Абсаламов Хилолиддин Учкунович
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Инглиз тилини ўқитишда умумтаълим мактаблари ўқувчиларининг (9-синф) ёзма нутқ компетенциясини ривожлантириш”, 13.00.02 – Таълим ва тарбия назарияси ва методикаси (инглиз тили).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2025.1.PhD/Ped2711
Илмий раҳбар: Одилов Баходир Бахтиярович, филология фанлари номзоди, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарқанд давлат чет тиллар институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд давлат чет тиллар институти, PhD. 03/30.12.2019.Fil.83.01 
Расмий оппонентлар: Хошимова Дилдора Уринбаевна, педагогика фанлари доктори (DSc), профессор;  Джалилов Олимжон Мухиддинович, педагогика фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент.
Етакчи ташкилот: Гулистон давлат университети
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади тўққизинчи синф ўқувчиларининг чет тилда ёзма нутқ компетенциясини ривожлантиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
сенсомоторик, психологик ва лисоний сатҳлар асосида ёзма нутқни босқичма-босқич шакллантиришга хизмат қилувчи педагогик механизм чет тилида ёзма нутқни ривожлантиришга хизмат қилувчи дидактик таъминот конфигурациясини функсионал жиҳатдан замонавий таълим технологиялари кўриш ва ҳаракат анализаторларига интеграция қилиш асосида такомиллаштирилган;
тилшунослик, психолингвистика ва методика фанлари чорраҳасида яратилган фаолиятга йўналтирилган ёзма нутқ моделини назарий асослаш орқали  дидактик бирликлар тизимига мослаштирилган ёзма нутқ компетенциясини баҳолаш мезонлари ёзма нутқ компетенциясининг социолингвистик, экзистенсиал ва маданиятлараро компонентларига кўра замонавий тестология тамойиллари асосида функсионал жиҳатдан такомиллаштирилган;
ёзма нутқ фаолиятини когнитив-коммуникатив компетенциялар билан боғловчи синтетик методологик моделини асослаш орқали коммуникатив агент сифатида ўқувчи позициясини шакллантиришда инглиз тилида ёзма ижодкорликни конструктив-дискурсив аспектда ривожлантиришга қаратилган дидактик воситалар эмоционал-когнитив фаоллаштириш технологияси асосида  ишлаб чиқилган;
чет тилида ёзма нутқ кўникмаларини ривожлантиришда сўзларнинг визуал тасвирларини таниб олиш, визуал ва нутқ-мотор анализаторларининг ишлаши асосида ёзма нутқнинг товуш таркибини таҳлил қилиш, анализатор тизимларининг ички интеграциясини фаоллаштириш ва мустаҳкамлашга йўналтирилган ижтимоий-конструктив усул самарадорлиги замонавий билиш назарияси (cognitive constructivism)ни метакогнитив стратегиялар билан уйғунлаштириш асосида далилланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Инглиз тилини ўқитишда умумтаълим мактаблари ўқувчиларининг (9-синф) ёзма нутқ компетенциясини ривожлантириш бўйича ишлаб чиқилган назарий, услубий ва амалий натижалар асосида:
сенсомоторик, психологик ва лисоний сатҳлар асосида ёзма нутқни босқичма-босқич шакллантиришга хизмат қилувчи педагогик механизм чет тилида ёзма нутқни ривожлантиришга хизмат қилувчи дидактик таъминот конфигурациясини функсионал жиҳатдан замонавий таълим технологиялари кўриш ва ҳаракат анализаторларига интеграция қилиш асосида такомиллаштирилганлиги ҳақидаги хулосалардан Самарқанд давлат чет тиллар институтида Олий ва ўрта махсус таълим вазирлигининг 2022-йил 12-декабрдаги 2/24-4/7-690-сонли хатига асосан 2022-2024-йилларда амалга оширилган ва Тошкент шаҳридаги АҚШ элчихонаси ҳамда Халқаро таълим бўйича Америка Кенгаши билан ҳамкорликда АҚШ давлат департаменти томонидан бажарилган ‘‘English Access Microscholarship Program” лойиҳаси доирасида (Самарқанд давлат чет тиллар институтининг 14-октябр 2024- йилдаги 2197/02-сон маълумотномаси). Натижада, ёзма нутқ компетенциясини такомиллаштириш, ёзма нутқ услубларини ўрганиш, ўз она тили ҳамда ўрганилаётган чет тилининг лингвистик қонуниятларини ўрганиш ҳамда ёзма мулоқот кўникмаларини юқори даражада эгаллаш компетентлигини шакллантиришга йўналтирилган таълим муҳитини яратишда фойдаланилган;
