Xubbalieva Maxpurat Xamzaevnaning 
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): “Xitoy sayyohlarining Markaziy Osiyo tarixiga oid ma’lumotlari (qadimgi va o‘rta asrlar)”, “07.00.08 – Tarixshunoslik, manbashunoslik va tarixiy tadqiqot usullari”.
 Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2022.2.PhD/Tar1166.
Ilmiy rahbar: Ablat Xodjaev, tarix fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti “Sharq mamlakatlari tarixi va antropologiyasi” kafedrasi.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami: Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti, DSc.03/31/01/2024/Tar.21.03  Rasmiy opponentlar: 
Axundjonov Erkin Odilovich, tarix fanlari doktori, professor.
Shazamanov Shoazim Ibragimovich, tarix fanlari doktori (DSc), dotsent.
Yetakchi tashkilot: O‘zbekiston Xalqaro Islom akademiyasi.
Dissertatsiya yo‘nalishi: nazariy va amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi Markaziy Osiyo tarixiga oid boy ma’lumotlarni o‘z ichiga olgan xitoy manbalari va sayohatnomalarini ilmiy tahlil qilishdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi quyidagilardan iborat:
Qadimgi va o‘rta asrlarda xitoylik sayyohlar Chjan Chyan, Shyuan Zang va Du Huanning Markaziy Osiyoga tashrifi, sayohat yo‘nalishi va ularning safarnomalarida Markaziy Osiyoning ko‘hna shaharlari, geografik joylashuvi, aholisi, urf-odatlari, Xitoy va Markaziy Osiyo o‘rtasidagi madaniy aloqalar o‘rganilib, Samarqandda qog‘oz ishlab chiqaruvchi ilk xitoylik hunarmandlar va ularning Markaziy Osiyoga kelish sabablari, sayyohlarning safar yo‘nalishi haqida ma’lumotlar xitoy manbalari asosida dalillangan; 
XII–XV asrlarda Markaziy Osiyoga tashrif buyurgan Chang Chun, E Lyuy Chusay kabi xitoylik sayyohlarning safarnomalaridagi Markaziy Osiyoda mavjud bo‘lgan ijtimoiy-siyosiy va iqtisodiy sharoit, madaniy muhit, shuningdek, Chingizxon istilolarining mintaqaviy tafsilotlari, tilga olingan toponimlar, geografik obektlar va tarixiy shaxslar haqidagi ma’lumotlar tahlil qilinib, mazkur manbalar mintaqa tarixi bo‘yicha muhim birlamchi yozma manbaligi isbotlangan;
    Xitoy sayyohlarining safarnomalarini o‘z ichiga olgan xitoy tilidagi “Qadimgi g‘arbga sayohat” (古西行记, Gǔ xī xíng jì) asari ilk bor tadqiqot obekti sifatida o‘rganilib, Markaziy Osiyoga tashrif buyurgan olti nafar sayyohga tegishli safarnomalar tahlil qilingan hamda ushbu manbalar Xitoy sulolalar tarixiga oid boshqa rasmiy yozma manbalar bilan qiyosiy tahlil qilinib, “Qadimgi g‘arbga sayohat” asarida Markaziy Osiyo tarixiga doir ma’lumotlar Tang sulolasi manfaatlari nuqtai nazaridan bir yoqlama talqin etilgani ochib berilgan; 
O‘zbekistonda Xitoy tarixining uzviy qismi hisoblangan buddaviylik manzilgohlarining mavjudligi, ularning tarixiy va madaniy jihatdan xitoylik sayyohlar uchun eng muhim turistik yo‘nalishlardan biri bo‘lishi mumkinligi, shuningdek, Xitoy, Tayland, Yaponiya kabi buddaviy an’anaga ega davlatlardan keluvchi sayyohlar uchun yagona tamoyilga asoslangan “Kanishka parki” nomli kompleksni barpo etish zarurati nazariy va tarixiy manbalar bilan asoslab berilgan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. Xitoy sayyohlarining Markaziy Osiyo tarixiga oid ma’lumotlarini o‘rganish bo‘yicha olingan natijalar, nazariy va amaliy xulosalar, tavsiya va ishlanmalar asosida chiqarilgan:
Chjan Chyan, Shyuan Zang va Du Huanning Markaziy Osiyoga tashrifidan so‘ng, bu erdagi xalqlarning madaniyati, iqtisodiyoti va qadriyatlari haqida juda ko‘p qimmatli ma’lumotlar sulola tarixiga oid rasmiy manbalarga kiritilgani, uning sayohati natijasida nafaqat Markaziy Osiyo to‘g‘risida muhim ma’lumotlar to‘planishiga balki, Markaziy Osiyo va Xitoy o‘rtasida aloqalar rivojlana boshlanishiga sabab bo‘lgani haqidagi xulosalardan “O‘zbekiston tarixi” telekanalining Xitoy va Markaziy Osiyo xalqlari aloqalari tarixini  tahliliga bag‘ishlangan “Tarixiy savol” ko‘rsatuvini tayyorlashda foydalanilgan (O‘zbekiston milliy teleradiokompaniyasi “O‘zbekiston teleradiokanali”ning  2023-yil 25-maydagi 02-32-822 sonli ma’lumotnomasi). Natijada, tomoshabinlar qadimgi va o‘rta asrlarda Markaziy Osiyoga kelgan sayyohlar Chjan Chyan, Shyuan Zang, Du Huanning safarnomalar bilan tanishib, Markaziy Osiyo va Xitoy o‘rtasidagi qadimgi aloqalar, safarnomalarda yoritilgan Markaziy Osiyo haqidagi geografik ma’lumotlar, ko‘hna shaharlar haqida ma’lumotlarga ega bo‘ldi.
