Тойиров Азизбек Толибовичнинг
бўйича фалсафа доктори (PhD) диссертацияси ҳимояси ҳақида эълон

I. Умумий маълумотлар.
Диссертация мавзуси, ихтисослик шифри: “Тҳе легал регулатион оф Wорлд Траде Организатион (WТО) рулес он субсидиес анд тҳеир имплементатион ин Узбекистанъс легислатион” 12.00.10 – Халқаро ҳуқуқ (юридик фанлар). 
Диссертация мавзуси рўйхатга олинган рақам: № B2023.3.PhD/Yu1205.
Илмий раҳбар: Рустамбеков Исламбек Рустамбекович, юридик фанлар доктори, профессор.
Диссертация бажарилган муассаса номи: Тошкент давлат юридик университети.
ИК фаолият кўрсатаётган муассаса номи, ИК рақами: Тошкент давлат юридик университети, DSc.07/03.06.2023.Yu.22.04. 
Расмий оппонентлар: Файзиев Шуҳрат Хасанович, юридик фанлар доктори, профессор; Усманова Сурайё Бултаковна юридик фанлари бўйича фалсафа доктори (PhD), доцент.
Етакчи ташкилот: Ўзбекистон Республикаси Давлат божхона қўмитасининг Божхона институти. Диссертация йўналиши: назарий ва амалий аҳамиятга молик.   
II. Тадқиқотнинг мақсади Субсидия ва Компенсацион Чоралар битими (СКЧ битими) ҳамда Эркин савдо битимлари доирасида субсидияларни тартибга солиш масалаларига эътибор қаратиш, Ўзбекистон Республикаси қонунчилигини СКЧ битими нормалари билан уйғунлаштириш, шунингдек, субсидияларни тартибга солишнинг халқаро ва миллий механизмларини такомиллаштириш бўйича илмий асосланган таклифлар ва тавсиялар ишлаб чиқишдан иборатдир.
III. Тадқиқотнинг илмий янгилиги:
Ўзбекистон Республикасининг “Муҳофаза чоралари, антидемпинг ва компенсация божлари тўғрисида”ги Қонунини халқаро савдо стандартларига, хусусан, Жаҳон савдо ташкилотининг Субсидиялар ва компенсация чоралари тўғрисидаги Битимида белгиланган “аниқ йўналтирилганлик мезонлари”га мувофиқлаштириш зарурати асослаб берилган. Бундай ҳолатларга субсидияларнинг айрим корхоналар, тармоқлар ёки гуруҳлар фойдасига бевосита ажратилиши, ёки экспорт самарадорлиги ёки импорт ўрнига маҳаллий маҳсулотлардан фойдаланиш шарти билан берилиши лозимлиги асослантирилган;
асосий тушунчаларга – “компенсация чораси”, “компенсация божи”, “зарар”, “ривожланган давлат”, “экспортчи”, “импортчи” ва “учунчи томон” каби атамаларга аниқ ҳуқуқий таърифлар берилган ҳолда, янги “Компенсация чоралари тўғрисида” махсус қонунни қабул қилиш зарурати асослаб берилган;
зарарни аниқлаш бўйича умумий ҳуқуқий принципларни тизимлаштириш, “моддий зарар таҳдиди” каби инновацион ёндашув ва унга тегишли сабаб-оқибат боғлиқлигини аниқлаш механизмлари консептуал жиҳатдан ишлаб чиқилиш зарурати асослантирилган;
импорт қилинган технологик ускуналарни икки йил ичида мақсадли харид қилиш шарти билан фойда келтирувчи имтиёзларни олишга имкон берувчи янги шартли имтиёз механизми назарий жиҳатдан ишлаб чиқилиб, ҳуқуқий зарурати асослантирилган.
