Мухамедова Барно Улугбек кизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «COVID -19 билан касалланган аёлларда ҳомиладорлик ва туғиш натижаларини башорат қилиш учун клиник ва иммунологик меъзонлар» 14.00.36 – Аллергология ва иммунология, 14.00.01 – Акушерлик ва гинекология (тиббиёт фанлари).   
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2024.4.PhD/Tib4751.
Илмий раҳбарлар: Мусаходжаева Дилорам Абдуллаевна, биология фанлари доктори, профессор; Ешимбетова Гулсара Закировна, тиббиёт фанлари доктори, профессор. 
Диссертация бажарилган муассаса номи: Иммунология ва инсон геномикаси институти, DSc.02/30.12.2019.Tib.50.01.
Расмий оппонентлар: Каттаходжаева Махмуда Хамдамовна, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Левкович Марина Аркадьевна, тиббиёт фанлари доктори, профессор (Россия Федерацияси). 
Етакчи ташкилот: Самарканд давлат тиббиёт университети.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади CОVID-19 билан касалланган аёлларда ҳомиладорлик ва туғиш натижаларини башорат қилиш учун клиник ва иммунологик меъзонлар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
илк бор сурункали ўпка касалликлари, юрак-қон томир тизими патологиялари, қандли диабет ёки семизликка чалинган ҳомиладор аёллар COVID-19нинг оғир шакллари ривожланиши бўйича юқори хавфл гуруҳига кириши исботланган;
илк бор гестация муддати 28 ҳафтадан ортиқ бўлган ҳомиладорларда коронавирус инфекцияси билан боғлиқ цитокин бўрони сабабли тромбоцитопения, гиперкоагуляция (D-димер, фибриноген, АЧТВ, протромбин индекси, тромбин вақти) ва С-реактив оқсил кўрсаткичларининг биргаликда ошиши, шунингдек касаллик оғирлигига боғлиқ ҳужайравий (CD3⁺, CD4⁺, CD8⁺, CD16⁺, CD95⁺) ва гуморал (IgG, IgM, IgA) иммунитетдаги ўзгаришлар аниқланган;
илк бор COVID-19 нинг оғир ва ўта оғир кечиши кузатилган ҳомиладорларда яллиғланишнинг кучайиши сабабли физиологик ҳомиладорликка нисбатан IL-1β ва IL-8 цитокинларининг юқори даражалари, IFN-α камайиши ва IFN-γ ўсиши билан характерланувчи интерферонлар дисбаланси аниқланган;
илк бор клиник-лаборатор ва иммунологик кўрсаткичлар асосида COVID-19 кечишини прогнозловчи индекс (ККПИ) ишлаб чиқилган; ушбу индекс қийматининг касаллик оғирлигига тескари пропорционал бўлиши инфекция оғирлашишини эрта башорат қилиш ва акушерлик бошқарувини индивидуаллаштиришг мезони эканлиги асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий этилиши. 
COVID-19 инфекцияси турли оғирлик даражасидаги ҳомиладор аёлларда касалликнинг клинико-иммунологик хусусиятларини ўрганиш орқали олинган илмий натижалари асосида:
биринчи илмий янгилиги:  илк бор сурункали ўпка касалликлари, юрак-қон томир тизими патологиялари, қандли диабет ёки семизликка чалинган ҳомиладор аёллар COVID-19нинг оғир шакллари ривожланиши бўйича юқори хавфл гуруҳига кириши исботланганлиги бўйича Иммунология ва инсон геномикаси институти томонидан 2022-йил 16-ноябрдаги 23м-145-сон  илан «COVID-19 билан касалланган аёлларда акушерлик асоратларини башорат қилишнинг иммунологик ва биокимёвий мезонлари» услубий тавсияномаси ишлаб чиқилиб, ушбу тавсиянома РИОваБСИАТМ Тошкент шахар филиалида 2024-йил 3-июлдаги №114-сонли ва Тошкент шахар 3-сонли туғруқ комплексида 2024-йил 2-июлдаги 79-сонли буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги хузуридаги илмий техник кенгашининг 2024-йил 10-декабрдаги 10/22-сон маълумотномаси); ижтимоий самарадорлиги: она ва янги туғилган чақалоқлар касалланишини эрта хавфни стратификация қилиш