Жуманиёзова Насиба Раматиллаевнанинг
фан доктори (DSc) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи номи): «Имконияти чекланган ўқувчилар билан ишловчи мутахассислардаги касбий сўнишнинг психологик асослари», 19.00.06 – Ёш ва педагогик психология. Ривожланиш психологияси.
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2024.2.DSc/P195.
Илмий раҳбар: Нишанова Замира Таскараевна, психология фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Абу Райҳон Беруний номидаги Урганч давлат университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Ўзбекистон миллий педагогика университети,PhD.03/30.12.2021.P.26.02.
Расмий оппонентлар: Бегматов Абдуллажон Сирожиддинович, фалсафа фанлари доктори, профессор; Абдуллаева Шоира Ҳамидовна, психология фанлари доктори, профессор; Мўминова Лола Рахимовна, педагогика фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Бухоро давлат университети
Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик
II. Тадқиқотнинг мақсади имконияти чекланган ўқувчилар билан ишловчи мутахассислардаги касбий сўнишнинг психологик асосларини тадқиқ этиш ҳамда уларнинг психологик фаровонлигини таъминлаш бўйича амалий тавсиялар ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
касбий сўнишнинг даражавий ифодаланишида имконияти чекланган ўқувчилар билан ишловчи мутахассислардаги эмоционал чарчаш, деперсонализация, шахсий ютуқлар редуксияси, ҳаёт сифатининг психологик фаровонлик билан интегратив намоён бўлиши туфайли, мутахассислар фаолиятида имконияти чекланган ўқувчилар билан боғлиқ касбий самарадорликнинг ўзгарувчанлик механизмларининг мавжудлиги асосланган;
мутахассисларнинг махсус таълим фаолиятига тайёрлигининг касбий сўниш намоён бўлишига таъсирини аниқлашнинг диагностик имкониятлари, шахсий ютуқлар, саломатлик, яқин инсонлар билан мулоқот, оптимизм, ўз-ўзини назорат қилиш жараёнини рефлексив баҳолаш муҳимлигига кўра «Ҳаёт сифати шкаласи» сўровномасини психодиагностик фаолиятга киритиш асосида такомиллаштирилган;
мутахассислардаги касбий сўнишнинг намоён бўлишида масъулият ҳиссининг когнитив англанганлик, экстраполяция, услубий-инструментал ҳаракатлар ва шахсий қийинчиликларнинг дифференциал намоён бўлишига кўра, ижтимоий қўллаб-қувватлашнинг муҳим таъсирга эга эканлиги асосланган;
мутахассислардаги касбий сўнишнинг намоён бўлишига ижтимоий муҳитнинг таъсири натижасида муаммодан қочиш, натижаларни ижобий баҳолаш, масъулиятни ўз зиммасига олиш, ижтимоий-психологик компетентликнинг ўзаро уйғун намоён бўлиши туфайли, «қарама-қаршилик билан курашиш», «психологик фаровонлик»ка эришиш услубининг устувор характерга эга эканлиги асосланган;
мутахассисларда «Касбий юксалиш» номли психокоррексион дастурнинг модели асосида иродавий, эмоционал, коммуникатив соҳаларни шакллантириш муҳимлигига кўра, ташкилий ва шахсийлик йўналишларини интеграциялаш муҳимлиги исботланган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилинганлиги.
