Рахимов Боғибек Каримбоевичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Перитонитларда қорин парда тўқимаси реакциясининг морфофункционал тавсифи», 14.00.02 – Морфология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2024.2.DSc/Tib1019.
Илмий маслаҳатчи: Расулов Ҳамидулла Абдуллаевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент педиатрия тиббиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент тиббиёт академияси, DSc.04/30.12.2019.Tib.30.03.
Расмий оппонентлар: Миршарапов Уткур Миршарапович, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Тулаганов Даврон Бахтиярович, тиббиёт фанлари доктори; Хамидова Фарида Муиновна, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Б.Ельцин номидаги Қирғиз-Россия славян университети (Қирғизистон Республикаси).
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: перитонитларнинг этиологик турлари, қамрови ва муддатига қараб қорин парда тўқима реакциясини морфологик, морфометрик, гистокимёвий, иммуногистокимёвий ўзгаришларини асослаш ва патологик жараённинг механизмларини аниқлаш орқали башоратлашни такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
перитонитда клиник-анамнестик ва яллиғланиш жараёнининг тарқалганлиги, шунингдек беморларнинг ёшидан келиб чиқиб, даволаш усулларини танлаш, оперaцияга тайёрлаш ва уни амалга оширилиши қиёсий тахлили асосида операция олди коррекциялаш услубининг афзаллиги асосланган; 
перитонитда қорин парда грануляцион тўқиманинг тубида, айниқса, қорин парданинг бириктирувчи тўқимали асоси билан чегарасида томирлар атрофида фибробластларнинг тўпланиши, қорин парданинг чуқур қатламларида коллаген толаларининг дистрофик ўзгаришлари, уларнинг гомогенлашиши ва шиши кузатилиб, коллагеннинг деструкция ўчоқларида қон томир проекцияси бўйлаб ҳужайра элементлари жойлашуви ҳамда гистокимёвий жиҳатдан бириктирувчи тўқиманинг дезорганизaция белгилари ва гликозаминогликанларнинг ўчоқли тўпланиши яллиғланишнинг чуқурлашиб боришига сабаб бўлиши асосланган;
ёш даврлари давомида қоринпарда лимфа томирлари визуал аниқланмаслиги, перитонитда эса соғлом қоринпарга нисбатан лимфа томирлари кенгайиши бўшлиғининг тўлалиги ҳисобига узуқ юлуқ ипсимон (бўртиб туриши) кўриниши лимфа капиллярларида тиқилиши, СД 31 маркери экспрессиясининг кучайиши кузатилиши орқали қорин парда дренаж фаолияти сусайганлиги исботланган;
перитонитда жарроҳлик аралашуви олди даврдаги инфузия таркибига антигистамин воситаси ҳам қўшилганда, қорин парда юзасининг сезиларли даражада тозаланиши, фибриноз қоплама қолдиқлари грануляцион тўқималар орасидагина сақланиб қолиши, шиш ва қон томир бузилишлари, яллиғланиш реакциясининг жадаллиги сезиларли камайиши исботланган;
перитонитларда қорин парда тўқимасининг яллиғланиш тавсифига  биноан иммуногистокимёвий маркерлар экспрессияланиши солиштирилганда CD31 (қон ва лимфа томирларини бўяш) моноклониал экспрессияси 34%ни, субмезотелиал капилляр ва лимфатик томир зичлиги тарқалган перитонитда юқори экспрессия намоён қилиши, шунингдек, c-kit (CD117) – тирозинкиназа трансмембраноз рецепторларининг иммуногистокимёвий реакцияси семиз ҳужайраларнинг мигрaцияси, етилиши ва пролиферaциясини висцерал қорин пардада  CD117 бутун кўрув майдони бўйлаб 89%гача, паритал қорин парданинг фақат юзаси ва мезотелиал қаватида 47%гача экспрессияси исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Перитонитларда қорин парда тўқимаси реакциясининг морфофункционал тавсифи бўйича олинган илмий натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: перитонитда клиник-анамнестик ва яллиғланиш жараёнининг тарқалганлиги, шунингдек беморларнинг ёшидан келиб чиқиб, даволаш усулларини танлаш, оперaцияга тайёрлаш ва уни амалга оширилиши қиёсий тахлили асосида операция олди коррекциялаш услубининг афзаллиги асосланганлиги бўйича таклифлар Тошкент педиатрия тиббиёт институтининг Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 25 декабрдаги 03/321-сон билан тасдиқланган «Перитонитларда операцияга тайёрлаш самарадорлигини яхшилаш услуби» ҳамда 2024 йил 25 декабрдаги 03/323-сон билан тасдиқланган «Перитонитларда қорин парда тўқималарининг структур реакциясига қараб натижадорликни баҳолаш» номли услубий тавсияномалар мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Қорақалпоғистон Республикаси У.