Арипова Мафтуна Хуррамовнанинг 
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар:
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Бачадон онкологик патологияларидаги дорсопатиялар терапиясига дифференциал ёндашувни оптималлаштириш», 14.00.13-Неврология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.2.PhD/Tib2463.
Илмий консультант: Хайдаров Нодиржон Қодирович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат стоматология институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент тиббиёт академияси, DSc.04/05.05.2023.Tib.30.04.
Расмий оппонентлар: Рахматуллаева Гулнора Кутбитдинова, тиббиёт фанлари доктори, доцент; Джурабекова Азиза Тохировна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; 
Етакчи ташкилот: Абу Али Ибн Сино номидаги Бухоро давлат тиббиёт институти.
Диссертациянинг йўналиши: амалий аҳамиятга молик. 
II. Тадқиқотнинг мақсади: бачадон ўсмалари бўлган аёлларда дорсопатияларнинг дифференциал даволаш тактикасини оптималлаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
бачадоннинг онкологик патологияси билан бирга дорсопатияга чалинган бемор аёлларнинг клиник-неврологик хусусиятлари ўрганилиши асосида оғриқ синдромининг кечиш хусусиятлари, вегетатив дисфункция даражаси ва хавотир-депрессив бузилишларнинг даражаси аниқланган;
дорсопатия ва онкогинекологик патологияга чалинган аёлларнинг психоэмоционал ҳолати ва ҳаёт сифати замонавий шкалалар ва сўровномалар (SF-36, Спилберга-Ханин, Бек ва бошқ.) ёрдамида комплекс оғриқ синдромининг ҳаёт сифати ва психик саломатликка салбий таъсирининг даражаси аниқланган;
бачадоннинг онкологик патологияси билан бирга дорсопатияларни даволашда сурункали оғриқнинг турли патогенетик бўғинларига ва ҳамроҳ бўлган психо-вегетатив бузилишларга комплекс таъсир кўрсатувчи дифференциал ёндашув асосланган;
дорсопатияни даволашнинг анъанавий маълум бир терапевтик алгоритмни клиник амалиётга жорий этиш ҳаёт сифати кўрсаткичлари сезиларли яхшиланиши, оғриқ синдромининг даражаси, хавотир ва депрессия кўринишларининг камайиши, шунингдек бачадоннинг онкологик касалликлари билан бирга дорсопатияга чалинган беморларда вегетатив дисфункция кўринишлари тузалиши исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши: 
Бачадоннинг онкологик патологиясида дорсопатияларни даволашга дифферентсиал ёндашувни оптималлаштириш бўйича тадқиқотнинг олинган илмий натижаларига кўра:
биринчи илмий янгилик: бачадоннинг онкологик патологияси билан бирга дорсопатияга чалинган бемор аёлларнинг клиник-неврологик хусусиятлари ўрганилиши асосида оғриқ синдромининг кечиш хусусиятлари, вегетатив дисфункция даражаси ва хавотир-депрессив бузилишларнинг даражаси аниқланган. Олинган маълумотлар асосида қуйидаги услубий тавсиялар ишлаб чиқилди ва амалга оширилди: “Бачадоннинг онкологик патологиясида дорсопатияларнинг клиник ва неврологик таҳлили” (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2024 йил 2 августдаги 01-р / 29-сонли гувоҳномаси) ва "Бачадон патологияси бўйича беморларни даволаш ва реабилитация қилиш дастури алгоритми". (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2024 йил 2 августдаги 01-р / 30-сонли гувоҳномаси), шу жумладан VAS, Спиэлбергер, СФ-36, Вена шкалаларидан фойдаланган ҳолда диагностика ва терапияга стандартлаштирилган ёндашув, шунингдек, МРИ маълумотларига асосланган объектив баҳолаш. Ижтимоий самарадорлиги: оғриқ синдроми, анксиете-депрессив ва вегетатив касалликларга кенг қамровли таъсир беморларнинг онкологик даволанишга мослашишини яхшилайди, уларнинг жисмоний фаоллигини, уйқу сифатини ва психоэмоционал ҳолатини оширади. Иқтисодий самарадорлиги: такомиллаштирилган диагностика-терапевтик моделни жорий этиш натижасида мутахассисларга режадан ташқари мурожаатлар сонини камайтириш мумкин бўлди, бу эса бир курс даволаш нархини ўртача 3600000 сўмга камайтириш имконини берди. Хулоса: бачадоннинг онкологик патологияси бўлган беморларда дорсопатияларни ташхислаш ва даволашда ушбу илмий янгиликдан фойдаланиш тиббий ёрдам самарадорлигини ошириш, терапияга индивидуал ёндашувни таъминлаш ва соғлиқни сақлаш тизимига иқтисодий юкни камайтириш билан бирга клиник ва функтсионал натижаларни яхшилаш имконини берди;
