va  limfotropik terapiya natijasida 300000 so‘mgacha tejashga imkon yaratadi. Xulosa: bosh miya o‘tkir travmatik jarohati va qon-tomir kasalliklari bo‘lgan bemorlarda segmentyadroli neytrofillarning limfotsitlarga nisbat indeksi (NLNI) va klinik xolatni o‘zgarishi yallig‘lanishga hos IL-6 sitokin miqdorining kamayishi bilan to‘g‘ri proporsional bog‘liqligi  asoslangan.