Мусурманов Рахматилланинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I.Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтиссослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): “Модернизациялашган таълим шароитида ўқув-тарбия фаолиятини кластер технологиялари асосида такомиллаштиришнинг илмий-педагогик асослари”, 13.00.01–Педагогика назарияси. Педагогик таълимотлар тарихи (педагогика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.4.DSc/Ped714 
Илмий тадқиқот иши бажарилган муассаса номи: Чирчиқ давлат педагогика университети; 
Илмий раҳбар: Мухамедов Гафуржан Исраилович, кимё фанлари доктори (DSc), профессор.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Чирчиқ давлат педагогика университети, DSc.03/30.04.2021.Ped.82.01.
Расмий оппонентлар: Матчонов Сапо Мурадович, педагогика фанлари доктори, профессор; Рахимов Бахтиёр Худойбердиевич, педагогика фанлари доктори (DSc), профессор; Исмаилова Зухра Карабаевна педагогика фанлари доктори (DSc), профессор.
Етакчи ташкилот: Гулистон давлат педагогика институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II.Тадқиқотнинг мақсади Модернизациялашган таълим шароитида ўқув-тарбия фаолиятини кластер технологиялари асосида такомиллаштиришнинг илмий-педагогик асосларини яратишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
модернизациялашган таълим шароитида ўқувчиларга кластер технологиялари асосида ўқув-тарбиявий ишларни такомиллаштиришнинг ташкилий-педагогик имкониятлари “Узлюксиз маънавий тарбия консепсияси”да кўзда тутилган тарбиявий таъсир шакллари ва воситаларини мактабларда қўлланишини миллий контекст ва менталлитет нуқтайи назаридан ижтимоий-педагогик шарт-шароитларини аниқлаштириш муаммо сифатида асосланган;
ўқувчиларнинг ўқув-тарбия фаолиятини кластер технологиялари асосида такомиллаштиришнинг педагогик-психологик хусусиятлари маънавий муҳит ҳамда маънавий идеалнинг белгиловчи роли, аҳамиятини асослаш орқали мактабларда маънавий-ахлоқий ҳамкорлик қобилиятини ривожлантиришнинг дидактик тизими ҳамда методик таъминоти аниқлаштирилган; 
педагогик кластер ёндашуви асосида ўқувчиларга таълим-тарбиявий ишлар, ахлоқий тарбия беришга тайёрлаш жараёнининг педагогик-психологик хусусиятлари (педагогик маданият, интеллектуал фаоллик, коррексия)га қайта таъсир этиш даражаси мутаносиблигини когнитив-мақсадли таъминлаш асосида англаш, уқтириш, ўзлаштириш каби тарбия беришга тайёрлаш жараёни самарадорлигининг инновацион педагогик модели такомиллаштирилган; 
ўқувчиларни тарбиявий фаолиятга тайёрлаш жараёни самарадорлиги касбий маҳорат (ўқув машғулотини лойиҳалаш, педагогик жараённи бошқариш, педагогик техникага эга  бўлиш), деонтологик сифатлар каби акмеологик мотивация технологиялари мотивацион-диагностик мослаштириш механизми такомиллаштирилган;
ўқувчиларнинг дарсга бўлган салбий муносабатлари сабабларини аниқлашга йўналтирилган турли ёндашувлар орқали замонавий таълим кластери шароитида мактаб, оила, маҳалла, давлат ва нодавлат ташкилотлари ҳамда кенг жамоатчилик билан ишлаш воситалари, шакллари, усуллари, мезонлари аниқлаштирилган ва тавсиялар ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
Модернизациялашган таълим шароитида ўқув-тарбия фаолиятини кластер технологиялари асосида такомиллаштиришга оид тадқиқотнинг илмий натижалари асосида:
тадқиқот доирасида умумтаълим мактабларида кластер технологиялари асосида ўқув-тарбиявий ишларни такомиллаштириш консепсияси ишлаб чиқилди. Бу жараёнда маънавий-ахлоқий муносабатларнинг хусусиятлари, интеграл диагностикага асосланган баҳолаш мезонлари, мулоқот майдони, шахслараро масофа шкаласи ва индексига оид таклифлар илгари сурилди. Мазкур ёндашув асосида тарбиявий ишлар самарадорлигини ошириш, мавжуд муаммоларни аниқлаш ва тарбия субектлари ўртасидаги функсионал ҳамкорликни кучайтириш имконияти яратилди (Мактабгача ва мактаб таълими вазирлигининг 2024-йил 18-октябр 03-33-2916-сонли маълумотномаси). Натижалари мактаб муҳитида “ўқувчи-педагог”, “ўқувчи-ота-она” каби маънавий-ахлоқий муносабатларни яхшилашга хизмат қилди ҳамда “Узлюксиз маънавий тарбия консепсияси”да назарда тутилган тарбиявий таъсир воситаларини миллий контекстда қўллашга илмий асос бўлди;
