Тажибаев Журъат Хамроевичнинг 
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража берадиган фан тармоғи): “Ўзбекистон шаҳарларининг тарихий ҳудудлари “дизайн код” қоидаларини шакллантириш тамойиллари (Бухоро ва Самарқанд шаҳарлари мисолида)”, 18.00.02 – Раёнлаштириш. Шаҳарсозлик. Қишлоқ турар-жойларини режалаштириш. Ландшафт архитектураси. Бино ва иншоотлар архитектураси (архитектура).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.1.PhD/А131.
Илмий тадқиқот иши бажарилган муассаса номи: Тошкент архитектура-қурилиш университети.
Илмий раҳбар: Матниязов Зафарбек Эркинович, архитектура фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), профессор.
Илмий кенгаш фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент архитектура-қурилиш университети, PhD.03/08.05.2024.А.11.02.
Расмий оппонентлар: Зияев Абдуманноб Абдурахимович, архитектура фанлари доктори, профессор; Мустаев Бахром Баходирович, архитектура фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент.
Етакчи ташкилот сифатида: “ЎзшаҳарсозликЛИТИ” давлат муассасаси.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади шаҳарнинг анʼанавий архитектураси, маданияти ва табиий-иқлим шароитларини ҳисобга олган ҳолда, тарихий ҳудудлар учун “дизайн-код” қоидаларини шакллантиришнинг асосий хусусиятлари ва тамойилларини илмий асослаб беришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
тарихий ҳудудларнинг меъморий-муҳит хусусиятларини, фазовий тузилмасини, маданий идентификациясини ҳисобга олган ҳолда дизайн-код элементларининг икки тури, яъни, тарихий муҳит услубини такрорлайдиган, анъанавий меъморчиликнинг ўзига хос жиҳатларини янада кучайтирадиган “бойитувчи” тури ва тарихий муҳитга стилистик жиҳатдан мослаштирилган, тарихий обектларнинг визуал устуворлигини бузмасдан умумий мувозанатни сақлайдиган “кўринмас” тури асосланган;
меъморий обектларнинг жойлашуви, кўриш нуқталари, ҳудудий чегаралари, ҳажмий-режавий ва композициявий ечимлари бўйича, кўча тоифалари ўртасидаги дизайн-код қоидаларининг таъсир доирасини белгиловчи, уларнинг визуал ва функсионал чегараларини аниқловчи “дизайн-код чизиғи” тушунчаси илмий жиҳатдан асослаб берилган;
меъморий ёдгорликларнинг қадимийлиги, тарихий ҳудуд ва чегаралари, ўзига хослиги, ноёб бадиий ечимлари, ранглар уйғунлиги, безак ва орнаментлари асосида, тарихий муҳитни муҳофаза қилиш, шаҳарнинг визуал имиджини шакллантириш, функсионал ва эстетик жозибадорликни таъминлашга йўналтирилган дизайн-коднинг бешта устувор тамойили - “тарихийлик”, “анъанавийлик”, “индивидуаллик”, “қулайлик” ва “мослашувчанлик” ишлаб чиқилган;
Бухоро ва Самарқанднинг тарихий ҳудудлари учун уларнинг анъанавий архитектураси, табиий-иқлим шароитлари ва маданий хусусиятларини ҳисобга олган ҳолда, дизайн-код элементларининг функсионал ва режавий ечимларини белгиловчи “Дизайн-код” тавсияномалари ишлаб чиқилган, шунингдек, ушбу ҳудудларга мос кичик меъморий шакллар ва фасад элементларининг виртуал моделлар каталоги яратилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. “Ўзбекистон шаҳарларининг тарихий ҳудудлари ъдизайн-кодъ қоидаларини шакллантириш тамойиллари (Бухоро ва Самарқанд шаҳарлари мисолида)” мавзусида олиб борилган тадқиқот натижалари асосида:
