Журакулов Бахром Aзаматовичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар. Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган тармоғи номи): «Оқова сувлари чўкиндилари ва чиқинди фосфоритлари асосида органик-минерал ўғитлар олиш технологияси», 02.00.13 – Ноорганик моддалар ва улар асосидаги материаллар технологияси (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2025.2.PhD/Т5801.
Илмий раҳбар: Темиров Ўктам Шавкатович, техника фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассасалар номи: Навоий давлат кончилик ва технологиялар университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Навоий давлат кончилик ва технологиялар университети, DSc.17/7.06.2024.K/Т.06.03.
Расмий оппонентлар: Умиров Фарҳод Эргашович, техника фанлари доктори, профессор; Тураев Зокиржон, техника фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Тошкент кимё-технологиялар институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик. 
II. Тадқиқотнинг мақсади: ишлаб чиқаришга оқова сувлар чўкиндилари ва чиқинди фосфоритларни жалб қилиш билан кенг ассортиментдаги органоминерал ўғитлар олиш технологияларини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
ОСЧ ва сульфат кислотасида фаоллаштирилган шламли фосфорит (ФШФ) асосида органик минерал ўғитлар олиш жараёнларини мақбул шароити, ОСЧ : ФШФ оғирлик нисбатида 100:30 ҳамда H₂SO₄ меъёри 60%  эканлиги аниқланган;
сульфат кислотасида фаоллаштирилган ШФ ва ОСЧ асосида олинган гумус-фосфорли ўғитлар таркибидаги Р2О5 ва СаО ларининг ўзлашувчан шаклга ўтиши ҳамда гумус моддаларининг ўзгаришлари аниқланган;
оқова сувлар чўкиндилари ва фаоллаштирилган ШФ асосида компост тайёрлаш йўли билан ўғитлар олиш жараёнларини физик ва кимёвий асослари ишлаб чиқилган;
оқова сувлар чўкиндилари ва фаоллаштирилган ШФ қўшиб компост тайёрланганда,  компостлар таркибидаги фосфоритлар хисобига эса азотни 4,6 марта, органик моддаларни 4,2 марта йўқолишини камайиши асосланган;
нитрат кислотасида фаоллаштирилган ММ ва сульфат кислота билан ювилган оқова сувлар чўкиндилари асосида мураккаб гумусли ўғитлар олишда ОСЧ ва чиқинди фосфоритнинг 75:25 оғирлик нисбати ҳамда кислота меъёри 40% мақбул шароитлиги асосланган;
ММ нитрат кислота билан паст  меъёрда фаоллаштирилган маҳсулотини сульфат кислота билан ювилган оқова сувлар чўкиндилари ёрдамида қайта ишлаш жараёнида органик кислоталарни фосфоритлар билан таъсирлашиши натижасида Р2О5 ўзлашувчан шакли 6,7 марта ортиши аниқланган;
чиқинди фософритларни қайта ишлашда оқова сувлар чўкиндиларини жалб жалб қилиш йўли билан органик - минерал ўғитлар олишнинг жадаллаштирилган технологиялари  ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Чиқинди фосфоритлар ва оқова сувлар чўкиндиларини жалб қилиш орқали органик - минерал ўғитлар олиш технологиясини ишлаб чиқиш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
Марказий қизилқум чиқинди фосфорити (шламли фосфорит) ни тўлиқ бўлмаган меъёрда сульфат кислотаси билан фаоллаштириш ва уларни оқова сувлар чўкиндилари асосида органоминерал ўғитларга қайта ишлаш технологияси Электрокимёзавод ҚК-АЖнинг “2026-2027 йилларда амалиётга жорий этиш бўйича истиқболли ишланмалар рўйхати”га киритилган (“Электрокимёзавод” ҚК-АЖ инг 2025 йил 16 майдаги 608-сонли маълумотномаси). Натижада, фаоллаштирилган шламли фосфорит ва оқова сувлар чўкмалари асосида қишлоқ хўжалиги зарур бўлган фосфор-гумуслили ўғитлар олиш имконияти беради;
Марказий қизилқум чиқинди фосфорити (минераллашган масса) ни нитрат кислотаси билан фаоллаштириш ва уларни сульфат кислота билан ювилган оқова сувлар чўкмалари билан қайта ишлаш асосида органик минерал ўғит олиш технологияси Электрокимёзавод ҚК-АЖнинг “2026-2027 йилларда амалиётга жорий этиш бўйича истиқболли ишланмалар рўйхати”га киритилган (“Электрокимёзавод” ҚК-АЖнинг 2025 йил 16 майдаги 608-сонли маълумотномаси). Натижада, таркибида юқори ўзлашувчан фосфор беш оксиди тутган гумусли органик минерал ўғитлар олиш имконини беради.

 

 

Yangiliklarga obuna bo‘lish