Саттарова Сабина Завкиевнанинг
фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар:
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Гийен-Барре синдромининг турли кечиш шакллларининг дифференциал диагностикаси ва хавф омиллари», 14.00.13-Неврология (тиббиёт фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: B2021.1.PhD/Tib1705.
Илмий раҳбар: Азизова Раъно Баходировна, тиббиёт фанлари доктори, доцент.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Самарканд давлат тиббиёт университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса (муассасалар) номи, ИК рақами: Самарканд давлат тиббиёт университети, DSc.04/05.05. 2023.Tib.102.03.
Расмий оппонентлар: Ниёзов Шухрат Ташмирович тиббиёт фанлари доктори, доцент; Матмуродов Рустам Жуманазарович тиббиёт фанлари доктори, профессор. 
Етакчи ташкилот номи: С.Д.Асфендияров номли Миллий тиббиёт университети (Қозоғистон Республикаси).
Диссертациянинг йўналиши: амалий аҳамиятга молик. 
II.Тадқиқотнинг мақсади: Гийен-Барре синдромининг ривожланиш патогенезини илмий асосланган концепция сифатида ишлаб чиқиш, касалликнинг оғирлик даражасини баҳолаш ва унинг натижаларини башорат қилиш ҳамда дифференциал ташхислаш усулларини такомиллаштиришдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Демиелинизацияланувчи (ЎЯДП) ва аксонал (ЎМАН, ЎМСАН) шакллардаги Гийен-Барре синдроми учун хавф омилларининг таққослаш таҳлили ўтказилиб, клиник вариантга боғлиқ ҳолда энг муҳим триггер инфекцион агентлар (Campylobacter jejuni, Эпштейн-Барр вируси, SARS-CoV-2) аниқланган;
Гийен-Барре синдромининг турли клиник шаклларида булбар ва вегетатив бузилишларнинг батафсил таҳлили ўтказилиб, булбар бузилишлар аксонал шаклларда тез-тез учраши ва нафас олиш асоратларининг муҳим предиктори эканлиги аниқланган;
MCP-1 ва Cystatin C биомаркерларининг Гийен-Барре синдроми оғирлигини прогноз қилишдаги роли ўрганилиб, MCP-1 даражаси билан периферик нерв тизимидаги яллиғланиш жараёни ўртасида юқори корреляция мавжудлиги, ҳамда, Cystatin C даражасининг ошиши аксонал шикастланишнинг муҳим маркери эканлиги ва касалликнинг оғир шаклларини барвақт ташхислашда қўлланилиши мумкинлиги исботланган;
Гийен-Барре синдроми билан касалланган беморларни стратификация қилиш ва индивидуаллаштирилган даволаш бўйича тавсиялар, шунингдек, эрта мониторинг алгоритми, MCP-1, Cystatin C, EGOS ва GBS-DS шкалаларини таҳлил қилиш орқали терапияни индивидуаллаштириш, унинг самарадорлигини ошириш асосланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши:
Гийен-Барре синдромининг турли кечиш шакллларининг дифференциал диагностикаси ва хавф омилларини асослаш бўйича олинган илмий натижалар асосида:
 биринчи илмий янгилик: демиелинизацияланувчи (ЎЯДП) ва аксонал (ЎМАН, ЎМСАН) шакллардаги Гийен-Барре синдроми учун хавф омилларининг таққослаш таҳлили ўтказилиб, клиник вариантга боғлиқ ҳолда энг муҳим триггер инфекцион агентлар (Campylobacter jejuni, Эпштейн-Барр вируси, SARS-CoV-2) аниқланганлиги Самақанд тиббиёт университети Мувофиқлаштирувчи-эксперт кенгаши томонидан 2025 йил 26 февралдаги 03/158-сон билан тасдиқланган «Способ прогнозирования клинического течения синдрома Гийена-Барре» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Бухоро вилояти Кўп тармоқли клиникасининг 2025 йил 7-мартдаги 01/156-сонли буйруғи ва Самарқанд вилояти Шаҳар тиббиёт бирлашмаси 2025 йил 8-мартдаги № 680-7-107-ТВ/2025 сонли буйруғи билан амалиётга жорий этилган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий-техник