Мусаева Мухаррам Абдурашид қизининг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар:
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): “Жигар алкоголсиз  ёғ касаллиги билан оғриган беморларда жигар фиброзини ташхислаш маркерларини мувофиқлаштириш” 14.00.05 – Ички касалликлар (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2023.3.PhD/Tib3754.
Илмий раҳбар: Парпибаева Динора Аюповна, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент тиббиёт академияси.
Илмий кенгаш фаолият кўрсатаётган муассаса номи: Тошкент тиббиёт академияси, DSc.04/30.12.2019.Tib30.02.
Расмий оппонентлар: Каримов Мирвасит Мирвасиқович, тиббиёт фанлари доктори, профессор; Собирова Гўзал Наимовна, тиббиёт фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Бухоро давлат тиббиёт институти.
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик. 
II. Тадқиқотнинг мақсади: Жигар алкоголсиз ёғ касаллиги билан оғриган беморларда жигар фиброзини ташхислаш маркерларини мувофиқлаштириш.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги қуйидагилардан иборат:
Жигар фиброзининг ривожланиш хавфи бўлган жигар алкоголсиз ёғ касаллиги билан оғриган беморлар стандарт текширувига молекуляр генетик тадқиқот усулларини жорий этиш зарурлиги исботланган;
Предиктив HSI, FIB-4 индекси прогностик кўрсаткичлар натижалари жигар алкоголсиз ёғ касаллиги ривожланиш босқичларида унинг келгуси жараёнини башорат қилиш ва хавф даражасига қараб беморларни стратификация қилиш мумкинлиги аниқланган;
DEBQ (Dutch Eating Behavior Questionnaire) сўровномаси асосида аёллар орасида эмоционал ва эркакларда эса асосан экстернал овқатланиш тури устунлиги аниқланган ва уларнинг психологик хамда ижтимоий омиллар билан боғлиқлиги исботланган;
Жигар алкоголсиз ёғ касаллигининг зўрайиши  ва фиброз ривожланишида МикроРНК-221 синтези даражасининг ортиши касалликнинг прогностик маркери сифатида исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши 
Жигар алкоголсиз ёғ касаллиги билан оғриган беморларда жигар фиброзини ташхислаш маркерларини мувофиқлаштириш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
биринчи илмий янгилик: жигар фиброзининг ривожланиш хавфи бўлган жигар алкоголсиз ёғ касаллиги билан оғриган беморлар стандарт текширувига молекуляр генетик тадқиқот усулларини жорий этиш зарурлиги Тошкент вилояти кўп тармоқли тиббиёт марказининг 07.10.2024 йил 79-сонли ва Бўстонлиқ туман тиббиёт бирлашмасининг 04.11.2024 йилдаги 107-сонли буйруғи билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги илмий техник кенгашнинг 2025 йил 22 майдаги 18/10-сонли хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: беморларда жигар алкоголсиз ёғ касаллиги фаоллигини эрта ташхислаш ва баҳолаш, шунингдек, жигардаги фиброз жараёнини башорат қилиш имконини беради. Иқтисодий самарадорлиги: жигар фиброз жараёни фаоллигини эрта ташхислаш ва башорат қилиш натижасида беморларнинг шифохонада даволаниш муддати қисқартирилди ҳамда ташхислаш ва даволашга кетадиган маблағлар тежалишига эришилди. Хулоса: жигар алкоголсиз ёғ касаллиги билан оғриган беморларда жигар фиброзини олдиндан башорат қилиш ва ўз вақтида ташхислаш уларнинг соғлиғини сақлаш, меҳнат қобилияти ва ўз-ўзига хизмат кўрсатиш кўникмаларини узоқ муддат давомида сақлаб қолиш, шунингдек, ҳаёт сифатини яхшилаш имконини беради.
