Otajanov Shamsiddin Zarifbaevichning
falsafa doktori (PhD) dissertatsiyasi himoyasi haqida e’lon

I. Umumiy ma’lumotlar.
Dissertatsiya mavzusi, ixtisoslik shifri (ilmiy daraja beriladigan fan tarmog‘i nomi): «OIV infeksiyasi bilan zararlangan bolalarda virusli diareyalarning klinik-laborator tavsifi», 14.00.10 – Yuqumli kasalliklar (tibbiyot fanlari).
Dissertatsiya mavzusi ro‘yxatga olingan raqam: B2022.2.PhD/Tib2745.
Ilmiy rahbar: Xudaykulova Gulnara Karimovna, tibbiyot fanlari doktori, professor.
Dissertatsiya bajarilgan muassasa nomi: Toshkent tibbiyot akademiyasi.
IK faoliyat ko‘rsatayotgan muassasa (muassasalar) nomi, IK raqami:  Toshkent tibbiyot akademiyasi, Respublika ixtisoslashtirilgan epidemiologiya, mikrobiologiya, yuqumli va parazitar kasalliklar ilmiy-amaliy tibbiyot markazi, DSc.04/30.12.2019.Tib.30.01. 
Rasmiy opponentlar: Bayjanov Allabergan Kadirovich, tibbiyot fanlari doktori; Ibadova Gulnara Alievna, tibbiyot fanlari doktori, professor. 
Yetakchi tashkilot: Buxoro davlat tibbiyot instituti.
Dissertatsiya yo‘nalishi: amaliy ahamiyatga molik.
II. Tadqiqotning maqsadi: OIV infeksiyasi bilan kasallangan bolalarda virusli diareyalarning klinik-laborator tavsiflashdan iborat.
III. Tadqiqotning ilmiy yangiligi: 
ilk bor OIV bilan kasallangan bolalarda o‘tkir virusli diareyalarni Rotavirus A, Adenovirus F, Norovirus va Astrovirus  alohida hamda birgalikda keltirib chiqarishi aniqlangan;
ilk bor OIV bilan kasallangan bolalarda virus yuklamasining ortishi bilan Rotavirus etiologiyali diareyaning nisbati ortib borishi isbotlangan;
ilk bor OIV infeksiyasi bilan kasallangan virusli diareyali bolalarda yallig‘lanishga qarshi sitokinlar IFN-α va IFN-γ miqdorining kamayishi va IL-1β miqdorining ko‘payishi aniqlangan; 
ilk bor OIV infeksiyasi bilan kasallangan bolalarda virusli diareyalarni etiotrop davolashda interferon al`fa-2b qo‘llash natijasida CD4-limfotsitlar ko‘rsatkichlarini barqarorlashi isbotlangan.
