Раззакова Ширин Олимовнанинг 
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Коронавирус инфекцияси натижасидаги асоратларни эрта аниқлаш ва олдини олиш мезонларини ишлаб чиқиш» 14.00.10-Юқумли касалликлар (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2022.1.PhD /Тib2445.
Илмий раҳбар: Ахмедова Халида Юлдашевна, тиббиёт фанлари доктори.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Республика ихтисослаштирилган эпидемиология, микробиология, юқумли ва паразитар касалликлар илмий-амалий тиббиёт маркази.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами:  Тошкент тиббиёт академияси, Республика ихтисослаштирилган эпидемиология, микробиология, юқумли ва паразитар касалликлар илмий-амалий тиббиёт маркази, DSc.04/30.12.2019.Тib.30.01. 
Расмий оппонентлар: Ибадова Гулнара Алиевна тиббиёт фанлари доктори, профессор; Байжанов Аллаберган Кадирович, тиббиёт фанлари доктори.
Етакчи ташкилот: Самарқанд давлат тиббиёт университети. 
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: коронавирус инфекцияси оқибатидаги асоратларни эрта прогнозлаш ва шаклланишининг олдини олиш мезонларини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги: 
илк бор мия (9,02%), бўғим халтаси (11,3%), ўпка (8,82%), ошқозон ости бези (7,64%) ва буйрак тўқималарига (8,15%) SARS-CoV-2нинг органотроп шикастловчи таъсири махсус сезгир бўлган антиген боғловчи лимфоцитлар орқали аниқланган;
илк бор COVID-19 билан касалланган беморларда турли аъзоларнинг тўқима антигенларига нисбатан антиген боғловчи лимфоцитлар даражаси ва яллиғланиш маркёрлари (CРO, IL-1, IL-6, ферритин) ўртасида ишончли (r=0,769) корреляцион боғлиқликлар аниқланган;
илк бор COVID-19 билан касалланган беморларда тўқима антигенларига нисбатан маxсус сезгир бўлган антиген боғловчи лимфоцитларнинг бошланғич чегаравий қийматининг 6 % дан юқори бўлиши-даволашдан сўнг ҳам 90 % ҳолатларда тўқималарда патологик жараён сақланиб қолинишининг башоратловчи аҳамияти исботланган; 
илк бор COVID-19 билан касалланган беморларнинг коморбидлик индекси билан беморларнинг ёши (r=0,871) ва ўпка тўқимасининг зарарланиш даражаси (r=0,852) ўртасида кучли тўғридан тўғри корреляцион боғлиқликлик мавжудлиги ва коморбидлик индекси 3 баллдан юқори бўлганда ўлим xавфи 85 % гача етиши асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 
Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий техник кенгашнинг 2025 йил 7 майдаги 17-сонли йиғилиш баённомасига асосан илмий-тадқиқот ишлари натижаларини амалиётга тадбиғи бўйича хулосасига кўра:
биринчи илмий янгилик: илк бор мия, бўғим халтаси, ўпка, ошқозон ости бези ва буйрак тўқималарига SARS-CoV-2 вирусининг органотроп шикастловчи таъсири махсус сезгир бўлган антиген боғловчи лимфоцитлар (АБЛ) орқали аниқланганлиги бўйича таклифлар Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги илмий фаолиятни мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2022 йил 15 декабр 8н-р/1516-сон билан тасдиқланган «Коронавирус инфекцияси оқибатларини эрта башорат қилишда иммунологик кўрсаткичлардан фойдаланиш» номли услубий тавсиянома мазмунига киритилган. Мазкур таклифлар Республика махсус 1-сон Зангиота шифоxонаси 2022 йил 19 декабрдаги 196-п сонли буйруғи ва Xоразм вилоят юқумли касалликлар шифоxонасининг 2023 йил 10 январдаги 9-сонли буйруғи билан амалиётига жорий этилган. Илмий янгиликнинг ижтимоий самарадорлиги: ўтказилган тадқиқотлар коронавирус инфекциясида кўплаб аъзоларнинг шикастланишларини ўз вақтида башорат қилиш ва фарқлаш имконини беради, бу эса беморлар учун кейинги даволаш тактикасини аниқлаш ва уларнинг ҳаёт сифатини яхшилаш чора-тадбирларини амалга ошириш ҳамда ортиқча дори-дармондан фойдаланмаслик имкониятини яратади. Илмий янгиликнинг иқтисодий самарадорлиги: асоратларни эрта башоратлаш, беморларни реабилитация қилишга сарфланадиган қўшимча тиббий хизматлар харажатларини камайтириш орқали намоён бўлади. 