Холмуратов номидаги кўп тармоқли тиббиёт маркази бўйича 26.12.2024 йилдаги 236“I”-сон, Республика суд-тиббий экспертиза илмий-амалий маркази бўйича 21.04.2025 йилдаги 058/AF/2025-сон, Тиббиёт ходимларининг касбий малакасини ривожлантириш маркази кўп тармоқли клиникаси бўйича 12.12.2024 йилдаги 113-сон, Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази Хоразм филиали бўйича 11.12.2024 йилдаги 257-“I”-сон ҳамда Бухоро филиали бўйича 11.12.2024 йилдаги 257-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2025 йил 7 майдаги 17-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: турли шакл ва оғирликдаги перитонитларни диагностикасини оптималлаштиришда ва оперaциядан кейинги даврда беморларнинг тикланиш жадаллигини сезиларли оширади. Олинган натижалардан фойдаланганда, перитонитларда беморларни оперaция олди тайёрлаш тадбирларида, охир оқибат уларнинг самарадорлигини оптималлаштиришда қўл келади. Иқтисодий самарадорлиги: мазкур касалликни стационар шароитида даволаш ва асоратларни олдини олишга сарфланадиган 950000 сўм бюджетдан ташқари маблағлар перитонит билан кечувчи қорин бўшлиғи аъзоларининг ўткир касалликларида Супрастинни қўллаш орқали беморларнинг ўрин кунларининг қисқариши, оперaциядан кейинги даврда беморларнинг эрта фаоллаштириши, беморлар иш фаолиятининг эртароқ тикланишига олиб келиши натижасида иқтисод қилинади;
иккинчи илмий янгилик: перитонитда қорин парда грануляцион тўқиманинг тубида, айниқса, қорин парданинг бириктирувчи тўқимали асоси билан чегарасида томирлар атрофида фибробластларнинг тўпланиши, қорин парданинг чуқур қатламларида коллаген толаларининг дистрофик ўзгаришлари, уларнинг гомогенлашиши ва шиши кузатилиб, коллагеннинг деструкция ўчоқларида қон томир проекцияси бўйлаб ҳужайра элементлари жойлашуви ҳамда гистокимёвий жиҳатдан бириктирувчи тўқиманинг дезорганизaция белгилари ва гликозаминогликанларнинг ўчоқли тўпланиши яллиғланишнинг чуқурлашиб боришига сабаб бўлиши асосланганлиги таклифлар Тошкент педиатрия тиббиёт институтининг Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 25 декабрдаги 03/321-сон билан тасдиқланган «Перитонитларда операцияга тайёрлаш самарадорлигини яхшилаш услуби» ҳамда 2024 йил 25 декабрдаги 03/323-сон билан тасдиқланган «Перитонитларда қорин парда тўқималарининг структур реакциясига қараб натижадорликни баҳолаш»  номли услубий тавсияномалар мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Қорақалпоғистон Республикаси У.Холмуратов номидаги кўп тармоқли тиббиёт маркази бўйича 26.12.2024 йилдаги 236“I”-сон, Республика суд-тиббий экспертиза илмий-амалий маркази бўйича 21.04.2025 йилдаги 058/AF/2025-сон, Тиббиёт ходимларининг касбий малакасини ривожлантириш маркази кўп тармоқли клиникаси бўйича 12.12.2024 йилдаги 113-сон, Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази Хоразм филиали бўйича 11.12.2024 йилдаги 257-“I”-сон ҳамда Бухоро филиали бўйича 11.12.2024 йилдаги 257-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2025 йил 7 майдаги 17-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: ҳар хил этиологияли перитонитларда қорин парданинг чуқур қатламларидаги коллаген толаларинниг дистрофик ўзгаришлари, коллагеннинг деструкцияли соҳаларида қон томирлари бўйлаб ҳужайра элементлари жойлашуви ҳамда гистокимёвий жиҳатдан бириктирувчи тўқиманинг дезорганизaция белгилари, гликозаминогликанларнинг ўчоқли тўпланиши қорин пардадаги чуқур яллиғланишларга сабаб бўлишини билиш айнан кўрсатилган ўзгаришларга мақсадли тарзда таъсир ўтказиш, яъни перитонитда янада фундоментал ёндашув