IV. Tadqiqot natijalarining joriy qilinishi. 
O‘zbekiston Respublikasi Sog‘liqni saqlash vazirligi huzuridagi ilmiy texnik  kengashning  2025 yil  10 martdagi 13-sonli yig‘ilish bayonnomasiga asosan ilmiy-tadqiqot ishlari natijalarini amaliyotga tadbig‘i bo‘yicha №13/08 sonli xulosasiga ko‘ra: 
birinchi ilmiy yangilik: ilk bor OIV bilan kasallangan bolalarda o‘tkir virusli diareyalarni Rotavirus A, Adenovirus F, Norovirus va Astrovirus  alohida hamda birgalikda keltirib chiqarishi aniqlanganligi Toshkent tibbiyot akademiyasi muofiqlashtiruvchi ekspert kengashida 2024 yil 24 apreldagi 04-24/293-t-son ma’lumotnomasi bilan tasdiqlangan «OIV-infeksiyasi bilan kasallangan bolalarda virusli diareyalarning solishtirma tashxisoti» nomli uslubiy tavsiyanoma mazmuniga singdirilgan. OIV-infeksiyasi bilan kasallangan bolalarda virusli diareyalarning tarqalishi, klinik kechishi va labarator ko‘rsatkichlarlar xususiyatlarini aniqlash, tashxislash va davolash usullarini optimal tanlash imkonini bergan. Mazkur takliflar Xorazm viloyati yuqumli kasalliklar shifoxonasi bo‘yicha 06.02.2025 yildagi 1-son va Xorazm viloyati OITSga qarshi kurash markazi bo‘yicha  03.06.2024  yildagi 46-son xamda Qoraqalpog‘iston respublikasi To‘rtko‘l tumani tibbiyot birlashmasi buyicha 30.01.2025 yildagi 12-son buyruqlari bilan amaliyotiga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligining Ilmiy-texnik kengashning 2025 yil 10 martdagi 13-son xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: bolalar orasida OIV-infeksiyali diareyalarni erta to‘g‘ri tashxislash natijasida ko‘proq odamlarni kasallanishini oldini olish imkonini beradi. Iqtisodiy samaradorligi: bolalarda OIV-infeksiyali diareyalarni tashxisotini erta to‘g‘ri olib borish orqali har bir nafar OIV-infeksiyasi kasalligini yuqumli kasalliklar shifoxonasida bir nafar bemorni davolanishi uchun sarflanadigan davlat byudjetidan 1845738,5 so‘mni iqtisod qilish imkonini beradi.
ikkinchi ilmiy yangilik:  ilk bor OIV bilan kasallangan bolalarda virus yuklamasining ortishi bilan Rotavirus etiologiyali diareyaning nisbati ortib borishi isbotlanganligi Toshkent tibbiyot akademiyasi muofiqlashtiruvchi ekspert kengashida 2024 yil 24 apreldagi 04-24/293-t-son ma’lumotnomasi bilan tasdiqlangan «OIV-infeksiyasi bilan kasallangan bolalarda virusli diareyalarning solishtirma tashxisoti» nomli uslubiy tavsiyanoma mazmuniga singdirilgan. OIV-infeksiyasi bilan kasallangan bolalarda virusli diareyalarning tarqalishi, klinik kechishi va labarator ko‘rsatkichlarlar xususiyatlarini aniqlash, tashxislash va davolash usullarini optimal tanlash imkonini bergan. Mazkur takliflar Xorazm viloyati yuqumli kasalliklar shifoxonasi bo‘yicha 06.02.2025 yildagi 1-son va Xorazm viloyati OITSga qarshi kurash markazi bo‘yicha  03.06.2024  yildagi 46-son xamda Qoraqalpog‘iston respublikasi To‘rtko‘l tumani tibbiyot birlashmasi buyicha 30.01.2025 yildagi 12-son buyruqlari bilan amaliyotiga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligining Ilmiy-texnik kengashning 2025 yil 10 martdagi 13-son xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: bolalarda OIV-infeksiyali diareyalarning erta aniqlanishi ortidan kelajakda kasallik natijasida kelib chiqadigan asoratlarini oldini olish imkonini beradi. Iqtisodiy samaradorligi: bolalarda OIV-infeksiyali diareyalarni o‘z vaqtida aniqlash orqali OIV-infeksiya kasalligini yuqumli kasalliklar shifoxonasida bir nafar bemorni davolanishi uchun bir kuniga sarflanadigan xarajatlarini 184573 so‘mga, bir kurs davolanish uchun davlat byudjetidan 1845738,5 so‘mni iqtisod qilish imkonini beradi.
