Мансуров Джалолидин Шамсидиновичнинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Тизза бўғими остеоартрити бўлган беморларни мултидисциплинар даволаш ва тиббий реабилитация усулларини такомиллаштириш”, ихтисосликлар шифри: 14.00.12 – Тиббий реабилитология, 14.00.22 – Травматология ва ортопедиия (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйҳатга олинган рақам: В2025.1.DSc/Tib999.
Илмий маслаҳатчилар: Сайганов Сергей Анатольевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Ткаченко Александр Николаевич, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарканд давлат тиббиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Самарқанд давлат тиббиёт университети, DSc.04/31.10.2024.Tib.102.03.
Расмий оппонентлар: Юлдашева Гулчехра Рустамовна, тиббиёт фанлари доктори, доцент; Соболев Андрей Валентинович, тиббиёт фанлари доктори, доцент; Асилова Саодат Убаевна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Россия Федерацияси Меҳнат ва аҳолини ижтимоий муҳофаза қилиш вазирлигининг "Григорий Александрович Албрехт номидаги ногиронларни реабилитация қилиш федерал илмий маркази" федерал давлат бюджет муассасаси. (Россия Федерацияси).
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: консерватив, жарроҳлик ва реабилитация усулларини комплекс қўллаш стратегиясини ишлаб чиқиш ва такомиллаштириш орқали тизза бўғими остеоартритини индивидуал даволаш натижаларини яхшилашдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор остеоартрит билан оғриган беморларда тизза бўғимини эндопротезлашдан кейинги узоқ муддатли клиник натижалар таҳлил қилиниб, прогнозлаш имконини берадиган моделининг аҳамияти асосланган;
остеоартритни комплекс даволашда консерватив, органосақловчи ва эндопротезлаш усулларини бир-бири билан интеграция қилиш орқали даволаш самарадорлигини ошириш ва асоратларни камайтиришга хизмат қиладиган индивидуаллаштирилган ва мултидисциплинар ёндашув асосланган;
илк бор хирургик амалиётидан олдинги ва кейинги даврда реабилитация тадбирларининг самарадорлиги кенг кўламда таҳлил қилиниб, узлуксиз ва мақсадли реабилитация функционал тикланишга босқичма-босқич ва индивидуал ёндашув таъминланганлиги туфайли эндопротезлаш натижаларини яхшилашга олиб келиши исботланган;
илк бор остеоартрит билан оғриган беморлар синовиал суюқлигини лаборатория ҳайвонларида патологик ўзгаришларни индукция қилиши орқали унинг тоғай тўқимаси емирилиши ва яллиғланиш жараёнларига таъсир кўрсатувчи биологик фаол моддалар манбаи сифатидаги патогенетик аҳамияти аниқланган;
мультидисциплинар ёндашувга асосланган реабилитация марказини ташкил этиш ва беморлар учун хизматлар ўртасидаги узвий боғланишни таъминлаш бўғим функциясини тиклаш, асоратлар ва қайта касалланиш ҳолатларини камайтиришда комплекс ёндашувнинг юқори самараси ҳамда функционал натижалар 72% дан 88% гача гача ортиши илмий асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларини жорий қилиниши. 
Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашнинг илмий-тадқиқот ишлари натижаларини амалиётга татбиғи бўйича ягона хулоса 2025 йил 10 апрельдаги 000091 – сонли хулосасига кўра:
биринчи илмий янгилик: илк бор остеоартрит билан оғриган беморларда тизза бўғимини эндопротезлашдан кейинги узоқ муддатли клиник натижалар таҳлил қилиниб, прогнозлаш имконини берадиган моделининг аҳамияти асосланган. Илмий аҳамияти: дастлабки клиник-анамнестик ва функционал маълумотларни ҳисобга олган ҳолда тизза бўғимини тўлиқ эндопротезлашнинг узоқ муддатли натижаларини олдиндан айтиб бериш имконини берувчи тасдиқланган математик моделлар яратилди. Ижтимоий самарадорлиги: Даволаш натижаларини эрта башорат қилиш жарроҳлик усулини танлашнинг асослилигини ошириш, қониқарсиз натижалар сонини камайтириш ва беморларнинг ҳаёт сифатини яхшилаш имконини беради. Иқтисодий самарадорлик: Башорат моделларидан фойдаланиш самарасиз аралашувлар ва такрорий операциялардан қочиш имконини беради, бу эса ҳар бир бемор учун тўғридан-тўғри харажатларни, шу жумладан такрорий касалхонага ётқизиш, имплантлар ва узайтирилган реабилитация харажатларини ўртача 40-60 миллион сўмга қисқартиради. Хулоса: Ишлаб чиқилган башорат моделлари ортопедик аралашувларни режалаштириш жараёнини индивидуаллаштириш ва клиник қарорлар қабул қилиш самарадорлигини ошириш имконини беради. Бу ортопедик жарроҳлик амалиётига башоратли тиббиётни жорий этиш йўлидаги муҳим қадамдир.