иккинчи илмий янгилик: дорсопатия ва онкогинекологик патологияга чалинган аёлларнинг психоэмоционал ҳолати ва ҳаёт сифати замонавий шкалалар ва сўровномалар (SF-36, Спилберга-Ханин, Бек ва бошқ.) ёрдамида комплекс оғриқ синдромининг ҳаёт сифати ва психик саломатликка салбий таъсирининг даражаси аниқланган. Биринчи марта оғриқ синдромининг интенсивлиги ва ташвиш, депрессия даражаси, шунингдек ҳаёт сифатининг пасайиши даражаси ўртасида миқдорий боғлиқлик ўрнатилди, бу тос аъзоларининг онкопатологиясида дорсопатияларнинг мултидисиплинер табиатини тушунишни кенгайтиради. Олинган натижалар “Бачадоннинг онкологик патологиясида дорсопатияларнинг клиник ва неврологик таҳлили” (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2024 йил 2 августдаги 01-р / 29-сонли гувоҳномаси) ва "Бачадоннинг онкологик патологияси бўлган беморларни даволаш ва реабилитация дастури алгоритми" услубий тавсиялари таркибига киритилган. (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2024 йил 2 августдаги 01-р / 30-сонли гувоҳномаси). Ишлаб чиқилган тавсиялар Республика ихтисослаштирилган онкология ва радиология илмий-амалий тиббиёт маркази Жиззах ва Қашқадарё вилоят филиалларининг амалий фаолиятига татбиқ этилди (15.01.2025 йилдаги 311-сон ва 17.01.2025 йилдаги 27-сон буйруқлари). Ижтимоий самарадорлиги: кенг қамровли психо-эмоционал баҳолашни жорий этиш ташвиш ва депрессив касалликларни ўз вақтида аниқлаш, индивидуал психологик ёрдам дастурларини ишлаб чиқиш ва беморларнинг асосий касалликка мослашишини яхшилаш имконини берди. Бу сурункали оғриқ синдроми зўравонлигининг пасайишига ва онкогинекологик патология фонида дорсопатия билан оғриган аёлларнинг ҳаёт сифатининг сезиларли даражада яхшиланишига ёрдам берди. Иқтисодий самарадорлиги: таклиф этилаётган ёндашувнинг амалга оширилиши психологик тузатиш йўналишини оптималлаштириш, стационар даволаниш муддатини қисқартириш ва мутахассисларга мурожаат қилиш частотасини камайтириш имконини берди, бу эса ҳар бир бемор учун ҳар бир терапия курсига ўртача 2176 минг сўмгача бюджет ва бюджетдан ташқари маблағларни тежашни таъминлади. Хулоса: ушбу илмий инновациядан фойдаланиш биринчи марта дорсопатияларнинг бачадон саратони билан оғриган беморларнинг психоэмоционал ҳолатига таъсирини обективлаштиришга, диагностика ва тузатишнинг яхлит моделини шакллантиришга, тиббий ёрдам нархини камайтириш билан бирга клиник, функционал ва психосоциал даволаш натижаларини яхшилашга имкон берди;
 учинчи илмий янгилик: бачадоннинг онкологик патологияси билан бирга дорсопатияларни даволашда сурункали оғриқнинг турли патогенетик бўғинларига ва ҳамроҳ бўлган психо-вегетатив бузилишларга комплекс таъсир кўрсатувчи дифференциал ёндашув асосланган. Олинган маълумотлар клиник кўрсаткичларнинг ишончли яхшиланишини кўрсатади, шу жумладан оғриқ синдромининг зўравонлиги, ташвиш даражаси, депрессия ва автоном дисфункция белгилари. Ишлаб чиқилган даволаш режимлари “Бачадоннинг онкологик патологиясида дорсопатияларнинг клиник ва неврологик таҳлили” (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2024 йил 2 августдаги 01-р/29-сонли гувоҳномаси) ва “Бачадон патологияси билан оғриган беморларни даволаш ва реабилитация дастури алгоритми” услубий тавсиялари билан