тилшунослик, психолингвистика ва методика фанлари чорраҳасида яратилган фаолиятга йўналтирилган ёзма нутқ моделини назарий асослаш орқали  дидактик бирликлар тизимига мослаштирилган ёзма нутқ компетенциясини баҳолаш мезонлари ёзма нутқ компетенциясининг социолингвистик, экзистенсиал ва маданиятлараро компонентларига кўра замонавий тестология тамойиллари асосида функсионал жиҳатдан такомиллаштирилганлиги ҳақидаги хулосалардан Қарши давлат университетида 2021-2023 йилларда амалга оширилган СУЗ-800-21ГР-3181 “Reinforsing English Language competence at Karshi State University” номли халқаро грант лойиҳаси доирасида фойдаланилган (Қарши давлат университетининг 2024-йил 24-октябрдаги 03/3340-сонли маълумотномаси). Натижада, умумтаълим мактаблари инглиз дарсларида ёзма мулоқот кўникмаларини юқори даражада эгаллаш компетенциясини оширишга хизмат қилган;
ёзма нутқ фаолиятини когнитив-коммуникатив компетенциялар билан боғловчи синтетик методологик моделини асослаш орқали коммуникатив агент сифатида ўқувчи позициясини шакллантиришда инглиз тилида ёзма ижодкорликни конструктив-дискурсив аспектда ривожлантиришга қаратилган дидактик воситалар эмоционал-когнитив фаоллаштириш технологияси асосида  ишлаб чиқилганлиги ҳақидаги хулосалардан Самарқанд давлат чет тиллар институтида Европа иттифоқининг Эрасмус+ дастури 58545-EPP-1-2017-1-ES-EPPKA2-CBHE-JP CLASS: “Computational linguistics at Central Asian universities” грант лойиҳаси доирасида кенг фойдаланилган (Самарқанд давлат чет тиллар институтининг 17-октябр 2024-йилдаги 2219/02-сон маълумотномаси). Натижада, умумий ўрта таълимида 9-синф ўқувчиларининг ёзма мулоқот компетенциясини ривожлантиришга қаратилган, шунингдек ушбу компетенцияни шакллантириштириш, бу жараёнда учраш мумкин бўлган психологик, лингвистик тўсиқларни енгиб ўтиш, ўргунувчиларда ёзма нутқ компетенциясини такомиллаштириш, ёзма нутқ услубларини ўрганиш, ўз она тили ҳамда ўрганилаётган чет тилининг лингвистик қонуниятларини ўрганиш ҳамда ёзма мулоқот кўникмаларини юқори даражада эгаллаш компетентлигини шакллантиришга хизмат қилган;
чет тилида ёзма нутқ кўникмаларини ривожлантиришда сўзларнинг визуал тасвирларини таниб олиш, визуал ва нутқ-мотор анализаторларининг ишлаши асосида ёзма нутқнинг товуш таркибини таҳлил қилиш, анализатор тизимларининг ички интеграциясини фаоллаштириш ва мустаҳкамлашга йўналтирилган машқлар мажмуининг самарадорлиги илмий жиҳатдан далилланганлиги ҳақидаги хулосалардан Самарқанд вилоят телерадиокомпаниясида 2024-йил ноябр ойида эфирга узатилган “Кун мавзуси” эшиттиришининг навбатдаги сонининг ссенарийсини тайёрлашда фойдаланилган (Самарқанд вилоят телерадиокомпаниясининг 2024-йил 14-ноябрдаги 01-07/339-сон маълумотномаси). Натижада, нутқ компетенциясини ривожлантиришда мақсадли ҳамда тизимли ташкил этилган ўқув жараёнини такомиллаштиришга йўналтирилган методик тавсиялар мажмуйи бугунги кунда долзарб масалалардан бири бўлиб келмоқда. Ўқувчиларнинг тил ўрганиш, шунингдек кейинги фаолият жараёнида тилни коммуникатив мақсадларда самарали қўллай олиш учун хизмат қилган ва улардан Самарқанд вилоят телерадиокомпаниясининг кейинги дастурларида ҳам фойдаланиш кўзда тутилган.