Жураева Сарвиноз Ғафур қизининг 
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража берадиган фан тармоғи): “Мақбаралар меъморлиги ва уларнинг типологик ечимлари”, 18.00.01–Архитектура назарияси ва тарихи. Архитектура ёдгорликларини таъмирлаш ва тиклаш (архитектура).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2024.2.PhD/А170.
Илмий тадқиқот иши бажарилган муассаса номи: Тошкент архитектура-қурилиш университети.
Илмий раҳбар: Маматмусаев Тохир Шайдулович, архитектура фанлари доктори (DSc), профессор. 
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент архитектура-қурилиш университети, PhD.03/08.05.2024.А.11.02. 
Расмий оппонентлар: Уралов Ахтам Синдарович, архитектура фанлари доктори, профессор; Гилманова Нафиса Валиахмедовна, архитектура фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент.
Етакчи ташкилот: Камолиддин Бекзод номидаги Миллий рассомлик ва дизайн институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади мақбаралар меъморлигининг ўзига хос жиҳатлари ва уларнинг типологик ечимларини очиб беришдан иборат. 
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 
мақбаралар типологик ечимига кўра дастлаб квадрат (чортоқ) композицияда шаклланганлиги; кейинчалик пештоқли, саккизқиррали, хочсимон, айланасимон, ташқариси тўртбурчак ичи айланасимон тарҳий ечимлар ривожланганлиги; ХИВ-ХВ асрларда тарҳий ечимлар такомиллашиб, қўшимча хоналар (зиёратхона, айвон, масжид, хонақоҳ, баъзи ҳолларда чиллахона) қўшилиб, ўлчамлари ҳажмий жиҳатдан ошганлиги асосланган;
дастлабки мақбаралар архитектурасида куб ва гумбаз шаклининг устуворлиги, уларда Х асрдан бошлаб пештоқ қисмларининг ривожлана бошлаганлиги, темурийлар даври мақбараларида улуғворлик ва ҳашамдорликнинг ошганлиги, сўнгги ўрта асрларда эса архитектура ечимларининг яна соддалаша борганлиги аниқланган;
илк мақбаралар (ИХ-Х асрлар) бир қобиқли яримшарсимон шаклдаги гумбаз билан ёпилганлиги, ХИ-ХИИ асрлардан икки қобиқли конуссимон гумбаз ҳам қўлланила бошлаганлиги, ХИВ-ХВ асрлардан гумбаз баландликлари баланд барабанлар ҳисобига сезиларли даражада ошганлиги асосланган;
Мовароуннаҳрда мақбаралар бир камерали ва кўп камерали типологияда шаклланганлиги, бир камерали мақбаралар - марказий, пештоқ-гумбазли, чиллахонали композицияда, кўп камерали мақбаралар эса бўйлама ўқли, кўндаланг ўқли, хочсимон, мажмуавий композицияларда бунёд этилганлиги аниқланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Мақбаралар меъморлиги ва уларнинг типологик ечимлари мавзуси юзасидан ишлаб чиқилган услубий ва амалий таклифлар асосида:
мақбаралар типологик ечимига кўра дастлаб квадрат (чортоқ) композицияда шаклланганлиги; кейинчалик пештоқли, саккизқиррали, хочсимон, айланасимон, ташқариси тўртбурчак ичи айланасимон тарҳий ечимлар ривожланганлиги; ХИВ-ХВ асрларда тарҳий ечимлар такомиллашиб, қўшимча хоналар (зиёратхона, баъзи ҳолларда чиллахона) қўшилиб, ўлчамлари ҳажмий жиҳатдан ошганлиги асосланганлиги ҳамда дастлабки мақбаралар архитектурасида куб ва гумбаз шаклининг устуворлиги, уларда Х асрдан бошлаб пештоқ қисмларининг ривожлана бошлаганлиги, темурийлар даври мақбараларида улуғворлик ва ҳашамдорликнинг ошганлиги, сўнгги ўрта асрларда эса архитектура ечимларининг яна соддалаша борганлиги аниқланганлиги юзасидан таклифлар Ўзбекистон Республикаси Маданий мерос агентлиги ҳамда Ўзбекистон Республикаси Дин ишлари бўйича қўмитаси фаолиятиларда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Маданий мерос агентлигининг 2025 йил 23 июндаги 04-10/2548-сон,  Ўзбекистон Республикаси Дин ишлари бўйича қўмитасининг 2025 йил 27 июндаги 02-02/02/1/1852-сон маълумотномалари). Натижада Мовароуннаҳрда мақбараларнинг ривожланиш босқичлари, типологик ечимлари хусусида аниқ тасаввур ҳосил қилиш имкони яратилган;  
дастлабки мақбаралар (ИХ-Х асрлар) бир қобиқли яримшарсимон шаклдаги гумбаз билан ёпилганлиги, ХИ-ХИИ асрлардан икки қобиқли конуссимон гумбаз ҳам қўлланила бошлаганлиги, ХИВ-ХВ асрлардан гумбаз баландликлари баланд барабанлар ҳисобига сезиларли даражада ошганлиги асосланган ҳамда Мовароуннаҳрда мақбаралар бир камерали ва кўп камерали типологияда шаклланганлиги, бир камерали мақбаралар - марказий, пештоқ-гумбазли, чиллахонали композицияда, кўп камерали мақбаралар эса бўйлама ўқли, кўндаланг ўқли, хочсимон, мажмуавий композицияларда бунёд этилганлиги аниқланганлиги юзасидан таклифлар Ўзбекистон Республикаси Маданий мерос агентлиги ҳамда Ўзбекистон Республикаси Дин ишлари бўйича қўмитаси фаолиятиларда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Маданий мерос агентлигининг 2025 йил 23 июндаги 04-10/2548-сон,  Ўзбекистон Республикаси Дин ишлари бўйича қўмитасининг 2025 йил 27 июндаги 02-02/02/1/1852-сон маълумотномалари). Натижада мақбараларнинг типологик ва конструктив ечимлари хусусида илмий асосланган тушунчалар олиш имконияти яратилган;
республикамизда якка тартибда қурилган мақбаралар сони жиҳатидан Фарғона (77 та) ва Қашқадарё (75 та) вилоятларида кўплиги, давр бўйича эса ХИХ асрда мақбаралар кўп қурилганлиги (76 та), мақбараларнинг типологик жиҳатидан асосан бир ва икки камерали тарзда шаклланганлиги, ХВ-ХВИ асрдан Хоразм ва Бухоро ҳудудларида уч камерали типологияда ҳам мақбаралар қурилганлиги, Самарқанд вилоятининг Нуробод тумани Тим қишлоғида жойлашган 977 йилда қурилган Араб ота мақбараси ҳақидаги илмий маълумотлар “Ўзбекистон тарихи” телеканалида эфирга узатилган “Тарихий савол” кўрсатуви ссенарийсини тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон телерадиоканали” давлат муассасасининг 2024 йил 03 октябридаги 06-28-856-сон маълумотномаси). Натижада, томошабинларнинг Ўзбекистон ҳудудидаги мақбараларнинг ўзига хос меъморий ечимлари хусусида илмий маълумотлар олишига эришилган.