кенгашининг 2025 йил 22 майдаги 18-сонли хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: аҳамиятли триггер омилларни аниқлаш Гийен-Барре синдромининг эрта ташхисланиши ва олдини олиш имконини беради, бу эса сунъий нафас олдириш ҳамда узоқ муддатли реабилитация талаб қиладиган оғир асоратларни камайтиришга ёрдам беради. Этиологик омилни ҳисобга олган ҳолда мақсадли даволаш стратегияларини қўллаш касаллик прогнозини яхшилайди, ногиронлик даражасини пасайтиради ва беморларнинг ҳаёт сифатини оширади. Комплекс даволаш, жумладан психологик қўллаб-қувватлаш, беморларнинг ижтимоий мослашувига ва фаол ҳаётга қайтишга ёрдам беради. Иқтисодий самарадорлиги: хавф омилларининг эрта ташхисланиши ва мақсадли даволаш стационар даволаниш муддатини ва интенсив терапия ҳажмини камайтиришга имкон беради, бу эса тиббий ёрдам харажатларини пасайтиради. Оғир асоратлар ва ногиронлик ҳолатлари сонининг камайиши қимматбаҳо реабилитация, ижтимоий қўллаб-қувватлаш ва меҳнатга лаёқатсизлик бўйича нафақаларга бўлган эҳтиёжни қисқартиришга хизмат қилади. Ушбу тавсияларни клиник амалиётга жорий этиш соғлиқни сақлаш тизими молиявий харажатларини оптималлаштиришга ёрдам беради. Прогностик усулни қўллаш натижасида беморларнинг ўртача госпитализация муддати 3,4 кунга қисқарди ва бу даволаш харажатларини ўртача 17,6% га камайишига олиб келди. Бир нафар бемор учун иқтисодий тежамкорлик 12875000 сўм ни ташкил этди, йил давомида 100 нафар беморни даволаш натижасида соғлиқни сақлаш тизими учун умумий тежамкорлик 1287500000 сўм га етди. Хулоса: Гийен-Барре синдромининг ташхис ва даволаш жараёнида аниқланган хавф омиллари ҳамда триггер инфекция агентларидан фойдаланиш тиббий ёрдам самарадорлигини оширади, касалликнинг оғир шакллари сонини камайтиради ва беморлар учун яхши прогноз яратади. Узоқ муддатли даврда бу даволаш ва реабилитация харажатларининг қисқаришига, беморларнинг ҳаёт сифатининг яхшиланишига ва ижтимоий юкламаларнинг камайишига хизмат қилади;
иккинчи илмий янгилик: Гийен-Барре синдромининг турли клиник шаклларида булбар ва вегетатив бузилишларнинг батафсил таҳлили ўтказилиб, булбар бузилишлар аксонал шаклларда тез-тез учраши ва нафас олиш асоратларининг муҳим предиктори эканлиги аниқланганлиги Самақанд тиббиёт университети Мувофиқлаштирувчи-эксперт кенгаши томонидан 2025 йил 26 февралдаги 03/158-сон билан тасдиқланган «Способ прогнозирования клинического течения синдрома Гийена-Барре» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Бухоро вилояти Кўп тармоқли клиникасининг 2025 йил 7-мартдаги 01/156-сонли буйруғи ва Самарқанд вилояти Шаҳар тиббиёт бирлашмаси 2025 йил 8-мартдаги № 680-7-107-ТВ/2025 сонли буйруғи билан амалиётга жорий этилган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий-техник кенгашининг 2025 йил 22 майдаги 18-сонли хулосаси). Ижтимоий самарадорлиги: Булбар бузилишларини нафас олиш асоратларининг предиктори сифатида аниқлаш нафас етишмовчилиги хавфини ўз вақтида баҳолаш ва эрта профилактик чора-тадбирларни амалга ошириш имконини беради, жумладан, беморларни реанимация ва интенсив терапия бўлимларига ўз вақтида ўтказишни таъминлайди. Вегетатив дисфункция 46,3% беморларда аниқлангани касалликнинг оғир кечишини башорат қилиш ва даволаш тактикаларини ўз вақтида тўғрилаш имкониятини беради, бу эса даволаш натижаларини яхшилайди ва ногиронликни камайтиради. Ушбу асоратларни ташхислаш ва даволашга комплекс ёндашув беморларнинг ҳаёт сифатини оширади, хавфли ҳолатлар ва ўлим ҳолатлари сонини