имконини беради. Иқтисодий самарадорлиги: мазкур касалликни стационар шароитида даволаниш учун срафланадиган 250000 сўм бюджетдан ташқари маблағлари тарқалган перитонитларни даволашда қорин пардадаги патоморфологик жараёнларни, яъни қорин парданинг чуқур қатламларидаги коллаген толаларинниг дистрофик ўзгаришлари, коллагеннинг деструкцияли соҳаларида қон томирлари бўйлаб ҳужайра элементлари жойлашуви ҳамда гистокимёвий жиҳатдан бириктирувчи тўқиманинг дезорганизaция белгилари, гликозаминогликанларнинг ўчоқли тўпланишини инобатга олган ҳолда патогенетик ёндашув беморларнинг стaционарда бўлиш муддатини камайтириш натижасида иқтисод қилинади;
учинчи илмий янгилик: ёш даврлари давомида қоринпарда лимфа томирлари визуал аниқланмаслиги, перитонитда эса соғлом қоринпарга нисбатан лимфа томирлари кенгайиши бўшлиғининг тўлалиги ҳисобига узуқ юлуқ ипсимон (бўртиб туриши) кўриниши лимфа капиллярларида тиқилиши, СД 31 маркери экспрессиясининг кучайиши кузатилиши орқали қорин парда дренаж фаолияти сусайганлиги исботланганлиги таклифлар Тошкент педиатрия тиббиёт институтининг Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 25 декабрдаги 03/321-сон билан тасдиқланган «Перитонитларда операцияга тайёрлаш самарадорлигини яхшилаш услуби» ҳамда 2024 йил 25 декабрдаги 03/323-сон билан тасдиқланган «Перитонитларда қорин парда тўқималарининг структур реакциясига қараб натижадорликни баҳолаш»  номли услубий тавсияномалар мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Қорақалпоғистон Республикаси У.Холмуратов номидаги кўп тармоқли тиббиёт маркази бўйича 26.12.2024 йилдаги 236“I”-сон, Республика суд-тиббий экспертиза илмий-амалий маркази бўйича 21.04.2025 йилдаги 058/AF/2025-сон, Тиббиёт ходимларининг касбий малакасини ривожлантириш маркази кўп тармоқли клиникаси бўйича 12.12.2024 йилдаги 113-сон, Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази Хоразм филиали бўйича 11.12.2024 йилдаги 257-“I”-сон ҳамда Бухоро филиали бўйича 11.12.2024 йилдаги 257-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2025 йил 7 майдаги 17-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: тавсия этилган ушбу морфологик текширувнинг иқтисодий самарадорлиги, беморларни оперaцияга тайёрлашда патогенетик ёндошувни яхшилаш, улар сарф харажатларини камайтиришга, айниқса, даволовчи шифокорларга перитонит касаллигига фундаментал ёндашувга хизмат қилади. Иқтисодий самарадорлиги: мазкур касалликни стационар шароитида даволаниш учун срафланадиган 250000 сўм бюджетдан ташқари маблағлари перитонитнинг микробиологик этиологиясини ташҳислашнинг, уларни вақт мобайнида алмашинувини башоратловчи тезкор услубларини қўллаш перитонит билан оғриган беморларга кўрсатиладиган жарроҳлик тиббий ёрдамнинг сифатини оширади, оперaциядан кейинги даврда беморларни эрта фаоллаштириш туфайли беморлар турмуш ва иш фаолиятининг эртароқ тикланиши натижасида иқтисод қилинади;
тўртинчи илмий янгилик: перитонитда жарроҳлик аралашуви олди даврдаги инфузия таркибига антигистамин воситаси ҳам қўшилганда, қорин парда юзасининг сезиларли даражада тозаланиши, фибриноз қоплама қолдиқлари грануляцион тўқималар орасидагина сақланиб қолиши, шиш ва қон томир бузилишлари, яллиғланиш реакциясининг жадаллиги сезиларли камайиши исботланганлиги таклифлар Тошкент педиатрия тиббиёт институтининг Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 25 декабрдаги 03/321-сон билан тасдиқланган «Перитонитларда операцияга тайёрлаш самарадорлигини яхшилаш услуби» ҳамда 2024 йил 25 декабрдаги 03/323-сон билан тасдиқланган «Перитонитларда қорин парда тўқималарининг структур реакциясига қараб натижадорликни баҳолаш»  номли услубий тавсияномалар мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Қорақалпоғистон Республикаси У.