ва асоратларнинг олдини олиш орқали камайтириши, бу соғлиқни сақлаш тизими юкини пасайтиради ҳамда оналар ва болаларнинг ҳаёт сифатини яхшилайдига хизмат қилади; иқтисодий самарадорлиги: COVID-19 билан ҳомиладор аёлларни ташхислаш ва назорат олиб бориш протоколини жорий этилиши 118 нафар беморни даволаш харажатларини 72632000 сўмга қисқартирган, ҳомиладорликдан олдин вирусли инфекцияни бошдан кечирган аёлларни эрта скринингдан ўтказиш ҳамда ўз вақтида профилактика тадбирларини амалга ошириш эса ҳар бир бемор учун қўшимча равишда 604000 сўм иқтисод қилиб, бир пайтнинг ўзида ҳомила йўқотиш ҳамда перинатал ўлим хавфини пасайтирган; хулоса: COVID-19 билан касалланган ҳомиладор аёлларда гиперкоагуляцияни эрта аниқлаш ва антитромботик профилактикани ўз вақтида тайинлаш мақсадида кенгайтирилган коагулограмма (D-димер, фибриноген, АЧТВ, тромбин вақти) ҳамда С-реактив оқсилни базавий скринингга киритиш тавсия этилган;
иккинчи илмий янгилиги: илк бор гестация муддати 28 ҳафтадан ортиқ бўлган ҳомиладорларда коронавирус инфекцияси билан боғлиқ цитокин бўрони сабабли тромбоцитопения, гиперкоагуляция (D-димер, фибриноген, АЧТВ, протромбин индекси, тромбин вақти) ва С-реактив оқсил кўрсаткичларининг биргаликда ошиши, шунингдек касаллик оғирлигига боғлиқ ҳужайравий (CD3⁺, CD4⁺, CD8⁺, CD16⁺, CD95⁺) ва гуморал (IgG, IgM, IgA) иммунитетдаги ўзгаришлар аниқланганлиги бўйича Иммунология ва инсон геномикаси институти томонидан 2022-йил 16-ноябрдаги 23м-145-сон  илан «COVID-19 билан касалланган аёлларда акушерлик асоратларини башорат қилишнинг иммунологик ва биокимёвий мезонлари» услубий тавсияномаси ишлаб чиқилиб, ушбу тавсиянома РИОваБСИАТМ Тошкент шахар филиалида 2024-йил 3-июлдаги №114-сонли ва Тошкент шахар 3-сонли туғруқ комплексида 2024-йил 2-июлдаги 79-сонли буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги хузуридаги илмий техник кенгашининг 2024-йил 10-декабрдаги 10/22-сон маълумотномаси); ижтимоий самарадорлиги: она ва янги туғилган чақалоқлар касалланишини эрта хавфни стратификация қилиш ва асоратларнинг олдини олиш орқали камайтириши, бу соғлиқни сақлаш тизими юкини пасайтиради ҳамда оналар ва болаларнинг ҳаёт сифатини яхшилайдига хизмат қилади; иқтисодий самарадорлиги: COVID-19 билан ҳомиладор аёлларни ташхислаш ва назорат олиб бориш протоколини жорий этилиши 118 нафар беморни даволаш харажатларини 72632000 сўмга қисқартирган, ҳомиладорликдан олдин вирусли инфекцияни бошдан кечирган аёлларни эрта скринингдан ўтказиш ҳамда ўз вақтида профилактика тадбирларини амалга ошириш эса ҳар бир бемор учун қўшимча равишда 604000 сўм иқтисод қилиб, бир пайтнинг ўзида ҳомила йўқотиш ҳамда перинатал ўлим хавфини пасайтирган; хулоса: акушерлик хавфини илк текширувнинг ўзидаёқ стратификация қилиш имконини берадиган ҳужайравий ва гуморал иммунитет дисбаланси (IgG/IgM/IgA ўзгаришлари) инфекциянинг оғир кечиши учун эрта маркер сифатида юқори диагностик қимматга эга эканлиги аниқланган;
учинчи илмий янгилиги: илк бор COVID-19 нинг оғир ва ўта оғир кечиши кузатилган ҳомиладорларда яллиғланишнинг кучайиши сабабли физиологик ҳомиладорликка нисбатан IL-1β ва IL-8 цитокинларининг юқори даражалари, IFN-α камайиши ва IFN-γ ўсиши билан характерланувчи интерферонлар дисбаланси аниқланганлиги бўйича Иммунология ва инсон геномикаси институти томонидан 2022-йил 16-ноябрдаги 23м-145-сон  илан «COVID-19 билан касалланган аёлларда акушерлик асоратларини башорат қилишнинг иммунологик ва биокимёвий мезонлари» услубий тавсияномаси