қисқартиради. Иқтисодий самарадорлиги: Булбар бузилишлар ва вегетатив дисфункцияни эрта аниқлаш ва ўз вақтида аралашувлар реанимация ва интенсив терапия бўлимларида узоқ муддат даволаниш эҳтиёжини камайтиради, бу эса тиббий хизмат харажатларини пасайтиради. Оғир асоратлар сонининг камайиши реабилитация ва ижтимоий қўллаб-қувватлаш харажатларини ўртача 12,3% га қисқартиришга имкон берди, бу эса соғлиқни сақлаш ва ижтимоий таъминот тизимига тушадиган юкни қўшимча равишда камайтирди. Хулоса: Гийен-Барре синдроми билан боғлиқ булбар ва вегетатив бузилишларнинг чуқур таҳлили клиник жиҳатдан муҳим аҳамиятга эга бўлиб, оғир асоратларни башорат қилиш, даволашни ўз вақтида тўғрилаш ва ўлим ҳолатларини камайтириш имконини беради. Ушбу тавсияларни клиник амалиётга жорий этиш терапия самарадорлигини оширади, тиббий ва ижтимоий ёрдам харажатларини пасайтиради, шу билан бирга беморларнинг прогнозини яхшилаш ва ҳаёт сифатини оширишга хизмат қилади;
учинчи илмий янгилик: MCP-1 ва Cystatin C биомаркерларининг Гийен-Барре синдроми оғирлигини прогноз қилишдаги роли ўрганилиб, MCP-1 даражаси билан периферик нерв тизимидаги яллиғланиш жараёни ўртасида юқори корреляция мавжудлиги, ҳамда, Cystatin C даражасининг ошиши аксонал шикастланишнинг муҳим маркери эканлиги ва касалликнинг оғир шаклларини барвақт ташхислашда қўлланилиши мумкинлиги исботланганлиги Самақанд тиббиёт университети Мувофиқлаштирувчи-эксперт кенгаши томонидан 2025 йил 26 февралдаги 03/158-сон билан тасдиқланган «Способ прогнозирования клинического течения синдрома Гийена-Барре» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Бухоро вилояти Кўп тармоқли клиникасининг 2025 йил 7-мартдаги 01/156-сонли буйруғи ва Самарқанд вилояти Шаҳар тиббиёт бирлашмаси 2025 йил 8-мартдаги № 680-7-107-ТВ/2025 сонли буйруғи билан амалиётга жорий этилган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий-техник кенгашининг 2025 йил 22 майдаги 18-сонли хулосаси).  Ижтимоий самарадорлиги: MCP-1 ва Cystatin С биомаркерларини ташхис жараёнида қўллаш Гийен-Барре синдромининг оғир кечиш хавфи бор беморларни эрта аниқлаш имконини беради, бу эса интенсив терапияни ўз вақтида бошлаш ва асоратлар сонини камайтиришга ёрдам беради. Бу касаллик прогнозини яхшилайди, беморларнинг ҳаёт сифатини оширади ва оғир ногиронлик ҳолатларини камайтиришга хизмат қилади. Аксонал шикастланишнинг эрта ташхис қилиниши патогенетик жиҳатдан асосланган даволаш усулларини ўз вақтида қўллаш имконини беради, бу эса мотор функцияларни сақлаб қолиш ва беморларнинг ижтимоий мослашувини яхшилайди. Иқтисодий самарадорлиги: MCP-1 ва Cystatin С биомаркерларини клиник амалиётга жорий этиш ташхис жараёнини оптималлаштиришга, узоқ муддатли стационар даволаниш харажатларини камайтиришга ва оғир шаклларга эга беморлар учун реабилитация эҳтиёжини пасайтиришга хизмат қилади. Ушбу усулни қўллаш натижасида беморларнинг касалхонада ётиш муддати ўртача 3,1 кунга қисқарди ва бу даволаш харажатларини ўртача 15,8% га камайтиришга олиб келди. Ҳар бир бемор учун тежамкорлик 11620000 сўмни ташкил этади, йил давомида 100 нафар беморни даволашда эса соғлиқни сақлаш тизими учун умумий тежамкорлик 1162000000 сўмга етади. Биомаркерларни қўллаш диагностика муддатини 1,7 кунга қисқартириш ва ўтказилаётган терапия самарадорлигини ошириш имконини беради, бу эса узоқ муддатли перспективада соғлиқни сақлаш ва ижтимоий таъминот тизимига тушадиган юкни камайтиришга ёрдам беради. Хулоса: MCP-1 ва Cystatin С биомаркерларидан фойдаланиш Гийен-Барре синдроми оғирлиги прогнозини яхшилашда янги имкониятлар яратади ва индивидуаллаштирилган даволаш ёндашувини ишлаб чиқишга имкон беради. Бу ногиронлик ҳолатларининг камайиши, беморларнинг ҳаёт сифати яхшиланиши ва тиббий ёрдам харажатларининг оптималлашувига ҳисса қўшади;