шаҳарларнинг тарихий марказларида жойлашган меъморий обидалар, моддий ва маданий мерос обектлари, бино ва иншоотларнинг тарихийлик белгилари ҳамда доминантлик омиллари, миллий анъаналар ва қадриятлар асосида ривожланаётган туризм, хизмат кўрсатиш ва тижорат обектларининг жозибадорлигини таминлаш, шунингдек, тарихий рекреацион жойлар инфратузилмасининг сифатини ошириш, ҳудуд индивидуаллигини таъкидлаш мақсадида “дизайн-код” элементларининг “бойитувчи” ва “кўринмас” турлари консептуал жиҳатдан асослаб таклиф этилган, ушбу ёндашув асосида яратилган кичик меъморий шаклларнинг виртуал моделлари оид таклифлар Ўзбекистон Республикаси Қурилиш ва уй-жой коммунал хўжалиги вазирлиги қошидаги техник меъёрлаш ва стандартлаштириш илмий-тадқиқот институти томонидан ишлаб чиқилган “ДИЗАЙН КОД. Шаҳар кичик меъморий шакллари” номли техникавий шарт лойиҳасини ишлаб чиқишда амалий асос сифатида қўлланилган (Ўзбекистон Республикаси Қурилиш ва уй-жой коммунал хўжалиги вазирлигининг 2024-йил 17- октябрдаги 354-сон маълумотномаси). Натижада, 2Д ва 3Д форматдаги дизайн-код элементларининг виртуал моделларини ишлаб чиқиш орқали тарихий ҳудудларда қўлланилиши тавсия этилган кичик меъморий шаклларнинг намунавий базаси кенгайтирилган, тарихий ҳудудлар учун бажариладиган лойиҳаларнинг стандартлаштирилишига, уларни назорат қилиш ва бошқариш механизмларининг соддалаштирилишига хизмат қилган;
тарихий ҳудудда дизайн-код бўйича бино фасадларининг ранг ечимларини аниқлаш усуллари ва кўчалар тоифаси ўртасидаги чегараларни “дизайн-код чизиғи” орқали белгилаш таклифлари Ўзбекистон Республикаси Қурилиш ва уй-жой коммунал хўжалиги вазирлиги қошидаги техник меъёрлаш ва стандартлаштириш илмий-тадқиқот институти томонидан ишлаб чиқилган “ДИЗАЙН КОД. Фасадлар. Техник шартлар” номли техникавий шартни тайёрлашда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Қурилиш ва уй-жой коммунал хўжалиги вазирлигининг 2024-йил 17-октябрдаги 353-сон маълумотномаси). Натижада, меъморий ҳудудларда, жумладан шаҳарнинг тарихий қисмларида жойлашган бино ва иншоотлар фасадларининг ишчи лойиҳаларини тузишни ҳамда уларни тартибга солиш қоидаларини шакллантириш имкониятлари кенгайтирилган;
меъморий ёдгорликларнинг тарихий чегаралари, кўриш нуқталари, мавсумий колоритлари, визуал жозибадорлик хусусиятлари, безак ва орнаментларига асосланган ҳолда “дизайн-код” қоидаларини шакллантиришга доир, устувор тамойиллар -“тарихийлик”, “анъанавийлик”, “индивидуаллик”, “қулайлик” ва “мослашувчанлик” асосида ишлаб чиқилган таклифлар Ўзбекистон Республикаси Қурилиш ва уй-жой коммунал хўжалиги вазирлиги ҳузуридаги Техник меъёрлаш ва стандартлаштириш илмий-тадқиқот институти томонидан тайёрланган “ДИЗАЙН КОД. Умумий талаблар” номли техникавий шарт лойиҳасини ишлаб чиқишда амалий асос сифатида қўлланилган (Ўзбекистон Республикаси Қурилиш ва уй-жой коммунал хўжалиги вазирлигининг 2024-йил 17- октябрдаги 352-сон маълумотномаси). Натижада, “дизайн-код” талабларини шакллантириш, тарихий ҳудудларни меъморий жиҳатдан комплекс тарзда қайта ташкил этиш, уларни муҳофаза қилиш ва ҳимоя ҳудудларини белгилаш, шунингдек, ушбу жараёнларни тартибга солиш бўйича амалий самарадорликка эришилган;
тарихий ҳудудларнинг меъморий ва маданий анъаналарига ҳамда замонавий шаҳарсозлик талабларига мувофиқ ҳолда, дизайн-код элементларининг функсионал ва режавий ечимларини белгиловчи, янги дизайн консепсиясига эга кўча элементларининг виртуал моделлар тўплами ишлаб чиқилган. Ушбу инновацион дизайн-код ишланмалари Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги томонидан саноат намунаси сифатида рўйхатга олиниб, 2023-йил 27-февралда № САП 02459, № САП 02460, № САП 02463, № САП 02464, № САП 02467, № САП 02468 рақамли патентлар билан ҳуқуқий жиҳатдан муҳофаза қилинган. Натижада, дизайн-код элементларини стандартлаштирилган шаклда тизимли жорий этиш имконияти яратилган бўлиб, бу шаҳар муҳитининг визуал яхлитлигини таъминлаш, эстетика ва функсионалликни мувозанатлаштириш, ҳудуднинг архитектура брендини шакллантириш ҳамда ҳудудлараро идентификацияни кучайтириш имконини берган.