uchinchi ilmiy yangilik: ilk bor OIV infeksiyasi bilan kasallangan virusli diareyali bolalarda yallig‘lanishga qarshi sitokinlar IFN-α va IFN-γ miqdorining kamayishi va IL-1β miqdorining ko‘payishi aniqlanganligi Toshkent tibbiyot akademiyasi muofiqlashtiruvchi ekspert kengashida 2024 yil 24 apreldagi 04-24/293-t-son ma’lumotnomasi bilan tasdiqlangan «OIV-infeksiyasi bilan kasallangan bolalarda virusli diareyalarning solishtirma tashxisoti» nomli uslubiy tavsiyanoma mazmuniga singdirilgan. OIV-infeksiyasi bilan kasallangan bolalarda virusli diareyalarning tarqalishi, klinik kechishi va labarator ko‘rsatkichlarlar xususiyatlarini aniqlash, tashxislash va davolash usullarini optimal tanlash imkonini bergan. Mazkur takliflar Xorazm viloyati yuqumli kasalliklar shifoxonasi bo‘yicha 06.02.2025 yildagi 1-son va Xorazm viloyati OITSga qarshi kurash markazi bo‘yicha  03.06.2024  yildagi 46-son xamda Qoraqalpog‘iston respublikasi To‘rtko‘l tumani tibbiyot birlashmasi buyicha 30.01.2025 yildagi 12-son buyruqlari bilan amaliyotiga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligining Ilmiy-texnik kengashning 2025 yil 10 martdagi 13-son xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: bolalarda OIV-infeksiyali diareyalarning to‘g‘ri davolash natijasida kelib chiqadigan asoratlarini oldini olish imkonini beradi. Iqtisodiy samaradorligi: bolalarda OIV-infeksiyali diareyalarni o‘z vaqtida to‘g‘ri davolash orqali OIV-infeksiya kasalligini yuqumli kasalliklar shifoxonasida bir nafar bemorni bir kurs davolanish uchun davlat byudjetidan 1845738,5 so‘m iqtisod qilish imkonini beradi.
to‘rtinchi ilmiy yangilik: ilk bor OIV infeksiyasi bilan kasallangan bolalarda virusli diareyalarni etiotrop davolashda interferon al`fa-2b qo‘llash natijasida  CD4-limfotsitlar ko‘rsatkichlarini barqarorlashi isbotlanganligi Toshkent tibbiyot akademiyasi muofiqlashtiruvchi ekspert kengashida 2024 yil 24 apreldagi 04-24/293-t-son ma’lumotnomasi bilan tasdiqlangan «OIV-infeksiyasi bilan kasallangan bolalarda virusli diareyalarning solishtirma tashxisoti» nomli uslubiy tavsiyanoma mazmuniga singdirilgan. OIV-infeksiyasi bilan kasallangan bolalarda virusli diareyalarning tarqalishi, klinik kechishi va labarator ko‘rsatkichlarlar xususiyatlarini aniqlash, tashxislash va davolash usullarini optimal tanlash imkonini bergan. Mazkur takliflar Xorazm viloyati yuqumli kasalliklar shifoxonasi bo‘yicha 06.02.2025 yildagi 1-son va Xorazm viloyati OITSga qarshi kurash markazi bo‘yicha  03.06.2024  yildagi 46-son xamda Qoraqalpog‘iston respublikasi To‘rtko‘l tumani tibbiyot birlashmasi buyicha 30.01.2025 yildagi 12-son buyruqlari bilan amaliyotiga joriy etilgan (Sog‘liqni saqlash vazirligining Ilmiy-texnik kengashning 2025 yil 10 martdagi 13-son xulosasi). Ijtimoiy samaradorligi: bolalarda OIV-infeksiyali diareyalarning odam rekmobinant interferon al`fa-2b bilan davolash natijasida kelib chiqadigan asoratlarini oldini olish imkonini beradi. Iqtisodiy samaradorligi: bolalarda OIV-infeksiyali diareyalarni odam rekmobinant interferon al`fa-2b bilan davolash orkali bir nafar  bemor uchun sarflanadigan tashxisot va bir kurs davolanishi uchun sarflanadigan 1845738,5 so‘m mablag‘ni iqtisod qilish imkonini beradi.