тўлдирилди. (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2024 йил 2 августдаги 01-р / 30-сонли гувоҳномаси). Таклиф этилаётган даволаш режимлари 2025 йил 15 январдаги 311-сон ва 2025-йил 17 январдаги 27-сонли буйруқлари асосида Республика ихтисослаштирилган онкология ва радиология илмий-амалий тиббиёт маркази Жиззах ва Қашқадарё вилоят филиалларининг амалий фаолиятига жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: комплекс дори-дармонларни даволаш оғриқни тезда йўқотишга, ташвиш ва депрессив касалликларни тузатишга, асосий онкологик касалликка мослашишни яхшилашга ва даволашнинг барча босқичларида - ихтисослаштирилган терапиядан реабилитациягача бўлган беморларнинг ҳаёт сифатини оширишга имкон берди. Иқтисодий самарадорлиги: даволаш режимларини оптималлаштириш касалхонада қолиш муддатини қисқартириш ва алевленме частотасини камайтириш имконини берди, бу эса қўшимча диагностика ва терапевтик тадбирлар учун харажатларни камайтиришга олиб келди. Амалга оширишнинг иқтисодий самараси ҳар бир беморга бир курс даволаш учун ўртача 272 минг сўмни ташкил этди. Хулоса: бачадоннинг онкологик касалликларида дорсопатияларни комплекс даволашда марказий таъсир кўрсатадиган дориларни қўллаш ҳам клиник, ҳам иқтисодий нуқтаи назардан оқланади. Бу ҳаёт сифатини яхшилаш, оғриқ ва аффектив синдромларнинг оғирлигини камайтириш ва ушбу коморбид патологияни бошқариш учун янги терапевтик стандартни шакллантириш имконини беради;
 тўртинчи илмий янгилик: дорсопатияни даволашнинг анъанавий маълум бир терапевтик алгоритмни клиник амалиётга жорий этиш ҳаёт сифати кўрсаткичлари сезиларли яхшиланиши, оғриқ синдромининг даражаси, хавотир ва депрессия кўринишларининг камайиши, шунингдек бачадоннинг онкологик касалликлари билан бирга дорсопатияга чалинган беморларда вегетатив дисфункция кўринишлари тузалиши исботланган. Илк бор ушбу тоифадаги беморларни тизимли ва шахсийлаштирилган бошқаришни таъминлайдиган тизимли ёндашув таклиф қилинди. Алгоритм “Бачадоннинг онкологик патологиясида дорсопатияларни клиник ва неврологик таҳлил қилиш” (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2024 йил 2 августдаги 01-р / 29-сонли гувоҳномаси) ва "Бачадон патологияси билан оғриган беморларни даволаш ва тиклаш дастурининг алгоритми" услубий тавсиялари таркибига киритилган. (Соғлиқни сақлаш вазирлигининг 2024 йил 2 августдаги 01-р / 30-сонли гувоҳномаси). Таклиф этилган алгоритм Республика ихтисослаштирилган онкология ва радиология илмий-амалий тиббиёт маркази Жиззах ва Қашқадарё вилоят филиалларининг амалий фаолиятига татбиқ этилди (15.01.2025 йилдаги 311-сон ва 17.01.2025 йил 27-сон буйруқлари). Ижтимоий самарадорлиги: Тизимли терапевтик ёндашувни амалга ошириш оғриқ синдромининг зўравонлигини ишончли тарзда камайтиришга, сурункали оғриқли хатти-ҳаракатларнинг шаклланишига йўл қўймасликка, анксиете-депрессив ва автоном касалликларни тузатишга имкон берди. Бу беморларнинг функционал ҳолатини яхшилашга, ўз-ўзини парвариш қилиш даражасини оширишга ва ногиронлик хавфини камайтиришга ёрдам берди. Иқтисодий самарадорлиги: Таклиф этилган терапия алгоритмидан фойдаланиш даволаниш муддатини қисқартиришни, алевленме частотасини камайтиришни ва қиммат ёрдамчи аралашувларга бўлган эҳтиёжни таъминлади. Ҳар бир беморга ўртача харажат иқтисод қилиш ҳар бир курс учун 2176000 сўмдан 3600000 сўмгача бўлган. Хулоса: бачадоннинг онкологик патологияси бўлган беморларнинг соматоневрологик ва психовегетатив хусусиятларини ҳисобга оладиган табақалаштирилган терапевтик алгоритмни жорий этиш даволашнинг клиник самарадорлигини сезиларли даражада ошириш, ҳаёт сифатини яхшилаш ва мураккаб коморбид патологияни даволашда шахсийлаштирилган ёндашувларни стандартлаштириш учун асос яратиш имконини берди.