Имконияти чекланган ўқувчилар билан ишловчи мутахассислардаги касбий сўнишнинг психологик асослари муаммосини тадқиқ этиш натижасида:
касбий сўнишнинг даражавий ифодаланишида эмоционал чарчаш, деперсонализация, шахсий ютуқлар редуксияси, ҳаёт сифатининг психологик фаровонлик билан интегратив намоён бўлиши туфайли, мутахассислар фаолиятида имконияти чекланган ўқувчилар билан боғлиқ касбий самарадорликнинг ўзгарувчанлик механизмларининг мавжудлиги асосланган янгилик Ўзбекистон миллий педагогика университети қошидаги Психология ўқув-илмий Марказининг 2025- йил 19-июндаги ПМ- 411-сон буйруғига биноан «Онтогенез психологияси. Дифференциал психология» ва «Педагогик психология» модулларига киритилган (Ўзбекистон миллий педагогика университети Психология ўқув-илмий марказининг 2025- йил 16-июндаги ПМ- 411-а сон маълумотномаси). Натижада бўлғуси амалиётчи психологларда имконияти чекланган ўқувчилар билан ишловчи мутахассислар касбий сўнишининг психологик хусусиятлар ҳақида илмий билимлари ошишига эришилган;
мутахассисларнинг махсус таълим фаолиятига тайёрлигининг касбий сўниш намоён бўлишига таъсирини аниқлашнинг диагностик имкониятлари, шахсий ютуқлар, саломатлик, яқин инсонлар билан мулоқот, оптимизм, ўз-ўзини назорат қилиш жараёнини рефлексив баҳолаш муҳимлигига кўра, «Ҳаёт сифати шкаласи» сўровномасини психодиагностик фаолиятга киритиш асосида такомиллаштирилган янгилик Ўзбекистон миллий педагогика университети қошидаги Психология ўқув-илмий Марказининг 2025- йил 19-июндаги ПМ- 411-сон буйруғига биноан «Онтогенез психологияси. Дифференциал психология» модулига киритилган (Ўзбекистон миллий педагогика университети Психология ўқув-илмий марказининг 2025- йил 16-июндаги ПМ- 411-а сон маълумотномаси). Натижада имконияти чекланган ўқувчилар билан ишловчи мутахассисларнинг ҳаёт сифатини диагностика қилиш орқали касбий сўнишга таъсирини аниқлаш имконияти яратилган;
мутахассислардаги касбий сўнишнинг намоён бўлишида масъулият ҳиссининг когнитив англанганлик, экстраполяция, услубий-инструментал ҳаракатлар ва шахсий қийинчиликларнинг дифференциал намоён бўлишига кўра, ижтимоий қўллаб-қувватлашнинг муҳим таъсирга эга эканлиги асосланган янгилик Ўзбекистон миллий педагогика университети қошидаги Психология ўқув-илмий Марказининг 2025- йил 19-июндаги ПМ- 411-сон буйруғига биноан «Педагогик психология» модулига киритилган. (Ўзбекистон миллий педагогика университети Психология ўқув-илмий марказининг 2025- йил 16-июндаги ПМ- 411-а сон маълумотномаси). Натижада имконияти чекланган ўқувчилар билан ишловчи мутахассислардаги маъсулият ҳиссини тўғри англаш орқали шахсий қийинчиликларни бартараф этиш ва ижтимоий қўллаб-қувватлаш учун шароит яратилган;
мутахассислардаги касбий сўнишнинг намоён бўлишига ижтимоий муҳит таъсири натижасида муаммодан қочиш, натижаларни ижобий баҳолаш, масъулиятни ўз зиммасига олиш, ижтимоий-психологик компетентликнинг ўзаро уйғун намоён бўлиши туфайли, «қарама-қаршилик билан курашиш», «психологик фаровонлик»ка эришиш услубининг устувор характерга эга эканлиги асосланган янгилик Ўзбекистон миллий педагогика университети қошидаги Психология ўқув-илмий Марказининг 2025- йил 19-июндаги ПМ- 411-сон буйруғига биноан «Педагогик психология» модулига киритилган (Ўзбекистон миллий педагогика университети Психология ўқув-илмий марказининг 2025- йил 16-июндаги ПМ- 411-а сон маълумотномаси). Натижада мутахассисларда юзага келадиган муаммоларни англаш, уларнинг натижаларини кўра билиш ва психологик фаровонликка эришиш учун малака ва кўникмаларнинг кенгайишига имконият вужудга келган;
мутахассисларда «Касбий юксалиш» номли психокоррексион дастурнинг модели асосида иродавий, эмоционал, коммуникатив қобилиятларни шакллантириш муҳимлигига кўра, ташкилий ва шахсийлик йўналишларини интеграциялаш асосида такомиллаштирилган янгилик Ўзбекистон миллий педагогика университети қошидаги Психология ўқув-илмий Марказининг 2025- йил 19-июндаги ПМ- 411-сон буйруғига биноан «Психологик тренинг» модулига киритилган. (Ўзбекистон миллий педагогика университети Психология ўқув-илмий марказининг 2025- йил 16-июндаги ПМ- 411-а сон маълумотномаси). Натижада имконияти чекланган ўқувчилар билан ишловчи мутахассислардаги касбий сўнишни бартараф этиш учун психокоррексион тадбирларни самарали қўллашга шароит яратилган.