иккинчи илмий янгилик: илк бор COVID-19 билан касалланган беморларда касалликнинг авж олиш даврида ва эрта реконвалесценция даврида турли аъзоларнинг тўқима антигенларига нисбатан махсус сезгирлиги оширилган АБЛ кўрсаткичлари ва яллиғланиш маркёрлари  ўртасидаги боғлиқликни асослашга оид таклифлар Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги илмий фаолиятини мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2022 йил 15 декабр 8н-р/1516-сон хулосаси билан тасдиқланган «Коронавирус инфекцияси оқибатларини эрта башорат қилишда иммунологик кўрсаткичлардан фойдаланиш» номли услубий тавсияномада ўз ифодасини топган. Мазкур таклифлар Республика махсус 1-сон Зангиота шифоxонаси 2022 йил 19 декабрдаги 196-п сонли буйруғи ва Xоразм вилоят юқумли касалликлар шифоxонасининг 2023 йил 10 январдаги 9-сонли буйруғи билан амалий фаолиятига жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: таклиф этилган кўп аъзоли шикастланишларни аниқлаш усули COVID-19 билан касалланган беморларда касалликнинг авж олиш даврида ва эрта соғайиш даврида юзага келиши мумкин бўлган асоратларни аниқлаш ва олдини олиш имкониятини яратади. Иқтисодий самарадорлиги: COVID-19 асоратларининг ривожланишини эрта  башоратлаш орқали ўлим ҳолатларини камайтириш,  реабилитация учун сарфланадиган қўшимча қиммат тиббий ташхис ва даволаш харажатларини қисқартиришдан иборат.
учинчи илмий янгилик: илк бор COVID-19 билан касалланган беморларда тўқима антигенларига нисбатан маxсус сезгир бўлган антиген боғловчи лимфоцитларнинг бошланғич чегаравий қийматининг 6 % дан ортиши - тўқималарда яллиғланиш жараёни мавжудлигини  ва даволанишдан сўнг бу кўрсаткичнинг сақланиб қолиши мазкур аъзоларда патологик жараённинг давом этаётганлигидан далолат беришига оид таклифлар Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги илмий фаолиятни мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2022 йил 15 декабр 8н-р/1516-сон билан тасдиқланган «Коронавирус инфекцияси оқибатларини эрта башорат қилишда иммунологик кўрсаткичлардан фойдаланиш» номли услубий тавсияномада кўрсатилган. Мазкур таклифлар Республика махсус 1-сон Зангиота шифоxонаси 2022 йил 19 декабрдаги 196-п сонли буйруғи ва Xоразм вилоят юқумли касалликлар шифоxонасининг 2023 йил 10 январдаги 9 сонли буйруғи билан амалий фаолиятига жорий этилган. Ижтимоий самарадорлиги: COVID-19 билан касалланган беморларда турли аъзоларнинг ТАг нисбатан маxсус сезгирлиги оширилган АБЛни аниқлаш усулидан фойдаланиш - тўқималарда деструктив жараёнларининг тарқалишини эрта муддатларда аниқлашга, касалхонада даволаниш ва реабилитация харажатларини камайтиришга ҳамда ногиронлик ва летал оқибатларни пасайтириш орқали беморлар саломатлигининг яхшиланишига олиб келади. Иқтисодий самарадорлиги: янги коронавирус инфекцияси билан касалланган беморларда юзага келиши мумкин бўлган асоратларни эрта муддатларда прогнозлаш - ўз вақтида зарур тегишли давони тайинлаш ва беморларни реабилитация қилишга сарфланадиган қўшимча харажатларни 30-40% га (17000000 сўмдан 7750000 сўмгача) камайтириш орқали ҳар бир бемор учун 9,25 миллион сўм иқтисод қилиш имконини беради.
тўртинчи илмий янгилик: илк бор COVID-19 билан касалланган беморларнинг коморбидлик индекси билан беморларнинг ёши (r=0,871) ва ўпка тўқимасининг зарарланиш даражаси (r=0,852) ўртасида аниқланган кучли тўғридан-тўғри корреляцион боғлиқликликни асослаш бўйича таклифлар Ўзбекистон Республикаси Соғлиқни сақлаш вазирлиги илмий фаолиятни мувофиқлаштирувчи эксперт кенгаши томонидан 2022 йил 15 декабр №8н-р/1516-сон билан тасдиқланган «Коронавирус инфекцияси оқибатларини эрта башорат қилишда иммунологик кўрсаткичлардан фойдаланиш» номли услубий тавсияномада акс эттирилган. Мазкур таклифлар Республика махсус 1-сон Зангиота шифоxонаси 2022 йил 19 декабрдаги №196-п сонли буйруғи ва Xоразм вилоят юқумли касалликлар шифоxонасининг 2023 йил 10 январдаги №9 сонли буйруғи билан амалий фаолиятига тадбиқ этилган. Ижтимоий самарадорлиги: реабилитация даврида мақсадли даволаш орқали беморларнинг меҳнат қобилиятини тезроқ тикланишидан иборат бўлиб, бу эса стационар муассасаларга тушадиган юкламани камайтириш имконини беради. Иқтисодий самарадорлиги: зарур патогенетик асосланган давони тайинлаш орқали беморларнинг реабилитацияси учун сарфланадиган қўшимча харажатларни минималлаштириш имконини яратади.

Yangiliklarga obuna bo‘lish