Xасанова Шахноза Алишер қизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Хавф гуруҳидаги беморларда COVID-19 кечишининг клиник-диагностик мезонлари ва хусусиятлари», 14.00.10 – Юқумли касалликлар (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2020.4.PhD/Tib1527.
Илмий раҳбар: Таджиев Ботир Мирхашимович, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент педиатрия тиббиёт институти.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Тошкент тиббиёт академияси, Республика ихтисослаштирилган эпидемиология, микробиология, юқумли ва паразитар касалликлар илмий-амалий тиббиёт маркази, DSc.04/30.12.2019.Tib.30.01.
Расмий оппонентлар: Ибадова Гулнара Алиевна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Худайкулова Гулнара Каримовна, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Етакчи ташкилот: Самарқанд давлат тиббиёт университети.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: хавф гуруҳидаги беморларда COVID-19 кечишининг клиник-ташхислаш мезонлари ва хусусиятларини баҳолашни такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
COVID-19 касаллигида хавф гуруҳидаги беморларда Кребс индекси нейтрофил/лимфоцитлар нисбатининг белгиланган меъёрдан ортишининг касалликнинг оғир оқибатларини башоратлашда вирус юкламасининг ортишини баҳолашда юқори ташхисоти аҳамиятга эга эканлиги исботланган;
қандли диабет, семизлик ва артериал гипертензия ташхисланган беморларда COVID-19 инфекциясининг кечиш даражаси ва визуал аналогик кўрсаткичлар COVID-19 инфекциясининг ёндош хасталикларисиз кечган беморларга нисбатан ва оғриқ симтомининг аниқ ва кенг қамровли кечиши исботланган;
COVID-19 инфекцияси оғир кечишида ёндош хастликлари қандли диабет, юрак ишемик касаллиги, артериал гипертензияси мавжуд беморларда гиперхолестеринемия, гиподинамия ва семизликнинг турли босқичларида юқори хавф омиллари эканлиги исботланган;
COVID-19 билан хасталанган хавф омиллари мавжуд бўлган беморларда эндоген интоксикациянинг юзага келиши ҳамда Кребс индекси даражасининг бешдан юқорилиги хасталикнинг оғирлик даражасини ташхислаш мезони эканлиги исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши.
Хавф гурухидаги бемордарда COVID-19 кечишининг клиник-диагностик мезонлари ва хусусиятлари бўйича олиб борилган тадқиқотнинг илмий янгилиги асосида:
биринчи илмий янгилик: COVID-19 касаллигида хавф гуруҳидаги беморларда Кребс индекси нейтрофил/лимфоцитлар нисбатининг белгиланган меъёрдан ортишининг касалликнинг оғир оқибатларини башоратлашда вирус юкламасининг ортишини баҳолашда юқори ташхисоти аҳамиятга эга эканлиги исботланганиши аҳамиятга эга эканлиги ва асосланганлиги бўйича таклифлар Тошкент педиатрия тиббиёт институти Илмий Кенгаши томонидан 2023-йил 7-январь 38-сон билан тасдиқланган «Хавф гурухидаги бемордарда COVID-19 кечишининг клиник-диагностик мезонлари ва хусусиятлари» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Тошкент вилояти 1-сонли Зангиота шифохонасининг 14.01.2023-йилдаги 22Р-сон ҳамда Хоразм вилояти, Урганч шахри юқумли касалликлари шифохонасининг 21.01.2023 йилдаги 24P-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашнинг 2025 йил 20 июндаги 20/46-сонли йиғилиш баённомасига асосан илмий-тадқиқот ишлари натижаларини амалиётга тадбиғи бўйича хулосаси) Ижтимоий самарадорлиги: COVID-19 билан касалланган беморларда касалликнинг оғир кечишини башоратлаш ва оқибатларини баҳолаш учун хавф омилларини аниқлаш, COVID-19 касаллигининг оғирлиги даражасидан қатъий назар, Кребс индекси кўрсаткичи орқали коморбид ҳолатлар мавжуд бўлган беморларда диагностик мезонларни баҳолаш имконини беради. Иқтисодий самарадорлиги: Беморларда Кребс индексини аниқлаш касалликнинг ривожланишини ҳамда асоратларининг олдини олиш, бемор саломатлигининг тез қайта тикланиши ва беморларнинг шифохонада даволанишига сарфланадиган харажатларни камайтириш билан изоҳланиши, ва 1 нафар беморни ташхислашга сарфланадиган 440000 сўм бюджет маблағлари иқтисод қилинади;
