Баратова Севара Мусохоновнанинг филология фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.  
ХВИИИ-ХИХ аср маснавийларининг лингвопоетикаси (“Ҳусн-у Дил”, “Сабот ул-ожизин” ва “Роҳати дил” мисолида), 10.00.01 – Ўзбек тили. (Филология фанлари). 
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2024.3.PhD/Fil4942 
Диссертация бажарилган муассаса номи: ЎзР Фанлар академияси Ўзбек тили, адабиёти ва фолклори институти.
Илмий раҳбар: Сиддиқов Мўминжон, филология фанлари номзоди, доцент. 
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: ЎзР ФА Ўзбек тили, адабиёти ва фолклори институти, DSc.02/30.12.2019.Fil.46.03 рақамли Илмий кенгаш.
Расмий оппонентлар: филология фанлари доктори, профессор Йўлдошев Маъруфжон Муҳаммаджонович, филология фанлари доктори, профессор в.б. Норбаева Шукуржон Хайитбаевна.
Етакчи ташкилот: Фарғона давлат университети. 
Диссертация йўналиши: назарий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: ХВИИИ-ХИХ асрга мансуб маснавий йўлида ёзилган матнларининг лингвопоетик тадқиқини амалга оширишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
ХВИИИ-ХИХ аср маснавий матнларида қўлланиб, бадиийликни таъминлашга, муаллиф индивидуал услубини белгилашга хизмат қилган забон, тоб, об, гул каби сўзлар ва чўғ еган, мағзи йўқ бош каби ибораларнинг лингвопоетик хусусиятлари очиб берилган;
маснавий матнлар бадииятини таъминлаш мақсадида қўлланган тасвирий воситалар: арғамчи, шаётин, харидор, қамчи каби коннотатив маъно касб этган сўзлар; дўзах, жаҳаннам, сақар, тамуғ, нор каби маънодош сўзлар; соч, банда, тош, оч каби шаклдош сўзлар; гул, мағиз, нафс ити, маърифат дарёси каби метафоралар; бир мушт тупроғ, қатрайи об каби метонимиялар; Азозилдек, муғнинг гўридай, тўнгғуз монанд каби ўхшатиш эталонлари ва ваҳшатли, ёлғиз каби рамзий маъно касб этган эпитетлар лингвопоетикаси ёритилган;
ХВИИИ-ХИХ аср маснавий матнларида поетик юк билан қўлланган дарёйи раҳмат, дунёйи ҳеч, нажми ҳидоят, мағзи дил каби изофали бирикмаларнинг лингвопоетик қиммати далилланган;
бадиийликни таъминлашга, матн мазмунининг серқатлам бўлишига хизмат қилган Сулаймон, Хизр, Қорун каби прецедент номлар; Фатлубни тажидни, Қул Робби зидни каби прецедент жумлалар аниқланиб, уларнинг лингвопоетик хусусиятлари асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши: 
ХВИИИ-ХИХ аср маснавийларининг лингвопоетикаси (“Ҳусн-у Дил”, “Сабот ул-ожизин” ва “Роҳати дил”, мисолида)ни ўрганиш асосида:
тадқиқот доирасида илгари сурилган мумтоз адабиёт намуналари бўлган ХВИИИ-ХИХ аср маснавий матнларида қўлланиб, бадиийликни таъминлашга, муаллиф индивидуал услубини белгилашга хизмат қилган забон, тоб, об, гул каби сўзлар ва чўғ еган, мағзи йўқ бош каби ибораларнинг лингвопоетик хусусиятларига оид хулосалардан, маснавий матнлар бадииятини таъминлаш мақсадида қўлланган тасвирий воситалар: арғамчи, шаётин, харидор, қамчи каби коннотатив маъно касб этган сўзлар; дўзах, жаҳаннам, сақар, тамуғ, нор каби маънодош сўзлар; соч, банда, тош, оч каби шаклдош сўзлар; гул, мағиз, нафс ити, маърифат дарёси каби метафоралар; бир мушт тупроғ, қатрайи об каби метонимиялар; Азозилдек, муғнинг гўридай, тўнгғуз монанд каби ўхшатиш эталонлари ва ваҳшатли, ёлғиз каби рамзий маъно касб этган эпитетлар лингвопоетикасига оид таҳлиллардан Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетида 2023-2024-йилларда бажарилган АЛ-662205561 рақамли “Алишер Навоий муаллифлик корпусини яратиш (“Хазойин ул-маоний” куллиётидаги гʻазаллар асосида)” мавзусидаги амалий лойиҳада фойдаланилган. (Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг (2025-йил 27-майдаги 01/4-2157-сон маълумотномаси). Натижада “Хазойин ул-маоний” куллиётидаги гʻазалларда қўлланган лексик бирликларининг маъновий ва лингвостилистик жиҳатларини тавсифлашга ҳамда лойиҳа материалларининг лингвопоетик тушунчалар билан тўлдирилишига эришилган; 
ХВИИИ-ХИХ аср маснавий матнларида поетик юк билан қўлланган дарёйи раҳмат, дунёйи ҳеч, нажми ҳидоят, мағзи дил каби изофали бирикмаларнинг лингвопоетик таҳлилига оид фикрлардан Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетида 2022-2024-йилларда амалга оширилган Давлат илмий-техник дастурлари доирасида № ИЛ-402104209 рақамли “Ахборот-қидирув тизимлари (Гоогле, Яндех, Гоогле транслате) учун автоматик ишлов бериш воситаси – ўзбек тилининг морфолексикони ва морфологик анализатори дастурий воситасини яратиш” мавзусидаги грант лойиҳасида фойдаланилган. (Алишер Навоий номидаги Тошкент давлат ўзбек тили ва адабиёти университетининг 2025-йил 27-майдаги 01/4-2156-сон маълумотномаси). Натижада мумтоз адабиёт вакиллари асарларида қўлланадиган изофали бирликларни таҳлил қилиш ва баҳолаш методологияси мукаммаллаштирилган.
бадиийликни таъминлашга, матн мазмунининг серқатлам бўлишига хизмат қилган Сулаймон, Хизр, Қорун каби прецедент номлар; Фатлубни тажидни, Қул Робби зидни каби прецедент жумлалар аниқланиб, уларнинг лингвопоетик хусусиятлари тафвсифланган назарий маълумотлар асосида Ўзбекистон миллий телерадиокомпанияси “Ўзбекистон тарихи” телеканалида эфирга узатилган “Буюк юрт алломалари” телекўрсатувининг ссенарийларини тайёрлашда фойдаланилган (“Ўзбекистон” телерадиоканалининг 2024-йил 24-сентябрдаги                   06-28-867-сонли маълумотномаси). Натижада мазкур телекўрсатув материалларининг таъсирчанлиги, тарбиявий аҳамияти ва маълумотлар ранг-баранглиги ортган ҳамда мазмунан мукаммаллашиши таъминланган.