Мухсинова Махзуна Холмурадовнанинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Янги туғилган чақалоқларда туғма қизилўнгач аномалияларини ташхислаш ва даволашни режалашда патоморфологик текширувларнинг роли», 14.00.15 - Патологик анатомия, 14.00.09 - Педиатрия (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.2.DSc/Tib1056.
Илмий маслаҳатчилар: Эшбаев Эркин Абдухалимович, тиббиёт фанлари доктори, доцент; Зуфаров Азиз Алимджанович, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат cтоматология  институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент тиббиёт академияси ҳузуридаги DSc.04/30.12.2019.Tib.30.03 рақамли илмий кенгаш асосидаги бир марталик илмий кенгаш.
Расмий оппонентлар: Фарида Муиновна Хамидова, тиббиёт фанлари доктори, доцент; Феруза Муратходжаевна Гаффарова, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Бахтиёр Бердалиевич Эргашев, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Хожа Aҳмад Яссавий номидаги халқаро қозоқ-турк университети (Қозоғистон Республикаси).
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: қизилўнгач ривожланиш аномалиялари бўлган қизилўнгач атрезияларини турли хил клиник таснифлари бўйича морфологик, морфометрик, иммуногистокимёвий хос жиҳатларини ўрганиш асосида даволашни режалаштиришда амалий тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
клиник-анамнестик маълумотлар бўйича қизилўнгачнинг туғма аномалиялари орасида туғма атрезия энг кўп учрагани, ўлим танотогенези структурасида аспирацион пневмония етакчи ўринда эканлиги аниқланган;
янги туғилган чақалоқларда қизилўнгач туғма атрезиялари хавф омилларининг устунлиги сабабли морфофункционал ўзгаришлар гипотермия, гипоксия, гиповолемия ва гипогликемия белгилар билан намоён бўлиши исботланган;
қизилўнгач девори анатомик қаватларида ШИФФ-мусбат тузилмаларнинг тўпланиши, секретор безларда аутолиз ва некроз жараёнининг кучайиши, шиллиқ қаватида десквамация ўчоқларининг юзага келиши гистокимёвий исботланган;
морфологик етилмаганлик белгиси бўлган қизилўнгач атрезияси девор мушак қаватининг миофибрози, миосклерози, стеноз жараёнларининг кучайиши натижасида ахалазия ва морфофункционал лаёқатсизликни кескин ошишига олиб келиши Chromogranin-A маркерининг паст даражали экспрессияси орқали аниқланган;
Synaptophysin маркерининг ўрта ва паст позитив экспрессияси қизилўнгачнинг морфологик етилмаганлик белгиси бўлиб, морфометрик кўрсаткичлари бўйича назорат гуруҳига нисбатан нерв ганглиялари эгаллаган майдонининг 5-7,2 мартага камайиши, ўз навбатида радикал коррекциялашдан кейинги реабилитация даврида нерв-мушак иннервациясининг етишмовчилиги исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Янги туғилган чақалоқларда қизилўнгач туғма атрезиясининг морфологик, морфометрик ва иммуногистокимёвий хусусиятларини комплекс ўрганиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: клиник-анамнестик маълумотлар бўйича қизилўнгачнинг туғма аномалиялари орасида туғма атрезия энг кўп учрагани, ўлим танотогенези структурасида аспирацион пневмония етакчи ўринда эканлиги аниқланганлиги бўйича таклифлар Тошкент давлат стоматология институтининг Эксперт кенгаши томонидан 2025 йил 28 мартда 01-p/97-сон билан тасдиқланган «Янги туғилган чақалоқларда туғма қизилўнгач аномалияларидан бири булган атрезияларни турли шаклларида патоморфологик ва морфометрик кўрсатгичларини баҳолаш» ва «Туғма қизилўнгач