IV. Тадқиқот натижаларининг жорий қилиниши. 
Тадқиқот натижаларидан қуйидагиларда фойдаланилган: 
Ўзбекистон Республикаси Инвестициялар, саноат ва савдо вазирлиги томонидан ишлаб чиқилинаётган янги Ўзбекистон Республикасининг “Компенсация чораари тўғрисида”ги қонунда фойдаланилди. Жумладан, мазкур қонуннинг 3 – моддасида келтирилган “компенсация чораси”, “компенсация божи”, “зарар”, “ривожланган давлат”, “экспорт қилувчи”, “импорт қилувчи” “манфаатдор томон” атамаларини шакллантиришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Инвестициялар, саноат ва савдо вазирлигининг 2025 йил 10 февралдаги 03-81-00161 сонли далолатномаси). Мазкур таклиф халқаро савдо ҳуқуқи стандартари билан уйғунликни таъминлашда, миллий қонунчиликда ҳуқуқий аниқликни ошириш ҳамда савдони ҳимоя қилиш чораларини қўллаш учун аниқ ҳуқуқий асос яратишга, келажакда субсидиялар билан боғлиқ вазият вужудга келганда, жараённи тўғри шарҳлашга ва баҳолашга хизмат қилади;  
диссертацияда “компенсация чораси”, “зарар” ва “де минимис” каби асосий ҳуқуқий тушунчаларни чуқур ва кенг қамровли тарзда қайта таърифлаш зарурияти илгари сурилиб, бу борада берилган таклифлар ИИИ бобдаги асосий қоидаларни шакллантиришда фойдаланилди, шулар жумласидан, 9-модданинг келтирилган “зарарни аниқлашнинг умумий принциплари”, 12-модданинг “моддий зарар етказиш хавфи” ва 13- модданинг “сабабий боғлиқлик” қоидаларини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Инвестициялар, саноат ва савдо вазирлигининг 2025 йил 10 февралдаги 03-81-00161 сонли далолатномаси). Мазкур таклифлар савдо бузилишларига қарши курашишда ҳуқуқий базанинг самарадорлигини ошириш билан бирга, Субсидиялар ва компенсация чораларига оид ЖСТ мажбуриятларига тўлиқ риоя этилишини таъминлашга, ички саноат тармоқларини самарали ҳимоя қилишга, ҳалол рақобатни рағбатлантиришга ва халқаро савдо ҳуқуқи принципларига амал қилиш борасида янада кучлироқ асос бўлишга хизмат қилади; 
Ўзбекистоннинг савдо сиёсатида зарар стандартини қайта белгилаш эҳтиёжи, хусусан, “жиддий зарар” атамасини “муҳим (асосли) зарар” тушунчасига алмаштириш ҳамда ЖСТ томонидан белгиланган зарар мезонларини миллий сиёсатга интеграция қилиш орқали савдо низоларида зарар даражасини аниқлашга оид таклифлардан Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2022-йил 30-сентябрдаги “Тадбиркорлик субектларининг экспорт салоҳиятини янада кенгайтириш чора-тадбирлари тўғрисидаги” ПФ 228-сон Фармонини ишлаб чиқишда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Инвестициялар, саноат ва савдо вазирлигининг 2025 йил 10 февралдаги 03-81-00161 сонли далолатномаси). Мазкур таклиф ҳуқуқий аниқликни мустаҳкамлаш, экспорт қилувчилар зиммасидаги ортиқча молиявий юкни камайтириш ҳамда ташқи савдо операцияларида янада катта мослашувчанликни таъминлашга, миллий савдо тартибга солинишини халқаро илғор амалиётлар билан уйғунлаштиришга ва шу орқали Ўзбекистон бизнес субектлари учун рақобатбардош ва барқарор экспорт муҳитини шакллантиришни хизмат қилади; 
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2018-йил 4-декабрдаги “Республикада пиллачилик тармоғини жадал ривожлантиришни қўллаб–қувватлаш доир қўшимча чора-тадбирлар тўғрисида”ги ПҚ 4047–сон қарори 8–банди иккинчи хатбошиси “Белгилаб қўйилсинки, мазкур бандда назарда тутилган имтиёз, имтиёзни қўллаш натижасида бўшайдиган маблағларни технологик ускуна олиб кирилган кундан бошлаб дастлабки, 2 йил ичида чиқаришни кенгайтириш мақсадида технологик ускуналар сотиб олиш учун мақсадли тарзда йўналтириш шарти билан қўлланилади” деган иккинчи хатбошиси билан тўлдиришда фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Инвестициялар, саноат ва савдо вазирлигининг 2025-йил 10-февралдаги 03-81-00161 сонли далолатномаси). Мазкур такиф давлат томонидан бериладиган имтиёзларни ЖСТнинг СКЧ Битими талаблари билан мос равишда тартибга солишни, хусусан рухсат этилган субсидияларни савдони бузувчи ёки ЖСТ қоидалари бўйича чора кўрилиши мумкин бўлган субсидиялардан фарқлашга хизмат қилади;  
Ўзбекистон Республикаси Президентининг 2024–йил 21-июндаги ПҚ – 126 сонли “Ташқи савдо ва ҳудудий саноатни ривожлантиришда тадбиркорлар бирлашмаларининг ролини янада ошириш чора-тадбирлари тўғрисида”ги қарорининг 1 банди ва 5  – бандинининг 4-хат боши шакллантирилишида фойдаланилган (Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлигининг 2025-йил 25-июндаги 8-0009-02 сонли далолатномаси). Экспортни рағбатлантириш агентлиги ҳамда Экспортни қўллаб-қувватлаш жамғармаси негизида Давлат активларини бошқариш агентлиги муассасалигида “Савдони ривожлантириш компанияси” акциядорлик жамиятини ташкил этиш ва унинг устав капиталидаги давлат улушини бошқариш функсиясини ишончнома асосида Савдо-саноат палатасига бериш жуда ҳам муҳим ҳисобланади. Ушбу ўзгартириш, Субсидиялар ва Компенсация божлати тўгрисидаги битимнинг 10 ва 12 моддалари талабларига, яъни шаффофлик ва хавсизлик талаблари таъминлашга мослаштиришга хизмат қилади.