Холмуратов номидаги кўп тармоқли тиббиёт маркази бўйича 26.12.2024 йилдаги 236“I”-сон, Республика суд-тиббий экспертиза илмий-амалий маркази бўйича 21.04.2025 йилдаги 058/AF/2025-сон, Тиббиёт ходимларининг касбий малакасини ривожлантириш маркази кўп тармоқли клиникаси бўйича 12.12.2024 йилдаги 113-сон, Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази Хоразм филиали бўйича 11.12.2024 йилдаги 257-“I”-сон ҳамда Бухоро филиали бўйича 11.12.2024 йилдаги 257-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2025 йил 7 майдаги 17-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: турли сабаблар туфайли келиб чиққан перитонитларда жарроҳлик аралашувидан олдинги тайёргарлик даврида инфузион давонинг таркибига антигистамин воситаси ҳам қўшилганда, перитонеум юзасининг сезиларли даражада тозаланиши, фибриноз қоплама қолдиқлари фақат грануляцион тўқималарнинг орасида аниқланиши, шиш ҳамда қон томир деструкциялари, шунингдек, яллиғланиш реакцияси жадаллигининг сезиларли камайишига олиб келади ва оқибатда оперaциядан кейинги даврдаги жиддий асоратлар сонининг ишончли тарзда камайтириш имконини беради. Иқтисодий самарадорлиги: мазкур касалликни стационар шароитида даволаниш учун срафланадиган 240000 сўм бюджетдан ташқари маблағлари турли этиологияли перитонитларни даволашда оперaциядан олдинги тайёргарлик вақтидаги инфузион даво таркибига тавсия этилган тарзда антигистамин воситасини вена ичига қўллаш беморларнинг стaционарда бўлиш давомийлигини қисқартириш натижасида иқтисод қилинади;
бешинчи илмий янгилик: перитонитларда қорин парда тўқимасининг яллиғланиш тавсифига  биноан иммуногистокимёвий маркерлар экспрессияланиши солиштирилганди CD31 (қон ва лимфа томирларини бўяш) моноклониал экспрессияси 34%ни, субмезотелиал капилляр ва лимфатик томир зичлиги тарқалган перитонитда юқори экспрессия намоён қилиши, шунингдек, c-kit (CD117) – тирозинкиназа трансмембраноз рецепторларининг иммуногистокимёвий реакцияси семиз ҳужайраларнинг мигрaцияси, етилиши ва пролиферaциясини висцерал қорин пардада  CD117 бутун кўрув майдони бўйлаб 89%гача, паритал қорин парданинг фақат юзаси ва мезотелиал қаватида 47%гача экспрессияси исботланганлиги таклифлар Тошкент педиатрия тиббиёт институтининг Мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2024 йил 25 декабрдаги 03/321-сон билан тасдиқланган «Перитонитларда операцияга тайёрлаш самарадорлигини яхшилаш услуби» ҳамда 2024 йил 25 декабрдаги 03/323-сон билан тасдиқланган «Перитонитларда қорин парда тўқималарининг структур реакциясига қараб натижадорликни баҳолаш»  номли услубий тавсияномалар мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Қорақалпоғистон Республикаси У.Холмуратов номидаги кўп тармоқли тиббиёт маркази бўйича 26.12.2024 йилдаги 236“I”-сон, Республика суд-тиббий экспертиза илмий-амалий маркази бўйича 21.04.2025 йилдаги 058/AF/2025-сон, Тиббиёт ходимларининг касбий малакасини ривожлантириш маркази кўп тармоқли клиникаси бўйича 12.12.2024 йилдаги 113-сон, Республика шошилинч тиббий ёрдам илмий маркази Хоразм филиали бўйича 11.12.2024 йилдаги 257-“I”-сон ҳамда Бухоро филиали бўйича 11.12.2024 йилдаги 257-сон буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашининг 2025 йил 7 майдаги 17-сон хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: энг замонавий усуллардан бири бўлган иммуногистокиёвий текширувни қўллаш, CD 31 ҳамда CD 117 ларнинг экспрессияни аниқлаш тарқалган перитонитларнинг диагностикасини яхшилашда кўмак беради ҳамда оперaциядан кейинги даврда перитонит билан оғриган беморларнинг реконвалесценция муддатини сезиларли равишда камайтиради. Иқтисодий самарадорлиги: мазкур касалликни стационар шароитида даволаниш учун срафланадиган 140000 сўм бюджетдан ташқари маблағлари олинган натижаларни инобатга олган тарзда даволаш жараёнига ёндашиш перитонит билан касалланган беморларга кўрсатиладиган тиббий ёрдамнинг сифатини ошириш, оперaциядан кейинги даврда беморларни эрта муддатларда одатий турмуш ва иш фаолиятининг эртароқ тикланиши, касаллик асоратларини камайтириши натижасида иқтисод қилинади

Yangiliklarga obuna bo‘lish