оъқувчилар жамоасидаги маънавий муҳит даражасини белгиловчи интеграл педагогик кўрсаткичлар ва шахслараро мулоқотда эмоционал масофанинг интеграл коеффициенти таъсирига оид таклифлар, Ўзбекистон Республикасини янада ривожлантириш бўйича Ҳаракатлар стратегиясини амалга оширишда, ўқувчиларнинг ўқув-тарбия фаолиятини кластер технологиялари асосида такомиллаштиришнинг педагогик-психологик хусусиятлари, маънавий муҳит ва маънавий идеалнинг белгиловчи роли ва аҳамиятини асослаш орқали мактабларда маънавий-ахлоқий ҳамкорлик қобилиятини ривожлантиришнинг дидактик тизими ва методик таъминоти аниқлаштирилди. Халқ таълими тизимида тарбиявий ишларга интегратив ёндашувни жорий этиш бўйича тайёрланган кўрсатмаларни ишлаб чиқишда қўлланилди (Мактабгача ва мактаб таълими вазирлигининг 2024-йил 18-октябр 03-33-2916-сонли маълумотномаси). Натижада, мазкур кўрсатмалар умумтаълим мактабларида соғлом маънавий муҳитни шакллантириш, шунингдек, “ўқувчи–ўқувчи”, “ўқувчи–гуруҳ”, “ўқувчи–педагогик жамоа”, “педагог–педагог”, “ўқувчи–ота-она” каби маънавий-ахлоқий муносабатларни самарали ривожлантириш имконини берди;
педагогик кластер ёндашуви асосида ўқувчиларга ахлоқий тарбия беришга тайёрлаш жараёни такомиллаштирилди. Тарбиявий фаолиятга тайёрлаш самарадорлиги касбий маҳорат ва акмеологик мотивация технологиялари орқали оширилди. Дарсга салбий муносабатларни аниқлаш, тарбия жараёнини самарали бошқариш учун янги ёндашувлар ишлаб чиқилди. Мактаб, оила, маҳалла, давлат ва нодавлат ташкилотлари билан ҳамкорлик усуллари ва мезонлари аниқлаштирилди. Ота-оналарнинг тарбиявий масъулиятини ошириш ва мактаб билан ҳамкорликни мустаҳкамлаш орқали маънавий-ахлоқий муносабатларнинг мониторинги амалга оширилди. Шунингдек, "Оила педагогикаси" дарслигида оилавий тарбиянинг маънавий-ахлоқий аспектларига э'тибор қаратилди (Олий таълим, фан ва инновациялар вазирлигининг 2024-йил 11-ноябрдаги №429 буйруғи). Натижада, инновацион таълим кластери асосида мактабларда ўқув-тарбиявий ишлар самарадорлиги ошди, тарбиявий фаолиятга тайёрлаш жараёни самарадорлиги юқори даражага кўтарилди ва мактаб, оила, маҳалла, давлат ҳамда нодавлат ташкилотлари билан самарали ҳамкорлик йўлга қўйилди;
ўқувчиларнинг дарсга бўлган салбий муносабатлари сабабларини аниқлашга йўналтирилган турли ёндашувлар орқали замонавий таълим кластери шароитида мактаб, оила, маҳалла, давлат ва нодавлат ташкилотлари ҳамда кенг жамоатчилик билан ишлаш воситалари, шакллари, усуллари, мезонлари аниқлаштирилган, тавсиялар ишлаб чиқилган. Умумий ўрта таълим мактабларининг маънавий-ахлоқий муносабатларини интеграл диагностика воситасида ривожлантириш модели ҳамда унда субектлар фаолияти функсияларига оид таклифларидан умумий оʻрта таʼлим мактабларида маʼнавий-ахлоқий муносабатларни интеграл диагностика воситасида ривожлантириш модели ҳамда унда субектлар фаолияти функсияларига оид таклифлардан Т.Н.Қори Ниёзий номидаги Ўзбекистон миллий тарбия педагогикаси институти Қорақалпоғистон филиали А1-ХТ-О-92997 рақамли “Ёшларни умуминсоний миллий ва тарихий қадриятлар уйғунлиги асосида маънавий-ахлоқий тарбиялашнинг муаммолари” (14.10.2024-й. №410 рақамли маълумотномаси) амалий лойиҳасини бажаришда;
 тадқиқот натижаларининг илмий аҳамияти умумтаълим мактабларида педагогик кластер ёндашуви  асосида  ўқув-тарбиявий  ишларни  такомиллаштиришнинг  методик  асослари, маънавий тарбия мезонлари ишлаб чиқилганлиги, тарбиялаш усуллари такомиллаштирилганлиги, мактабларда ташкил этиладиган тўгараклар фаолиятини “Беш муҳим ташаббус” асосида ташкил этиш  тузилмаси  такомиллаштирилганлиги  билан  изоҳланади;  ўқувчиларни  тарбиявий  фаолиятга тайёрлашга доир компетенсияларнинг  аниқлаштирилганлиги;  маънавий-маърифий тадбирларни  ташкил  этиш  ва  ўтказиш  жараёнини  самарали  лойиҳалаш  механизмларининг такомиллаштирилганлиги;  умумтаълим  мактаблари ўқувчиларининг  ахлоқий  сифатларини ривожлантиришнинг диагностик тизими ишлаб чиқилганлиги Ўзбекистон миллий телерадио компанияси «Ўзбекистон 24» ижодий бирлашмаси» давлат муассасасининг кўрсатув ва радио эшиттиришларида (6-май 2025-йилги  05-09-606-сон хати) фойдаланилган. Натижада ота-оналарда оилада фарзанд тарбияси муаммоларига ечим топиш мақсадида таклиф ва тавсиялардан фойдаланиш йўлга қўйилган.