Мусабеков Дилшод Хакимович нинг
фалсафа доктори (PhD) диссертация ҳимояси ҳақида эълон
I. Умумий маълумотлар. Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри (илмий даража бериладиган фан тармоғи): «Нефть эмульсияларини тузсизлантириш ва сувсизлантириш учун маҳаллий хомашёлар асосида композицион кимёвий деэмульгаторлар олишнинг самарали технологиясини ишлаб чиқиш», 02.00.07 – Композицион, лок-бўёқ ва резина материаллари кимёси ва технологияси (техника фанлари).
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: В2025.2.PhD/Т5800.
Илмий раҳбар: Негматова Комила Сайибжановна, техника фанлари доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат техника университети «Фан ва тараққиёт» ДМ.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат техника университети «Фан ва тараққиёт» ДМ, DSc.03/30.12.2019.К/Т.03.01.
Расмий оппонентлар: Абед Нодира Сайибжановна, техника фанлари доктори, профессор; Исмаилов Равшан Исраилович, кимё фанлари доктори, профессор.
Етакчи ташкилот: Тошкент кимё-технология институти.
Диссертация йўналиши: амалий аҳамиятга молик.
II. Тадқиқотнинг мақсади: нефть эмульсияларини тузсизлантириш ва сувсизлантириш учун маҳаллий хомашёлар асосида композицион кимёвий деэмульгаторлар олишнинг самарали технологиясини ишлаб чиқишдан иборат.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
нефть эмульсияларини тузсизлантириш ва сувсизлантириш учун мўлжалланган маҳаллий ва иккинчи хомашё асосида олинган композицион кимёвий реагент-деэмульгаторларни яратиш технологиясини ишлаб чиқишга қаратилган илмий-услубий ёндашувлар ишлаб чиқилган;
коллоид кимёвий ва деэмульгирловчи хусусиятлари юқори бўлган реагентларни ҳосил қилишни таъминловчи органоминерал ингредиентларнинг оптимал таркиби ва компонент нисбатлари аниқланган;
алкилмочевина ва натрий лаурилсульфат моддаларига асосланган, юқори фаоллик ва барқарорликка эга бўлган янги «МК-ДЭМ-4А» маркали самарали композицион деэмульгатор ишлаб чиқилган;
деэмульгатор самарадорлигини мақсадли бошқариш имконини берадиган реагентнинг физик-кимёвий ва эксплуатацион хусусиятларига таъсир этувчи асосий технологик параметрлар ва синтез шароитлари аниқланган;
ҳомашё табиати, реагент тузилиши ва уни қўллаш режими билан боғлиқ бўлган сув-нефт эмульсияларини парчалашнинг физик-кимёвий механизмлари исботланган;
маҳаллий ва иккиламчи хомашёлар ҳусусиятларини ва ишлаб чиқариш шароитларининг инобатга олган ҳолда деэмульгаторларни таннархини пасайтириш ва экологик самарадорлигини ошириш имконини берадиган технологик схема ишлаб чиқилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. Нефт эмульсияларини тузсизлантириш ва сувсизлантириш учун маҳаллий хомашёлар асосида композицион кимёвий деэмульгаторлар олишнинг самарали технологиясини ишлаб чиқиш бўйичa oлингaн илмий нaтижaлap acocидa:
ишлаб чиқилган технология бўйича олинган нефть эмульсияларини сувсизлантириш ва тузсизлантириш учун мўлжалланган «МК-ДЕМ-4А” маркали композицион кимёвий реагент- деэмульгатор “Бухоро НҚИЗ” МЧЖнинг ишлаб чиқариш цехларида ЭЛОУ-2 қурилмасида амалиётга жорий этилган (“Ўзбекнефтгаз” АЖнинг 2025 йил 3 июлдаги 03-18-8-660-сонли маълумотномаси). Натижада, нефть таркибидаги қолдиқ сув миқдорини 0,04 фоизгача камайтириш, шунингдек, уни “0” (50 мг/дм3 гача), “1” (100 мг/дм3 гача) ва “2” (300 мг/дм3 гача) гуруҳларига мос келадиган хлоридлар концентрациясини ГОСТ 9965 ва ЎзДСт 3032:2015 стандартлари талабларига жавоб берадиган дозаларда қўллаш имконини берган;
“МК-ДЕМ-4А” маркали композицион кимёвий деэмульгаторларни маҳаллий хомашё ва ишлаб чиқариш чиқиндилари асосида олишнинг ишлаб чиқилган технологияси “AYUKO TEKST” МЧЖда амалиётга жорий этилган ва Фарғона нефтни қайта ишлаш заводи марказий лабораториясида синовдан ўтказилган (“Ўзбекнефтгаз” АЖнинг 2025 йил 3 июлдаги 03-18-8-660-сонли маълумотномаси). Натижада, композицион кимёвий деэмульгаторларнинг самарали таркибларини олиш ҳамда таннархининг арзонлиги ҳисобига иқтисодий самарадорликка эришиш имконини берган.