Рсалиев Арман Турдибековичнинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри: “Инглиз тили дарсларида дидактик ўйинлар воситасида бошланғич синф ўқувчиларининг лексик компетенсиясини шакллантириш”, 13.00.02 – Таълим ва тарбия назарияси ва методикаси (инглиз тили) (педагогика фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2023.2PhD/Ped5140
Илмий раҳбарининг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони: Саидова Муҳаббатхон Шукруллаевна, филология фанлари номзоди, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Наманган давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Қорақалпоқ давлат университети DSc.03/30.04.2021.Fil.20.01
Расмий оппонентларнинг Ф.И.Ш., илмий даражаси ва унвони: Раҳмонов Азиз Боситхонович, педагогика фанлари доктори (DSc), профессор; Утешова Зернегул Ҳурметуллаевна, педагогика фанлари номзоди, доцент.
Етакчи ташкилот номи: Гулистон давлат университети
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II.Тадқиқотнинг мақсади дидактик ўйин воситасида бошланғич синф ўқувчиларининг инглиз тилида лексик компетенсиясини шакллантиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
лексик компетенсияга оид тушунчаларнинг мазмуни ва аҳамияти лингвометодик ёндашув орқали илмий-педагогик жиҳатдан асосланган ва бу тушунчаларнинг таълим жараёнидаги аҳамияти аниқ кўрсатилган;
дидактик ўйинлар орқали бошланғич синф ўқувчиларида мотивация, ҳиссиётлар, интеллектуал ривожланиш каби психологик омиллар коммуникатив ва лексик кўникмаларни шакллантириш учун фойдаланиладиган усуллар, қобилиятлар ва технологияларга устуворлик бериш асосида такомиллаштирилган;
умумтаълим мактаблари бошланғич синф инглиз тили дарсларида ўқувчиларнинг лексик компетенсиясини шакллантириш учун мос келувчи дидактик ўйинлар ва воситалар танлаш жараёни таҳлил қилинган ва энг самарали методлар аниқланган;
бошланғич синф ўқувчилари лексик компетенсиясини дидактик ўйинлар воситасида шакллантиришга мўлжалланган машқлар тизими ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Инглиз тили дарсларида дидактик ўйинлар воситасида бошланғич синф ўқувчиларининг лексик компетенсиясини шакллантириш бўйича тадқиқот натижалари:
лексик компетенсияга оид тушунчаларнинг мазмуни ва аҳамияти аниқланиб, бу тушунчаларнинг таълим жараёнидаги аҳамияти лингвометодик ёндашув орқали илмий-педагогик асосларни ишлаб чиқишга доир таклиф ва тавсиялардан “Мустаҳкамлаш учун машқлар” номли машқлар тизимидан фойдаланилган (02-07-5152/04-сонли “Ўзбекистон Республикаси Мактабгача ва Мактаб таълими Вазирлиги Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университетининг далолатномаси). Натижада, бошланғич синф ўқувчиларининг лексик компетенсиясини дидактик ўйинлар воситасида шакллантиришга мўлжалланган машқлар ишлаб чиқишга эришилган;
дидактик ўйинлар орқали бошланғич синф ўқувчиларида мотивация, ҳиссиётлар, интеллектуал ривожланиш каби психологик омиллар коммуникатив ва лексик кўникмаларни шакллантириш учун фойдаланиладиган усуллар, қобилиятлар ва технологияларга устуворлик бериш асосида такомиллаштиришга доир таклиф ва тавсиялардан Тошкент шаҳрида жойлашган “Эффеcтиве студй” ташкилотининг тил маркази ўқув жараёнини ташкил этишда фойдаланилган (02-07-5152/04-сонли “Ўзбекистон Республикаси Мактабгача ва Мактаб таълими вазирлиги Низомий номидаги Тошкент давлат педагогика университетининг далолатномаси). Натижада, ўқувчиларнинг тили ўрганаётган мамлакат вакиллари ва тил соҳиблари билан мулоқот жараёнида тўсиқлардан фойдалана олиш имкониятлари яратилган;
умумтаълим мактаблари бошланғич синф инглиз тили дарсларида ўқувчиларнинг лексик компетенсиясини ривожлантириш учун мос келувчи дидактик ўйинлар ва воситаларни танлаш жараёнини амалга оширишга доир методик тавсиялардан Ўзбекистон телерадиоканали ДМ Маданий-маърифий ва бадиий эшиттиришлар муҳарриятининг “Болалар учун”, “Болалар ва биз”, “Таълим ва тараққиёт” каби дастурлари сенарийсида (2022-2023-йилларда) самарали фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий Телерадиокомпанияси Ўзбекистон телерадиоканали ДМ 04-36-1254-сон маълумотномаси). Натижада, бошланғич таълимда дидактик ўйинлар воситасида инглиз тилини замон талабларига мос ҳолда ўзлаштириш базаси яна бир оммавий-телевизион манбаа ҳисобига бойитилган;
бошланғич синф ўқувчилари лексик компетенсиясини дидактик ўйинлар воситасида шакллантиришга мўлжалланган таклифлардан инглиз тилини осон ўрганишга мўлжалланган тадқиқот материалларидан Наманган муҳандислик технология институтининг “ИнноЕнглиш-Ҳорижий тилларни ўқитишнинг замонавий усуллари” амалий гранти лойиҳаси (2022-йй.) доирасида мобил иловалар ишлаб чиқишда фойдаланилган (Туран Интернатионал Университй инновация фаолияти трансфери марказининг 2023-йил 27-февралдаги 107/4-сонли маълумотномаси). Натижада, бошланғич синф ўқувчиларининг инглиз тили дарслари ҳамда мустақил тил ўрганиш жараёнида уларнинг лексик компетенсиясини шаклланганлик даражаси 13,1% га ошган.