тўртинчи илмий янгилик: Гийен-Барре синдроми билан касалланган беморларни стратификация қилиш ва индивидуаллаштирилган даволаш бўйича тавсиялар, шунингдек, эрта мониторинг алгоритми, MCP-1, Cystatin C, EGOS ва GBS-DS шкалаларини таҳлил қилиш орқали терапияни индивидуаллаштириш, унинг самарадорлигини ошириш асосланганлиги Самақанд тиббиёт университети Мувофиқлаштирувчи-эксперт кенгаши томонидан 2025 йил 26 февралдаги 03/158-сон билан тасдиқланган «Способ прогнозирования клинического течения синдрома Гийена-Барре» номли услубий тавсиянома мазмунига сингдирилган. Мазкур таклиф Бухоро вилояти Кўп тармоқли клиникасининг 2025 йил 7-мартдаги 01/156-сонли буйруғи ва Самарқанд вилояти Шаҳар тиббиёт бирлашмаси 2025 йил 8-мартдаги № 680-7-107-ТВ/2025 сонли буйруғи билан амалиётга жорий этилган. (Соғлиқни сақлаш вазирлиги ҳузуридаги Илмий-техник кенгашининг 2025 йил 22 майдаги 18-сонли хулосаси).  Ижтимоий самарадорлиги: Беморларни стратификация қилиш алгоритмидан фойдаланиш даволаш ёндашувини индивидуаллаштиришга имкон беради, оғир шаклларнинг ривожланишини ўз вақтида прогноз қилиш ва тегишли тиббий ёрдамни кўрсатиш имкониятини оширади. Бу асоратлар сонининг камайишига, узоқ муддатли респиратор ёрдам заруриятининг камайишига ва беморларни тезроқ реабилитация қилишга хизмат қилади. Касаллик оғирлигини эрта прогноз қилиш функционал натижаларни яхшилайди ва беморларнинг ижтимоий мослашув даражасини оширади, ногиронлик оқибатларини минималлаштиради. Иқтисодий самарадорлиги: Биомаркерлар ва прогностик шкалаларни ўз ичига олган персоналлаштирилган даволаш ёндашуви соғлиқни сақлаш ресурсларидан оқилона фойдаланиш имконини беради, интенсив терапия ва узоқ муддатли стационар даволаш харажатларини камайтиради. Оғир асоратлар ва ногиронлик ҳолатларининг камайиши ижтимоий ҳимоя ва тиббий реабилитация тизимига тушадиган молиявий юкни пасайтиради, шунингдек, беморларнинг иш фаолиятига тезроқ қайтишига ёрдам беради. Алгоритм асосида беморларни стратификация қилиш ва индивидул даволашни қўллаш натижасида оғир асоратлар учраш тезлиги 18,5% га камайди, бу эса узоқ муддатли нафас олиш қўллаб-қувватловига бўлган эҳтиёжни камайтиришга ва касалхонада ётиш муддатини ўртача 2,9 кун га қисқартиришга олиб келди. Бу интенсив терапия ва узоқ муддатли стационар даволаниш харажатларини 14,2% га камайтиришга имкон берди, натижада ҳар бир бемор учун 10450000 сўм иқтисод қилинди. Агар йил давомида 100 нафар бемор даволанса, бунинг натижасида тиббиёт тизими учун жами 1045000000 сўм тежалади. Қолаверса, ногиронлик ҳолатларининг камайиши тиббий реабилитация ва ижтимоий ҳимоя харажатларини пасайтиришга ёрдам беради ҳамда беморларнинг меҳнат фаолиятига тезроқ қайтишини тезлаштиради, бу эса узоқ муддатда ижтимоий таъминот тизимига тушаётган юкни камайтиради. Хулоса: Гийен-Барре синдроми бўлган беморларни стратификация қилиш ва даволашни индивидуаллаштириш бўйича ишлаб чиқилган тавсиялар терапия самарадорлигини оширишга, прогноз ва ҳаёт сифатини яхшилашга, шунингдек, тиббий ва ижтимоий таъминот харажатларини камайтиришга хизмат қилади. Бу тавсияларни клиник амалиётга жорий этиш тиббий ёрдам даражасини ошириш ва соғлиқни сақлаш ресурсларини оптималлаштириш имконини беради.