иккинчи илмий янгилик: қандли диабет, семизлик ва артериал гипертензия ташхисланган беморларда COVID-19 инфекциясининг кечиш даражаси ва визуал аналогик кўрсаткичлар COVID-19 инфекциясининг ёндош хасталикларисиз кечган беморларга нисбатан ва оғриқ симтомининг аниқ ва кенг қамровли кечиши исботланганлиги бўйича таклифлар Тошкент педиатрия тиббиёт институти Илмий Кенгаши томонидан 2023-йил 7-январь 38-сон билан тасдиқланган «Хавф гурухидаги бемордарда COVID-19 кечишининг клиник-диагностик мезонлари ва хусусиятлари» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Тошкент вилояти 1-сонли Зангиота шифохонасининг 14.01.2023-йилдаги 22Р-сон ҳамда Хоразм вилояти, Урганч шахри юқумли касалликлари шифохонасининг 21.01.2023 йилдаги 24P-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашнинг 2025 йил 20 июндаги 20/46-сонли йиғилиш баённомасига асосан илмий-тадқиқот ишлари натижаларини амалиётга тадбиғи бўйича хулосаси) Ижтимоий самарадорлиги: визуал аналогик кўрсаткич ёрдамида хавф омиллари мавжуд бўлган беморларда диагностик мезонларни баҳолаш эрта асоратлари олди олиш, хавф омили пасайишига сабаб бўлади; Иқтисодий самарадорлиги: COVID-19 инфекцияси билан хасталанган ҳар бир беморга сарфланадиган кўрсаткичларини статсионар даводан олдин текширилиши ҳисобига беморларга ўз вақтида ташхис қўйилиб даволаш орқали 1 нафар беморга 1 кунлик сарфланадиган буджет маблағларини 1250000 сўмга иқтисод қилинади;
учинчи илмий янгилик: COVID-19 инфекцияси оғир кечишида ёндош хастликлари қандли диабет, юрак ишемик касаллиги, артериал гипертензияси мавжуд беморларда гиперхолестеринемия, гиподинамия ва семизликнинг турли босқичларида юқори хавф омиллари эканлиги исботланганлиги бўйича таклифлар Тошкент педиатрия тиббиёт институти эксперт кенгаши томонидан 2023-йил 7-январь 38-сон билан тасдиқланган «Хавф гурухидаги бемордарда COVID-19 кечишининг клиник-диагностик мезонлари ва хусусиятлари» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Тошкент вилояти 1-сонли Зангиота шифохонасининг 14.01.2023-йилдаги 22Р-сон ҳамда Хоразм вилояти, Урганч шахри юқумли касалликлари шифохонасининг 21.01.2023 йилдаги 24P-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашнинг 2025 йил 20 июндаги 20/46-сонли йиғилиш баённомасига асосан илмий-тадқиқот ишлари натижаларини амалиётга тадбиғи бўйича хулосаси) Ижтимоий самарадорлиги: COVID-19 инфекцияси оғир кечишида қандли диабет, юрак ишемик касаллиги, артериал гипертензия (гиперхолестеринемия, гиподинамия ва семизлик) касаллигиниг юқори хавф омиллари эканлиги ва касалликнинг оғир даражага асоратлатланишини олдини олиш имконини беради. Иқтисодий самарадорлиги: COVID-19 инфекцияси хасталанган ҳар бир бемор даволашга сарфланадиган асоратларни камайтириш ҳисобига динамикада кўрсатикчларнинг кўтарилиши эндокрин ва юрак қон томир тизими ривожланиши мумкинлигини беради ва бу эса беморларга ўз вақтида ташхис қўйилиб даволаш орқали беморларда беморнинг шифохонада даволаш муддатини қисқартириш орқали 1 нафар бемор учун 1 кунлик даволаш ва 1 та текширув таҳлиллари учун сарфланадиган буджет маблағларини 1470000 сўм иқтисод қилинади;
тўртинчи илмий янгилик: COVID-19 билан хасталанган хавф омиллари мавжуд бўлган беморларда эндоген интоксикациянинг юзага келиши ҳамда Кребс индекси даражасининг бешдан юқорилиги хасталикнинг оғирлик даражасини ташхислаш мезони эканлиги исботланганлиги бўйича таклифлар Тошкент педиатрия тиббиёт институти Илмий Кенгаши томонидан 2023-йил 7-январь 38-сон билан тасдиқланган «Хавф гурухидаги бемордарда COVID-19 кечишининг клиник-диагностик мезонлари ва хусусиятлари» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Тошкент вилояти 1-сонли Зангиота шифохонасининг 14.01.2023-йилдаги 22Р-сон ҳамда Хоразм вилояти, Урганч шахри юқумли касалликлари шифохонасининг 21.01.2023 йилдаги 24P-сон буйруқлари билан амалиётга жорий этилган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашнинг 2025 йил 20 июндаги 20/46-сонли йиғилиш баённомасига асосан илмий-тадқиқот ишлари натижаларини амалиётга тадбиғи бўйича хулосаси) Ижтимоий самарадорлиги: хавф гуруҳидаги беморларда Кребс индекси кўрсаткичини бахолаш, беморларларда учрайдиган хавф омилларини асоратларни олдини олишга, тезкор тахлилий диагностика ўтказиш имконини беради. Иқтисодий самарадорлиги: COVID-19 инфекцияси билан хасталанган ҳар бир касалликни даволаш курсини 10 кундан 7 кунга камайтириш орқали госпитализатсия муддатининг 3 кунга камайиши сарфланувчи дори воситаларига талаб қилинадиган маблағлар сонини камайтиради ўрта ҳисобда 3750000 сўмга маблағ натижасида иқтисод қилинади. Ишлаб чиқилган мезонларни юқумли касалликлар шифохоналарида, СOVID-19 билан касалланган беморларда муайян аъзо ва тўқималарнинг шикастланишини эрта аниқлаш ва кенг қамровли мониторинг ўтказиш, қимматбаҳо инструментал текширувлар (КТ, УТТ) қўлланилишини камайтиради, касалхонада ётиш муддатини ва даволаниш ҳамда реабилитатсия харажатларини қисқартиради (ҳар бир бемор учун 8,15 миллион сўмгача иқтисод қилиш имконини яратади).