ишлаб чиқилиб, ушбу тавсиянома РИОваБСИАТМ Тошкент шахар филиалида 2024-йил 3-июлдаги №114-сонли ва Тошкент шахар 3-сонли туғруқ комплексида 2024-йил 2-июлдаги 79-сонли буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги хузуридаги илмий техник кенгашининг 2024-йил 10-декабрдаги 10/22-сон маълумотномаси); ижтимоий самарадорлиги: она ва янги туғилган чақалоқлар касалланишини эрта хавфни стратификация қилиш ва асоратларнинг олдини олиш орқали камайтириши, бу соғлиқни сақлаш тизими юкини пасайтиради ҳамда оналар ва болаларнинг ҳаёт сифатини яхшилайдига хизмат қилади; иқтисодий самарадорлиги: COVID-19 билан ҳомиладор аёлларни ташхислаш ва назорат олиб бориш протоколини жорий этилиши 118 нафар беморни даволаш харажатларини 72632000 сўмга қисқартирган, ҳомиладорликдан олдин вирусли инфекцияни бошдан кечирган аёлларни эрта скринингдан ўтказиш ҳамда ўз вақтида профилактика тадбирларини амалга ошириш эса ҳар бир бемор учун қўшимча равишда 604000 сўм иқтисод қилиб, бир пайтнинг ўзида ҳомила йўқотиш ҳамда перинатал ўлим хавфини пасайтирган; хулоса: IL-1β ва IL-8 концентрациясининг ошиши IFN-α пасайиши ва IFN-γ кўтарилиши билан бирга кузатилганда акушерлик асоратларининг ривожланишини ишончли башорат қилиши исботланган; мунтазам цитокинлар даражасинининг мониторинги SARS-CoV-2 билан зарарланган ҳомиладор аёлларнинг гестацион кузатув протоколларига киритилиши таклиф этилган;
тўртинчи илмий янгилиги: илк бор клиник-лаборатор ва иммунологик кўрсаткичлар асосида COVID-19 кечишини прогнозловчи индекс (ККПИ) ишлаб чиқилган; ушбу индекс қийматининг касаллик оғирлигига тескари пропорционал бўлиши инфекция оғирлашишини эрта башорат қилиш ва акушерлик бошқарувини индивидуаллаштиришг мезони эканлиги асосланганлиги бўйича Иммунология ва инсон геномикаси институти томонидан 2022-йил 16-ноябрдаги 23м-145-сон  илан «COVID-19 билан касалланган аёлларда акушерлик асоратларини башорат қилишнинг иммунологик ва биокимёвий мезонлари» услубий тавсияномаси ишлаб чиқилиб, ушбу тавсиянома РИОваБСИАТМ Тошкент шахар филиалида 2024-йил 3-июлдаги №114-сонли ва Тошкент шахар 3-сонли туғруқ комплексида 2024-йил 2-июлдаги 79-сонли буйруқлари билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги хузуридаги илмий техник кенгашининг 2024-йил 10-декабрдаги 10/22-сон маълумотномаси); ижтимоий самарадорлиги: она ва янги туғилган чақалоқлар касалланишини эрта хавфни стратификация қилиш ва асоратларнинг олдини олиш орқали камайтириши, бу соғлиқни сақлаш тизими юкини пасайтиради ҳамда оналар ва болаларнинг ҳаёт сифатини яхшилайдига хизмат қилади; иқтисодий самарадорлиги: COVID-19 билан ҳомиладор аёлларни ташхислаш ва назорат олиб бориш протоколини жорий этилиши 118 нафар беморни даволаш харажатларини 72 632 000 сўмга қисқартирган, ҳомиладорликдан олдин вирусли инфекцияни бошдан кечирган аёлларни эрта скринингдан ўтказиш ҳамда ўз вақтида профилактика тадбирларини амалга ошириш эса ҳар бир бемор учун қўшимча равишда 604 000 сўм иқтисод қилиб, бир пайтнинг ўзида ҳомила йўқотиш ҳамда перинатал ўлим хавфини пасайтирган; хулоса: ҳомиладор аёлларда COVID-19 кечишини прогнозловчи индекси (ККПИ) ишлаб чиқилган: ККПИ ≤ 2,3 шартли бирлик инфекциянинг оғир ёки жуда оғир кечиш хавфини ишончли кўрсатади, ККПИ ≤ 2,0 шартли бирлик эса лаборатор гиперкоагуляция ва цитокинемик бўрон белгилари билан бирга прэклампсия, плацентар дисфункция ва муддатидан олдин туғруқнинг олдини олиш учун эрта патогенетик тадбирларни қўллаш зарурлиги исботланган.