атрезиясларини ташхислашни режалаштиришда иммуногистокимёвий тадқиқотларнинг аҳамияти» номли услубий тавсияномалар мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Қорақалпоғистон Республика патологик анатомия бюроси бўйича 09.04.2025 йилдаги 16-сон ва 17-сон ҳамда Бухоро вилояти патологик анатомия бюроси бўйича 08.04.2025 йилдаги 15-сон ва 16-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий-техник кенгашининг 2025 йил 22 майдаги 18/24-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: ишлаб чиқилган услубий ёндашувларни қўллаш қизилўнгач атрезиясининг оғир шакллари (1, 3, 4, 5 вариантлар) билан туғилган чақалоқлар орасида ўлимни 30% гача камайтириш, асоратларни (дисфагия, ахалазия, ГЕР ва аспирация) эрта башорат қилиш имкониятини таъминлаш, ҳаётнинг дастлабки 7 кунида омон қолишни яхшилаш, иннервация ва қон томир тармоғининг ҳолатини баҳолаш орқали операциядан кейинги реабилитация самарадорлигини ошириш, аралашув тактикасини (стандарт пластика, реиннервация, паллиатив тузатиш) танлашни оқилоналаштириш имкон берган. Иқтисодий самарадорлиги: мазкур касалликни стационар шароитида даволаниш учун сарфланадиган 675000-945000 сўм бюджет маблағлар янги туғилган чақалоқларда туғма қизилўнгач атрезиясини ташхислаш ва даволашни режалаштиришда таклиф этилган морфоиммуногистокимёвий ёндашувни қўллаш неонатал жарроҳлик сифатини ошириш, перинатал ўлим ва ногиронликни камайтириш, операциядан кейинги реабилитация муддатларини қисқартириш натижасида иқтисод қилинади;
иккинчи илмий янгилик: янги туғилган чақалоқларда қизилўнгач туғма атрезиялари хавф омилларининг устунлиги сабабли морфофункционал ўзгаришлар гипотермия, гипоксия, гиповолемия ва гипогликемия белгилар билан намоён бўлиши исботланганлиги бўйича таклифлар Тошкент давлат стоматология институтининг Эксперт кенгаши томонидан 2025 йил 28 мартда 01-p/97-сон билан тасдиқланган «Янги туғилган чақалоқларда туғма қизилўнгач аномалияларидан бири булган атрезияларни турли шаклларида патоморфологик ва морфометрик кўрсатгичларини баҳолаш» ва «Туғма қизилўнгач атрезиясларини ташхислашни режалаштиришда иммуногистокимёвий тадқиқотларнинг аҳамияти» номли услубий тавсияномалар мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Қорақалпоғистон Республика патологик анатомия бюроси бўйича 09.04.2025 йилдаги 16-сон ва 17-сон ҳамда Бухоро вилояти патологик анатомия бюроси бўйича 08.04.2025 йилдаги 15-сон ва 16-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий-техник кенгашининг 2025 йил 22 майдаги 18/24-сон хулосаси). Мазкур таклиф Қорақалпоғистон Республика патологик анатомия бюроси бўйича 09.04.2025 йилдаги 16-сон ва 17-сон ҳамда Бухоро вилояти патологик анатомия бюроси бўйича 08.04.2025 йилдаги 15-сон ва 16-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: ишлаб чиқилган услубий ёндашувларни қўллаш қизилўнгач атрезиясининг оғир шакллари (1, 3, 4, 5 вариантлар) билан туғилган чақалоқлар орасида ўлимни 30% гача камайтириш, асоратларни (дисфагия, ахалазия, ГЕР ва аспирация) эрта башорат қилиш имкониятини таъминлаш, ҳаётнинг дастлабки 7 кунида омон қолишни яхшилаш, иннервация ва қон томир тармоғининг ҳолатини баҳолаш орқали операциядан кейинги реабилитация самарадорлигини ошириш, аралашув тактикасини (стандарт пластика, реиннервация, паллиатив тузатиш) танлашни оқилоналаштириш имкон берган. Иқтисодий самарадорлиги: мазкур касалликни стационар шароитида даволаниш учун сарфланадиган 675000-945000 сўм бюджет маблағлар янги туғилган чақалоқларда туғма қизилўнгач атрезиясини ташхислаш ва даволашни режалаштиришда таклиф этилган морфоиммуногистокимёвий ёндашувни қўллаш неонатал жарроҳлик сифатини ошириш, перинатал ўлим ва ногиронликни камайтириш, операциядан кейинги реабилитация муддатларини қисқартириш натижасида иқтисод қилинади;