иккинчи илмий янгилик: остеоартритни комплекс даволашда консерватив, органосақловчи ва эндопротезлаш усулларини бир-бири билан интеграция қилиш орқали даволаш самарадорлигини ошириш ва асоратларни камайтиришга хизмат қиладиган индивидуаллаштирилган ва мултидисциплинар ёндашув асосланган. Илмий аҳамияти: Касалликнинг босқичи, беморнинг функционал ҳолати ва ҳамроҳ омилларга қараб даволашни шахсийлаштириш имконини берувчи фарқли даволаш йўналиши таклиф этилди. Ижтимоий самарадорлиги: Индивидуаллаштирилган алгоритмни қўллаш эрта жарроҳлик аралашувлар сонини камайтиради, беморнинг фаол ҳаёт давомийлигини узайтиради ва асоратлар миқдорини пасайтиради. Иқтисодий самарадорлиги: Кам харажатли аъзоларни сақловчи ва консерватив усулларни ўз вақтида қўллаш қимматбаҳо эндопротезлашни кечиктириш ёки ундан қочиш имконини беради, бир бемор учун ўртача умумий харажатларни 30-50 миллион сўмга камайтиради. Хулоса: Ишлаб чиқилган алгоритм беморни бошқаришнинг барча босқичларида, поликлиникадан то реабилитация марказигача бўлган клиник узлуксизликни таъминлайди. Уни даволаш амалиётига жорий этиш ресурслардан фойдаланиш самарадорлигини ошириш ва даволаш натижаларини яхшилашга хизмат қилади.
учинчи илмий янгилик: илк бор хирургик амалиётидан олдинги ва кейинги даврда реабилитация тадбирларининг самарадорлиги кенг кўламда таҳлил қилиниб, узлуксиз ва мақсадли реабилитация функционал тикланишга босқичма-босқич ва индивидуал ёндашув таъминланганлиги туфайли эндопротезлаш натижаларини яхшилашга олиб келиши исботланган. Илмий аҳамияти: босқичма-босқич реабилитация ва тизза бўғимини тўлиқ эндопротезлашдан кейинги узоқ муддатли функционал натижаларнинг яхшиланиши ўртасидаги исботланган боғлиқлик ўрнатилди. Ижтимоий самарадорлик: Узлуксиз реабилитация қониқарсиз натижалар улушини деярли икки баробарга камайтирди (27,8 фоиздан 11,3 фоизгача), беморларнинг мустақиллигини оширди ва уларнинг кундалик фаолиятга қайтишини таъминлади. Иқтисодий самарадорлик: Асоратлар ва такрорий касалхонага ётқизишлар сонининг камайиши кейинги даволаниш ва ижтимоий қўллаб-қувватлаш харажатларини камайтириш орқали ҳар бир бемор учун 40-60 миллион сўмгача тежашни таъминлайди. Хулоса: Тадқиқот натижалари остеоартритни жарроҳлик йўли билан даволашнинг ажралмас қисми сифатида босқичма-босқич ва узлуксиз реабилитациянинг мақсадга мувофиқлигини тасдиқлайди. Бу эса тўлиқ эндопротезлашда тиббий ёрдам стандартларига реабилитация чораларини киритишни тақозо этади.
тўртинчи илмий янгиликилк бор остеоартрит билан оғриган беморлар синовиал суюқлигини лаборатория ҳайвонларида патологик ўзгаришларни индукция қилиши орқали унинг тоғай тўқимаси емирилиши ва яллиғланиш жараёнларига таъсир кўрсатувчи биологик фаол моддалар манбаи сифатидаги патогенетик аҳамияти аниқланган. Илмий аҳамияти: Синовиал суюқлик таркибий қисмларининг яллиғланиш ва тоғай емирилиши воситачилари сифатидаги роли тажрибада тасдиқланди, бу эса остеоартритни эрта ташхислаш ва мақсадли даволашда янги ёндашувларни очиб беради. Ижтимоий самарадорлиги: Остеоартритнинг молекуляр механизмларини тушуниш беморларни аниқроқ таснифлаш ва шахсийлаштирилган даволаш дастурларини ишлаб чиқишга ёрдам беради, бу эса ногиронлик даражасини пасайтириши мумкин. Иқтисодий самарадорлик: Синовиал суюқликда биомаркерларни аниқлаш қимматбаҳо асбобий диагностика ва самарасиз даволаш харажатларини камайтиради - ҳар бир бемор учун 25-30 миллион сўмгача маблағ тежалиши мумкин. Хулоса: Ушбу тадқиқотлар биринчи марта остеоартритда синовиал суюқлик бўғимда ўзгаришларни келтириб чиқарувчи патоген моддаларни ўз ичига олишини исботлади. Бу янги диагностик тестлар ва фармакологик аралашувларни яратиш истиқболларини очади.
бешинчи илмий янгилик: мультидисциплинар ёндашувга асосланган реабилитация марказини ташкил этиш ва беморлар учун хизматлар ўртасидаги узвий боғланишни таъминлаш бўғим функциясини тиклаш, асоратлар ва қайта касалланиш ҳолатларини камайтиришда комплекс ёндашувнинг юқори самараси ҳамда функционал натижалар 72% дан 88% гача гача ортиши илмий асосланган. Илмий аҳамияти: алгоритм ҳақиқий клиник шароитларда ўз самарадорлигини исботлади ва тизза бўғими остеоартрити билан оғриган беморларда яхшиланган функционал натижаларни башорат қилиш имконини беради. Ижтимоий самарадорлиги: муваффақиятли функционал натижалар улушининг 16 фоизга ошиши ногиронлик даражасини пасайтиради ва меҳнатга лаёқатли ёшдаги беморларнинг ҳаёт сифатини яхшилайди. Иқтисодий самарадорлиги: қониқарсиз натижалар ва такрорий мурожаатлар сонининг камайиши йилига бир бемор учун 40-60 миллион сўмгача маблағни тежаш имконини беради. Хулоса: ишлаб чиқилган алгоритм юқори клиник ва прогностик қийматга эга эканлиги аниқланди ва уни ортопедик ҳамда реабилитация муассасалари амалиётига жорий этиш тавсия этилади. Ундан фойдаланиш остеоартритни даволаш ёндашувларини тизимли равишда такомиллаштиришга хизмат қилади.