иккинчи илмий янгилик: предиктив HSI, FIB-4 индекси прогностик кўрсаткичлар натижалари жигар алкоголсиз ёғ касаллиги ривожланиш босқичларида унинг келгуси жараёнини башорат қилиш ва хавф даражасига қараб беморларни стратификация қилиш аниқланганлиги Тошкент вилояти кўп тармоқли тиббиёт марказининг 07.10.2024 йил 79-сонли ва Бўстонлиқ туман тиббиёт бирлашмасининг 04.11.2024 йилдаги 107-сонли буйруғи билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги илмий техник кенгашнинг 2025 йил 22 майдаги 18/10-сонли хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: жигар алкоголсиз ёғ касаллиги билан оғриган беморларда жигар стеатози ва жигар фиброзини баҳолашда предиктив HSI, FIB-4 индексининг  аҳамияти исботланган. Иқтисодий самарадорлиги: жигар стеатози ва жигар фиброзини оғирлик даражасини эрта ташхислаш орқали беморларнинг шифохонада даволаниш кунларини қисқартириш, ташхислаш ва даволашга сарфланадиган маблағларни тежашга эришилган. Хулоса: жигар алкоголсиз ёғ касаллигида жигар стеатози ва жигар фибрози бўлган беморлар тақдирини башоратлаш ва ўз вақтида ташхислаш соғлиқни сақлаш, меҳнат қобилияти кўникмаларини узоқ муддат давомида сақлаб қолиш ва ҳаёт сифатини яхшилаш, ногиронлик ва ўлим хавфини камайтириш имконини берган.
учинчи илмий янгилик: DEBQ (Dutch Eating Behavior Questionnaire) сўровномаси асосида аёллар орасида эмоционал ва эркакларда эса асосан экстернал овқатланиш тури устунлиги аниқланган ва уларнинг психологик хамда ижтимоий омиллар билан боғлиқлиги аниқланганлиги Тошкент вилояти кўп тармоқли тиббиёт марказининг 07.10.2024 йил 79-сонли ва Бўстонлиқ туман тиббиёт бирлашмасининг 04.11.2024 йилдаги 107-сонли буйруғи билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги илмий техник кенгашнинг 2025 йил 22 майдаги 18/10-сонли хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: эмоционал ва экстернал овқатланиш устун бўлган беморларда овқатланиш хулқ-атворини ўзгартириш жигар стеатозининг ривожланиши олдини олишда ва уни секинлаштиришда муҳим роль ўйнайди. Иқтисодий самарадорлиги: жигар алкоголсиз ёғ касаллиги касаллик жадал ўсишини эрта ташхислаш ва башоратлаш орқали беморларнинг шифохонада даволаниш кунларини қисқартириш, ташхислаш ва даволашга сарфланадиган маблағларни тежашга эришилган. Хулоса: жигар алкоголсиз ёғ касаллиги билан оғриган беморларда овқатланиш хулқ-атворини бузилишларини аниқлаш соғлиқни сақлаш, меҳнат қобилияти кўникмаларини узоқ вақт давомида сақлаб қолиш, ҳаёт сифатини яхшилаш ва даволаш чора-тадбирлари самарадорлигини ошириш имконини беради.
тўртинчи илмий янгилик: жигар алкоголсиз ёғ касаллигининг зўрайиши  ва фиброз ривожланишида МикроРНК-221 синтези даражасининг ортиши касалликнинг прогностик маркери сифатида асосланганлиги Тошкент вилояти кўп тармоқли тиббиёт марказининг 07.10.2024 йил 79-сонли ва Бўстонлиқ туман тиббиёт бирлашмасининг 04.11.2024 йилдаги 107-сонли буйруғи билан амалиётига жорий этилган (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги илмий техник кенгашнинг 2025 йил 22 майдаги 18/10-сонли хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: генетик таҳлиллардан фойдаланиш, хусусан МикроРНК-221 кўрсаткичининг ортиши жигар фиброзини илк босқичларда аниқлашнинг биомаркёри сифатида касаллик жадал ўсишини эрта аниқлаш имконини беради. Иқтисодий самарадорлиги: жигар фиброзини илк босқичларда аниқлашнинг ноинвазив усули жигар алкоголсиз ёғ касаллигини ривожланишиб кейинги босқичларга прогрессияланиши билан жигар фибрози ривожланишига йўл қўймаслик учун фойдаланиш тавсия этилади. Хулоса: жигар алкоголсиз ёғ касаллиги билан оғриган беморларда касаллик жадал ўсишини эрта аниқлаш ва олдини олиш беморлар орасида ўлим кўрсаткичларини камайтиришга олиб келади, яшаб қолиш кўрсаткичлари ва хаёт сифатини яхшилайди.