учинчи илмий янгилик: қизилўнгач девори анатомик қаватларида ШИФФ-мусбат тузилмаларнинг тўпланиши, секретор безларда аутолиз ва некроз жараёнининг кучайиши, шиллиқ қаватида десквамация ўчоқларининг юзага келиши гистокимёвий исботланганлиги бўйича таклифлар Тошкент давлат стоматология институтининг Эксперт кенгаши томонидан 2025 йил 28 мартда 01-p/97-сон билан тасдиқланган «Янги туғилган чақалоқларда туғма қизилўнгач аномалияларидан бири булган атрезияларни турли шаклларида патоморфологик ва морфометрик кўрсатгичларини баҳолаш» ва «Туғма қизилўнгач атрезиясларини ташхислашни режалаштиришда иммуногистокимёвий тадқиқотларнинг аҳамияти» номли услубий тавсияномалар мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Қорақалпоғистон Республика патологик анатомия бюроси бўйича 09.04.2025 йилдаги 16-сон ва 17-сон ҳамда Бухоро вилояти патологик анатомия бюроси бўйича 08.04.2025 йилдаги 15-сон ва 16-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий-техник кенгашининг 2025 йил 22 майдаги 18/24-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: ишлаб чиқилган услубий ёндашувларни қўллаш қизилўнгач атрезиясининг оғир шакллари (1, 3, 4, 5 вариантлар) билан туғилган чақалоқлар орасида ўлимни 30% гача камайтириш, асоратларни (дисфагия, ахалазия, ГЕР ва аспирация) эрта башорат қилиш имкониятини таъминлаш, ҳаётнинг дастлабки 7 кунида омон қолишни яхшилаш, иннервация ва қон томир тармоғининг ҳолатини баҳолаш орқали операциядан кейинги реабилитация самарадорлигини ошириш, аралашув тактикасини (стандарт пластика, реиннервация, паллиатив тузатиш) танлашни оқилоналаштириш имкон берган. Иқтисодий самарадорлиги: мазкур касалликни стационар шароитида даволаниш учун сарфланадиган 675000-945000 сўм бюджет маблағлар янги туғилган чақалоқларда туғма қизилўнгач атрезиясини ташхислаш ва даволашни режалаштиришда таклиф этилган морфоиммуногистокимёвий ёндашувни қўллаш неонатал жарроҳлик сифатини ошириш, перинатал ўлим ва ногиронликни камайтириш, операциядан кейинги реабилитация муддатларини қисқартириш натижасида иқтисод қилинади;
тўртинчи илмий янгилик: морфологик етилмаганлик белгиси бўлган қизилўнгач атрезияси девор мушак қаватининг миофибрози, миосклерози, стеноз жараёнларининг кучайиши натижасида ахалазия ва морфофункционал лаёқатсизликни кескин ошишига олиб келиши Chromogranin-A маркерининг паст даражали экспрессияси орқали аниқланганлиги бўйича таклифлар Тошкент давлат стоматология институтининг Эксперт кенгаши томонидан 2025 йил 28 мартда 01-p/97-сон билан тасдиқланган «Янги туғилган чақалоқларда туғма қизилўнгач аномалияларидан бири булган атрезияларни турли шаклларида патоморфологик ва морфометрик кўрсатгичларини баҳолаш» ва «Туғма қизилўнгач атрезиясларини ташхислашни режалаштиришда иммуногистокимёвий тадқиқотларнинг аҳамияти» номли услубий тавсияномалар мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Қорақалпоғистон Республика патологик анатомия бюроси бўйича 09.04.2025 йилдаги 16-сон ва 17-сон ҳамда Бухоро вилояти патологик анатомия бюроси