 “Xan sulolasi tarixi” (“Xan shu”) ning “Chjan Chyan tazkirasi” da xitoylik elchilar Farg‘ona, Dayueji, Baqtriya, Kangkiya kabi davlatlarga borgani, ularning hududi, boyligi va iqtisodiy ahvoli to‘g‘risida o‘z hukmdori U-diga axborot bergani, XIII-XV asrlarda Markaziy Osiyoga kelgan sayyohlar safarnomalarida tilga olingan geografik obektlar, toponimlar asoslab berilgan xulosalardan AL-7823051605 “Rishton, Chust, Yangiqo‘rg‘on va Boysun tumanlari etnoturizm salohiyatini oshirishda lokal atributlardan foydalanish” mavzusidagi amaliy loyihani tayyorlashda foydalanilgan (Toshkent davlat sharqshunoslik universiteti 2023-yil 28-iyuldagi 05-4/708- sonli ma’lumotnomasi). Natijada, XIII-XV asrlarda Markaziy Osiyoga kelgan sayyohlar safarnomalarida tilga olingan geografik obektlar, toponimlar aniqlanib, Xitoy va Markaziy Osiyo xalqlari etnik tarixini o‘rganish bilan bog‘liq ilmiy faoliyati samaradorligini oshirishga asos bo‘ldi. 
 “Xitoy tarixi (qadimgi va o‘rta asrlar)” nomli o‘quv qo‘llanmasida xitoylik sayyohlarning G‘arbiy hududlar ya’ni Markaziy Osiyo tarixiga oid voqealar, geografik joylashuvi, aholi yashash shart-sharoitlari va urf-odatlari haqida ma’lumotlar keltirilgan bo‘lib,  “Xitoylik sayyohlarning Markaziy Osiyo tarixiga oid ma’lumotlari” nomli dissertatsiya natijalari joriy qilingan (Toshkent davlat sharqshunoslik universitetining 2023-yil 1-iyundagi 01-04-01/1009 sonli ma’lumotnomasi). Natijada, Xitoy sayyohlarining safarnomalarini o‘z ichiga olgan xitoy tilidagi “Qadimgi g‘arbga sayohat” (古西行记, Gǔ xī xíng jì) asaridagi safarnomalar o‘rganilib, tarix fanida samarali qo‘llashga ilmiy asos bo‘lib xizmat qildi.
Markaziy Osiyoga tashrif buyurgan xitoylik rohiblarning ziyorat marshrutini aniqlashda va xitoylik rohiblarning O‘zbekistondagi ziyorat turizmiga jalb qilish, ichki turizmni rivojlantirish, tarixni anglash maqsadida yoshlarning Samarqand, Buxoro, Xiva, Shahrisabz kabi tarixiy va diqqatga sazovor shaharlarga bepul sayohatlarini tashkil etish vazifalarini belgilashda foydalanilgan (O‘zbekiston Respublikasi Yoshlar ishlari agentligi 2024-yil 9-oktyabrdagi 1-01-21-5290-sonli dalolatnomasi). Natijada, buddaviylik manzilgohlar, ularning tarixiy va madaniy jihatdan xitoylik sayyohlar uchun eng muhim turistik yo‘nalishlardan biri ekanligi tahlil qilinib, Xitoy, Tayland, Yaponiya kabi buddaviy an’anaga ega davlatlardan keluvchi sayyohlar uchun yagona tamoyilga asoslangan ziyorat marshrutini ishlab chiqish zarurati asoslandi.