бўйича 08.04.2025 йилдаги 15-сон ва 16-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий-техник кенгашининг 2025 йил 22 майдаги 18/24-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: ишлаб чиқилган услубий ёндашувларни қўллаш қизилўнгач атрезиясининг оғир шакллари (1, 3, 4, 5 вариантлар) билан туғилган чақалоқлар орасида ўлимни 30% гача камайтириш, асоратларни (дисфагия, ахалазия, ГЕР ва аспирация) эрта башорат қилиш имкониятини таъминлаш, ҳаётнинг дастлабки 7 кунида омон қолишни яхшилаш, иннервация ва қон томир тармоғининг ҳолатини баҳолаш орқали операциядан кейинги реабилитация самарадорлигини ошириш, аралашув тактикасини (стандарт пластика, реиннервация, паллиатив тузатиш) танлашни оқилоналаштириш имкон берган. Иқтисодий самарадорлиги: мазкур касалликни стационар шароитида даволаниш учун сарфланадиган 675000-945000 сўм бюджет маблағлар янги туғилган чақалоқларда туғма қизилўнгач атрезиясини ташхислаш ва даволашни режалаштиришда таклиф этилган морфоиммуногистокимёвий ёндашувни қўллаш неонатал жарроҳлик сифатини ошириш, перинатал ўлим ва ногиронликни камайтириш, операциядан кейинги реабилитация муддатларини қисқартириш натижасида иқтисод қилинади;
бешинчи илмий янгилик: Synaptophysin маркерининг ўрта ва паст позитив экспрессияси қизилўнгачнинг морфологик етилмаганлик белгиси бўлиб, морфометрик кўрсаткичлари бўйича назорат гуруҳига нисбатан нерв ганглиялари эгаллаган майдонининг 5-7,2 мартага камайиши, ўз навбатида радикал коррекциялашдан кейинги реабилитация даврида нерв-мушак иннервациясининг етишмовчилиги исботланганлиги бўйича таклифлар Тошкент давлат стоматология институтининг Эксперт кенгаши томонидан 2025 йил 28 мартда 01-p/97-сон билан тасдиқланган «Янги туғилган чақалоқларда туғма қизилўнгач аномалияларидан бири булган атрезияларни турли шаклларида патоморфологик ва морфометрик кўрсатгичларини баҳолаш» ва «Туғма қизилўнгач атрезиясларини ташхислашни режалаштиришда иммуногистокимёвий тадқиқотларнинг аҳамияти» номли услубий тавсияномалар мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Қорақалпоғистон Республика патологик анатомия бюроси бўйича 09.04.2025 йилдаги 16-сон ва 17-сон ҳамда Бухоро вилояти патологик анатомия бюроси бўйича 08.04.2025 йилдаги 15-сон ва 16-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий-техник кенгашининг 2025 йил 22 майдаги 18/24-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: ишлаб чиқилган услубий ёндашувларни қўллаш қизилўнгач атрезиясининг оғир шакллари (1, 3, 4, 5 вариантлар) билан туғилган чақалоқлар орасида ўлимни 30% гача камайтириш, асоратларни (дисфагия, ахалазия, ГЕР ва аспирация) эрта башорат қилиш имкониятини таъминлаш, ҳаётнинг дастлабки 7 кунида омон қолишни яхшилаш, иннервация ва қон томир тармоғининг ҳолатини баҳолаш орқали операциядан кейинги реабилитация самарадорлигини ошириш, аралашув тактикасини (стандарт пластика, реиннервация, паллиатив тузатиш) танлашни оқилоналаштириш имкон берган. Иқтисодий самарадорлиги: мазкур касалликни стационар шароитида даволаниш учун сарфланадиган 675000-945000 сўм бюджет маблағлар янги туғилган чақалоқларда туғма қизилўнгач атрезиясини ташхислаш ва даволашни режалаштиришда таклиф этилган морфоиммуногистокимёвий ёндашувни қўллаш неонатал жарроҳлик сифатини ошириш, перинатал ўлим ва ногиронликни камайтириш, операциядан кейинги реабилитация муддатларини қисқартириш натижасида иқтисод қилинади.